Hibernacja

hibernacja, sen zimowy - jest to fizjologiczne zjawisko obniżenia poziomu intensywności procesów życiowych niektórych organizmów w okresie zimowym. Hibernacja jest spowodowana zwykle dwoma czynnikami: niskimi temperaturami i niedostatkiem pożywienia. Mowa tu o tak zwanej hibernacji naturalnej. Istnieje także pojęcie hibernacji sztucznej, którą wykorzystuje się w medycynie dla podtrzymania życia w różnych sytuacjach.

W stan hibernacji zapadają bardzo różne grupy organizmów żywych.

Przykłady

Przykłady zwierząt zapadających w sen zimowy:

suseł,
wiewiórka,
niedźwiedź,
nietoperz,
świstak,
chomik,
jeż,
popielica,
orzesznica,
wiele gadów i płazów,
borsuk.

Podczas snu zimowego zwierzęta oszczędzają znaczne ilości energii. Dzienne zapotrzebowanie na energię spada w niektórych przypadkach (suseł) nawet do zaledwie kilku kcal na dobę.

Podczas hibernacji temperatura ciała znacznie się obniża, czasem niemalże do temperatury otoczenia, zwykle do 4°C, a czasem nawet 1-2°C (nietoperze). Zanim zwierzę zapadnie w stan hibernacji gromadzi tkankę tłuszczową. Zmienia się także aktywność gruczołów dokrewnych. Akcja serca i oddech zwalnia. Ciało wpada w stan odrętwienia.

Analogiczny okres w okresie zimowym nosi nazwę estywacji, czyli letniego snu i jest rzadziej występującym zjawiskiem w świecie przyrody.

Ciekawostki

Czasem w literaturze naukowej hibernacja nie jest traktowana na równi z pojęciem snu zimowego. Wówczas hibernacja jest uważana z głębszy stan spowolnienia procesów życiowych niż sen zimowy.

Zapotrzebowanie na energię w czasie snu zimowego niedźwiedzia spada z około 4 500 kJ do 84 kJ na dobę, czyli aż ponad pięćdziesięciokrotnie.

Pytania

Czy zwierzęta w Polsce zapadają w sen zimowy?

Tak, jest wiele takich zwierząt. Ujęliśmy je na liście przykładów powyżej.

Czy zwierzęta zapadają w sen letni i zimowy?

Tak, zdarza się że w ciągu roku zwierzę (na przykład suseł, mysz kaktusowa) zapada w długi sen zimowy, a także w sen letni.

Estywacja

Estywacja, letni sen - jest to zjawisko obniżenia poziomu intensywności procesów niektórych organizmów w okresie wysokich temperatur i suszy.

Bibliografia

Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:

Praca zbiorowa pod redakcją Jana Kofmana - Encyklopedia Popularna PWN, ISBN 83-01-10416-3, PWN 1993
Solomon, Berg, Martin - Biologia, ISBN 978-83-7763-252-9, MULTICO Oficyna wydawnicza 2016
Campbell, Reece, Urry, cain, wasserman. Minorsky, Jackson - Biologia, ISBN 978-83-7510-392-2, REBIS 2013
pod redakcją Wojciecha Głucha - Słownik encyklopedyczny - biologia, ISBN 83-85336-77-X, Europa 1999
Czesław Jura, Halina Krzanowska - Leksykon biologiczny, ISBN 83-214-0375-1, Wiedza Powszechna 1992
Zespół autorów - Słownik tematyczny. Biologia cz. 1 i 2, ISBN 978-83-01-16524-6, PWN 2011