Bezkręgowce

Bezkręgowce to grupa zwierząt, która wyróżnia się przede wszystkim brakiem szkieletu wewnętrznego. Jest to umowna jednostka systematyczna. Do grupy tej zaliczamy te zwierzęta, które nie są kręgowcami. Do bezkręgowców należy prawie 99% wszystkich współcześnie występujących zwierząt. Liczba opisanych gatunków przekracza 1 milion, a niektóre źródła podają ich nawet 100 razy więcej.

Atlas bezkręgowców

Do bezkręgowców zaliczamy w niniejszym serwisie (systematyka nie jest jednoznacznie ustalona) następujące typy zwierząt:

Gąbki
Porifera

Parzydełkowce
Cnidaria

Płazińce
Platyhelminthes

Obleńce
Nemathelminthes

Mięczaki
Mollusca

Owady
Insecta

Pierścienice
Annelida

Stawonogi
Arthropoda

Szkarłupnie
Echinodermata

Niesporczaki
Tardigrada

Wrotki
Rotifera

Kolcogłowy
Acanthocephala

Żebropławy
Ctenophora

Szczecioszczękie
Chaetognatha

Strunowce
Chordata

Systematyka

W artykule systematyka bezkręgowców zawarta została szczegółowa taksonomia wraz z linkami do poszczególnych gatunków opisywanych w niniejszym portalu. Znajdziesz tam podział bezkręgowców na typy i gromady.

Występowanie bezkręgowców

Bezkręgowce opanowały wszystkie kontynenty, wody śródlądowe, morza i oceany. Są obecne we wszystkich środowiskach, nawet tych najmniej przyjaznych życiu.

Cechy charakterystyczne bezkręgowców

• Brak szkieletu wewnętrznego, to podstawowy wyróżnik tej grupy zwierząt i w zasadzie jedyny, który stanowi o przynależności do niej.
• Organizmy wielokomórkowe.
• W zakresie planu budowy ciała występują dwie symetrie: promienista (parzydełkowce, szkarłupnia, żebropławy) i dwuboczna w przypadku większości bezkręgowców.
• Budowa ciała, narządów wewnętrznych czy biologia życia jest bardzo różna u różnych przedstawicieli różnych typów. Ich omówienie znajdziesz w artykułach opisujących poszczególne typy zwierząt.

Budowa bezkręgowców

Różnorodność bezkręgowców jest zdumiewająca. dotyczy to nie tylko kształtu i wielkości ciała, ale także budowy wewnętrznej, sposobu rozmnażania, środowisk życia i zachowań.

Rozmiary ciała wahają się od kilkudziesięciu mikrometrów po kilkanaście metrów w przypadku olbrzymich kałamarnic, żyjących w głębinach.

Układ nerwowy

W znakomitej większości układ nerwowy stanowią skupienia komórek nerwowych w tak zwane zwoje nerwowe lub parzyste włókna, które biegną wzdłuż ciała. to tak zwane pnie nerwowe. U niektórych organizmów występuje zwoje nerwowe, które pełnią funkcje nadrzędne. Zwykle zwoje te znajdują się w części głowowej.

Układ pokarmowy

Jeżeli w ogóle układ pokarmowy istnieje (dla wielu bezkręgowców, głównie pasożytów nie ma go w ogóle), to często składa się z odcinka rozpoczynającego się od otworu gębowego, jelita przedniego, środkowego i tylnego. U parzydełkowców, wężowideł i wirków brak odbytu.

Układ oddechowy

U wielu bezkręgowców układu oddechowego brak. Zwierzęta takie oddychają całą powierzchnią ciała na zasadzie dyfuzji. Bardziej rozwinięte formy bezkręgowców oddychają za pomocą naczyniowych wyrostków ciała, które mogą przyjmować formie skrzeli, skrzelotchawek, szpar skrzelowych. Owady, pajęczaki i wije oddychają tchawkami lub płucotchawkami. Ślimakom do oddychania służy jama płaszczowa.

Układ krwionośny

Wyspecjalizowanego układu krwionośnego często brak. Substancje pokarmowe są wówczas rozprowadzane przez układ chłonno-trawiący. Układ krwionośny może być otwarty lub zamknięty. Serce pojawia się u stawonogów i mięczaków. Oddechowe barwniki są obecne często w płynie wypełniającym jamę ciała lub w hemolimfie.

Układ wydalniczy

Na układ pokarmowy składają się najczęściej pojedyncze komórki - nefrocyty lub wyspecjalizowane nefrydia. U stawonogów za wydalanie z organizmu produktów przemiany materii odpowiadają cewki Malpighiego, czyli specjalne kanaliki, które znajdują ujście w przewodzie pokarmowym.

Układ rozrodczy i rozmnażanie

Dość często układ rozrodczy ma bardzo skomplikowaną budowę. Podobnie, najczęściej u form pasożytniczych, rozwój jest niezwykle zawiły, z żywicielami pośrednimi. rozwój może się odbywać ze stadium larwalnym i z przeobrażeniem zupełnym.

Układ rozrodczy żeński składa się z jajników i jajowodów. Część jajowodów może mieć cechy macicy, w której gromadzone są jaja. Może tez zawierać zbiorniki nasienia. Końcowy odcinek może być przekształcony w pochwę.

Męski układ rozrodczy składa się z jąder i nasieniowodów. są obecne często pęcherzyki nasienne, kanały wytryskowe, a nawet prącie. występują także różne gruczoły dodatkowe.

Wiele bezkręgowców to obojnaki, posiadające zarówno męskie jak i żeńskie narządy rozrodcze. Zwierzęta te jednak starają się zdecydowanie unikać samozapłodnienia.

Oprócz rozmnażania poprzez zapłodnienie możliwe jest rozmnażanie przez podział i pączkowanie.

Budowa bezkręgowców - tablice

Budowa zewnętrzna ślimaka
Tablica interaktywna

Znaczenie bezkręgowców

Znaczenie tych zwierząt jest ogromne ze względu na ich ilość i liczbę gatunków, jaka żyje na świecie. To dziś 99% wszystkich zwierząt świata. Jesteśmy wręcz zależni od tych zwierząt.

Jakie mają dla nas znaczenie? Spróbujmy je wymienić w punktach, nie omijając tych negatywnych:

• źródło pokarmu (krewetki, owady, ośmiornice, ślimaki, małże, szkarłupnie, pierścienice),
• pokarm dla zwierząt hodowlanych i dziko żyjących, ważne ogniwo w łańcuchu pokarmowym,
• źródło chorób pasożytniczych wewnętrznych i zewnętrznych (np, tasiemce, owsiki, motylica, glista ludzka i inne),
• zapylanie roślin,
• przenoszenie przez bezkręgowce wiele groźnych chorób (malaria, dżuma, tyfus plamisty, borelioza i inne),
• pozyskiwanie nawozu (plankton, mięczaki i inne),
• produkcja surowców budowlanych (osadowe wapienne skały),
• produkcja galanterii (masa perłowa),
• przemysł kosmetyczny (gąbki),
• przemysł zdobniczy (koralowce, perły, muszle),
• przemysł farbiarski (czernidło głowonogów),
• biologiczna walka ze szkodnikami upraw rolnych i leśnych (wykorzystuje się tu nicienie, wije, roztocze),
• produkcja rolna dzięki zasilania gleby w próchnicę, napowietrzanie ziemi, użyźnianie gleby (pierwotniaki, roztocze, skąposzczety, w tym dżdżownice),
• prowadzenie badań laboratoryjnych (gąbki, stułbie, pierwotniaki, jeżowce),
• bezkręgowce bywają szkodnikami urządzeń technicznych, upraw rolnych, obiektów zanurzonych, w tym statków,
• wiele jadowitych gatunków przyczynia się do śmierci ludzi (pająki, owady i inne),
• filtracja wód (gąbki),
• zastosowanie w medycynie (larwy owadów, pijawki, skrzypłocze i inne),
• oczyszczają biocenozę, żywiąc się martwymi organizmami,
• dostarczanie miodu, wosku (pszczoły),
• kopalne bezkręgowce służą do oznaczania wieku skał.

Pytania

Czym się różnią kręgowce od bezkręgowców?

Bezkręgowce nie posiadają szkieletu wewnętrznego. Kręgowce zaś posiadają osiowy szkielet, w którym główną część stanowią czaszka i kręgosłup.

Jaki jest największy bezkręgowiec świata?

Za największego bezkręgowca świata uchodzi kałamarnica olbrzymia, kalmarzec (Architeuthis dux) lub kałamarnica kolosalna (Mesonychoteuthis hamiltoni). Ciało zbadanego największego okazu miało długość 7 m plus 14 m ramion! ciężar takiego morskiego stwora jest szacowany na 10-40 ton. Kałamarnice takie żyją na dużych głębokościach (1000 m) w oceanach i morzach.

Za najdłuższy zaś gatunek bezkręgowca, ale i w ogóle zwierzęcia można uznać rekordowe notowania długości tasiemca nieuzbrojonego. Choć zwykle pasożyt ten osiąga nie więcej niż 10 m, to niektóre źródła podają przypadek tasiemca o długości 50 m!

Jakie są morskie bezkręgowce?

Przykłady morskich bezkręgowców:

• gąbka
• stułbia
• chełbia
• koralowiec
• ośmiornica
• mątwa
• łodzik
• małża
• ślimak
• nereida
• krewetka
• homar
• krab
• jeżowiec
• liliowiec
• rozgwiazda
• strzykwa
• wężowidło
• żebropław

Artykuły powiązane

Ciekawostki o bezkręgowcach

Ćwiczenia

Ćwiczenia interakcyjne pomogą przygotować się na sprawdzian, test, egzamin, a ponadto usystematyzują wiedzę z danej dziedziny. To także świetny trening do matury. Wiele ćwiczeń to dobre zadania maturalne.

Ćwiczenia
Wykonaj ćwiczenia związane z tematem
Bezkręgowce

Zobacz także inne ćwiczenia
Gąbki
Parzydełkowce
Płazińce
Tasiemiec
Przywry
Wirki
Nicienie
Glista ludzka
Owsik ludzki
Włosień
Wrotki
Mięczaki
Głowonogi
Małże
Ślimaki
Pierścienice
Pijawki
Wieloszczety
Skąposzczety

© medianauka.pl, 2014-11-10, ART-2677
Data aktualizacji artykułu: 2016-11-15

Inne zagadnienia z tej lekcji

Test wiedzy
Sprawdź swoje umiejętności z materiału zawartego w tej lekcji.

Jak powstają perły?

W jaki sposób powstaje perła? Czy jest to wytwór sztuczny, czy naturalny? Czy w Polsce można znaleźć perłę?

Jakie zwierzęta są najbardziej wytrzymałe?

W jak ekstremalnych warunkach może żyć organizm zwierzęcia? Czy jakiekolwiek zwierzę może przeżyć w ekstremalnie niskich lub wysokich temperaturach? Odpowiedź może zaskoczyć.

Czy można żyć wiecznie?

Czy śmierć jest nieodzownym elementem każdego organizmu, podobnie jak jego narodziny? Czy istnieją na Ziemi organizmy, które nie umierają i mogą żyć wiecznie?

Czy w Polsce można jeszcze odkryć nowe gatunki zwierząt?

Czasem można się spotkać z przekonaniem u ludzi, że w świecie zwierząt w Polsce wszystko już zostało zbadane i powiedziane. Jak bardzo poznaliśmy rodzime gatunki zwierząt? Czy można w Polsce jeszcze coś odkryć?