Głuszcowate

Głuszcowate (Tetraonidae) to rodzina ptaków z rzędu grzebiących (kuraków). Rodzina ta liczy dziś 7 rodzajów i 18 gatunków. W Polsce żyją 4 gatunki z tej rodziny ptaków.

Wygląd

Są to średnie i duże kuraki o ciężarze do 5 kg. Na nogach w okresie zimowym mają mocno upierzone nogi, co ułatwia poruszanie się po śniegu, czasem palce zaopatrzone są w igły, co z kolei umożliwia siadanie na oblodzonych gałęziach. Występuje zwykle dymorfizm płciowy. Samce są bardziej jaskrawe, samice mają barwy ochronne. Większość gatunków dobrze przystosowanych do zimowych warunków.

Gatunki

Wykaz gatunków.

Cieciornik

Bonasa umbellus

Cieciornik (Bonasa umbellus) to gatunek ptaka z rodziny głuszcowatych. Upierzenie beżowe, brązowawe. Ogon samca jest podobny po rozłożeniu do ogona głuszca.

Cietrzew PL Lęgowy Bardzo nieliczny !

Lyrurus tetrix

Cietrzew to piękny ptak z rodziny głuszcowatych, nieliczny w Polsce, odbywający charakterystyczne toki. Nad oczami naga skóra tworzy czerwone, jaskrawe róże. Samica jest mniejsza i brunatna z wierzchu z czerwonawymi pręgami.

♀

♂

Głuszec PL Lęgowy Skrajnie nieliczny !

Tetrao urogallus

Głuszec to piękny ptak z rodziny głuszcowatych, niegdyś liczny w całym kraju, dziś rzadko spotykany. Samiec ma czarne ubarwienie z brązowymi pręgami, grzbiet brunatny, ogon czarny z białymi plamami, pierś połyskiem, czerwone obrzeże oczu.

Jarząbek PL Lęgowy Średnio liczny !

Bonasa bonasia

To miejscami dość liczny w Polsce ptak z rodziny głuszcowatych, niegdyś cenny ptak łowny. Występuje w górach i na nizinach mazurskich oraz na północnym wschodzie kraju.

Pardwa górska

Lagopus muta

Piękny ptak, nieco większy od kuropatwy, o zmiennym w zależności od pory roku upierzeniu, występujący wysoko w górach (Alpy i Pireneje) oraz w obszarze okołobiegunowym na północy.

♂

Pardwa mszarna PL - obserwacje dawne

Lagopus lagopus

Pardwa mszarna to ptak z rodziny głuszcowatych. W szacie zimowej ma białe upierzenie. W upierzeniu wiosennym samce mają głowę, szyję i wierzch brązowy, w letnim upierzenie jest jasnobrązowe, prążkowane poza białym skrzydłem.

Preriokur bażanci

Tympanuchus phasianellus

Preriokur bażanci (Tympanuchus phasianellus) to ptak z rodziny głuszcowatych. Upierzenie samca brązowe, biało lub kremowo upstrzone. Ogon w pasy. Spód białawy. Gardło ma żółtawą barwę. Nad okiem pomarańczowa brew.

Zdjęcia - galeria

Inne gatunki

Jarząbek chiński (Bonasa sewerzowi)
Preriokur wyżynny (Centrocerus minimus)
Preriokur ostrosterny (Centrocerus urophasianus)
Borowiak kanadyjski (Dendragapus canadensis)
Borowiak złotobrewy (Dendragapus obscurus)
Borowiak syberyjski (Falcipennis falcipennis)
Pardwa białosterna (Lagopus leucurus)
Cietrzew kaukaski (Tetrao mlokosiewiczi)
Głuszec czarnodzioby (Tetrao parvirostris)
Preriokur dwuczuby (Tympanuchus cupido)
Preriokur mały (Tympanuchus pallidicinctus)

Występowanie i środowisko

Występują na półkuli północnej w strefie umiarkowanej i subarktycznej. Żyją w lasach, tundrze, na stepach.

Tryb życia i zachowanie

Prowadzą osiadły tryb życia. Nocują zagrzebane w śniegu.

Rozmnażanie

Są monogamiczne i poligamiczne. Poligamiczne gatunki znane są z intensywnych toków. W zniesieniu 5-12 jaj, które wysiaduje samica przez 21-28 dni. Jaja są składane w zagłębieniu w ziemi.

Pożywienie

Podstawę ich pokarmu stanowią rośliny (liście, igły, pąki, gałązki, kwiaty, owoce, nasiona), ale zjadają także owady i inne bezkręgowce. Pisklęta żywią się bezkręgowcami.

Ochrona i zagrożenia

Zagrożonym gatunkiem jest preriokur.

Ciekawostki

Głuszcowate stanowią poważną część biomasy kręgowców lasów iglastych tundry arktycznej. Stanowią często podstawę diety rysi, kun, lisów i ptaków drapieżnych.

Kalendarz przyrody

Poniższy kalendarz zawiera wszystkie gatunki, które nie znalazły się w opisie żadnego rodzaju. Każdy rodzaj zawiera niezależny kalendarz przyrody.

Opis

◂

▸

◂

▸

Cietrzew: Trwają najbardziej intensywne toki cietrzewi.

◂

▸

Głuszec: Trwa okres lęgowy głuszca.

●

Jarząbek: Możliwość obserwacji jarząbka w Polsce.

◂

●

▸

Jarząbek: W tym okresie samica jarząbka znosi jaja.

◂

▸

Jarząbek: Jarząbek tokuje. Toki są bardzo ciche. Samiec rozkłada przed samicą skrzydła i ogon, stroszy czubek i pogwizduje.

●

Jarząbek: Jarząbek zaczyna walczyć o swoje terytoria lęgowe.

Pokaż tylko bieżące wydarzenia

Oznaczenia

Poniżej przedstawiamy opis zastosowanych oznaczeń gatunków.

Występowanie w Polsce

- gatunek zaobserwowany w Polsce w stanie dzikim po 1950 r.

PL - wtórnie

- gatunek introdukowany w Polsce rozmyślnie lub przypadkowo, tworzący stałe populacje.

PL - obserwacje dawne

- gatunek obserwowany ostatnio w Polsce w latach 1801-1950.

PL - hodowla

- gatunek hodowlany.

Liczebność

Podana liczba oznacza liczbę zwykle szacowaną samców lub par lęgowych obserwowanych w Polsce w ciągu roku (dotyczy gatunków lęgowych w Polsce).

Bardzo liczny

- 3 000 001 - 30 000 000

Liczny

- 300 001 - 3 000 000

Średnio liczny

- 30 001 - 300 000

Nieliczny

- 3001 - 30 000

Bardzo nieliczny

- 301 - 3 000

Skrajnie nieliczny

- 1 - 300

Status

Lęgowy

- gniazduje regularnie na dyżym obszarze kraju.

Lęgowy sporadycznie

- gniazduje sporadycznie w kraju lub tylko lokalnie.

Przelotny/przylatujący

- gatunek regularnie stacjonuje w kraju podczas swoich przelotów lub przylatuje na zimowiska.

Zalatujący

- gatunek pojawiający się w Polsce nieregularnie.

Zalatujący wyjątkowo

- gatunek pojawiający się wyjątkowo w kraju (poniżej 5 obserwacji).

- gatunek ujęty w Załączniku i Dyrektywie Ptasiej (2009/147/WE z 30-11-2009 w sprawie ochrony dzikiego ptactwa), wskazującej na gatunki podlegające wraz z siedliskami szczególnej ochronie.