Bakterie

Bakterie
© beawolf - stock.adobe.com

Bakterie (Bacteria) to królestwo żywych, jednokomórkowych organizmów, należące do prokariontów, czyli istot żywych, których komórki są pozbawione jądra komórkowego. Bakteria to przedstawiciel tego królestwa.

Występowanie

Bakterie są wszechobecne na Ziemi. Są w powietrzu, ziemi i w wodzie. Są obecne w największych głębinach oceanów, na najwyższych szczytach, licznie występują także wewnątrz organizmów wyższych. Najwięcej bakterii żyje jednak w glebie. W jednym gramie gleby można naliczyć nawet kilka miliardów bakterii. W jednym litrze wody można znaleźć zaś wiele milionów bakterii.

Cechy bakterii

Co wyróżnia bakterie od pozostałych organizmów? Oto najważniejsze cechy charakterystyczne dla bakterii:

Budowa bakterii

bakterie wici

To najmniejsze organizmy na Ziemi. Ich rozmiary wahają się od 0,2 µm do kilkudziesięciu nanometrów. wiele z nich ma wici i rzęski, które mogą być w różny sposób ułożone. Ilustruje to rysunek.

Kształt bakterii

Poniższa tabela zestawia różne formy i kształty bakterii.

Formy bakteryjne pojedyncze
Kształty bakterii
kuliste, ziarniaki pałeczki laseczniki przecinkowce krętki, śrubowce
ziarniaki pałeczki laseczniki przecinkowce krętki
Formy bakteryjne kolonijne
Kształty bakterii
paciorkowce gronkowce dwoinki czworaczki
paciorkowce dwoinki dwoinki czworaczki

Budowa komórki bakterii

Poniższa ilustracja przedstawia budowę komórki bakterii.

budowa komórki bakterii
Rysunek bakterii © designua - stock.adobe.com

Legenda

  1. otoczka i ściana komórkowa
  2. błona komórkowa
  3. wić
  4. plazmid (DNA)
  5. rybosomy
  6. mezosom
  7. nukleoid (chromosom bakteryjny DNA)
  8. ziarna (substancje) zapasowe
  9. cytoplazma

Komórka bakterii jest najczęściej pokryta śluzem, a zaraz pod nim znajduje się ściana komórkowa złożona z błony zewnętrznej i warstwy peptydoglikanu. Ścianę często porastają rzęski, fimbrie, które ułatwiają przymocowanie bakterii do podłoża oraz wić, która umożliwia bakterii ruch. Dalej znajduje się błona komórkowa (błona cytoplazmatyczna). Wnętrze komórki wypełnia cytoplazma z różnymi strukturami komórkowymi. Są to:

Niektóre bakterie posiadają jeszcze chlorofil, który zawarty jest w cytoplazmie.

Przykłady bakterii i galeria zdjęć

Oto przykłady bakterii, ich nazwy oraz uwagi z nimi związane. Znajdziesz tutaj także wizualizacje bakterii, zdjęcia w galerii.

Ilustracja

Kliknij aby powiększyć

Nazwa bakterii Nazwa łacińska Uwagi
Helicobacter pylori - Helicobacter pylori Gram-ujemna bakteria odpowiedzialna za zapalenie żołądka i wrzody żołądka.
Helicobacter pylori Dwoinka zapalenia płuc, pneumokok Streptococcus pneumoniae Gram-dodatnia bakteria z grupy paciorkowców, odpowiedzialna za zapalenie płuc ,a także zapalenie opon mózgowych.
Vibrio cholerae Przecinkowiec cholery Vibrio cholerae Bakteria wywołująca cholerę.
Mycobacterium tuberculosis Prątek gruźlicy Mycobacterium tuberculosis Gram-dodatnia bakteria odpowiedzialna za gruźlicę.
Escherichia coli Pałeczka okrężnicy, bakteria coli Escherichia coli Gram-ujemna bakteria, która wchodzi w skład flory bakteryjnej jelita grubego człowieka i zwierząt kręgowych stałocieplnych. Uczestniczy w rozkładzie pokarmu, produkuje witaminy z grupy B. W określonych warunkach bywa groźna, powodując choroby układu moczowego i pokarmowego.
  Prątek trądu Mycobacterium leprae Gram-dodatnia bakteria wywołująca straszną chorobę - trąd.
  Dwoinka rzeżączki, gonokok Neisseria gonorrhoeae Bakteria odpowiedzialna za chorobę weneryczną nazwie rzeżączka.
  Pałeczka dżumy Yersinia pestis Gram-ujemna bakteria wywołująca dżumę.
  Pałeczka ropy błękitnej Pseudomonas aeruginosa Odpowiada za zakażenia ludzi o obniżonej odporności, zakażenia szpitalne.
Bordetella pertussis Pałeczka krztuśca Bordetella pertussis Bakteria gram-ujemna odpowiedzialna za krztusiec.
Treponema pallidum Krętek blady Treponema pallidum Bakteria odpowiedzialna za kolejną weneryczną chorobę - kiłę.

sinice
SINICE, cyjanobakterie

Zapraszamy do zapoznania się z odrębnym artykułem na temat sinic

Czynności życiowe bakterii

Do czynności życiowych bakterii należą:

Pokarm

Bakterie cudzożywne wydzielają do środowiska zewnętrznego enzymy trawienne, które rozkładają materię organiczną na proste związki organiczne. Związki te następnie są wchłaniane przez komórkę bakterii. Bakterie mogą rozkładać obumarłe szczątki roślin lub zwierząt - są to tak zwane saprofity. są to bakterie pożyteczne. Bakterie mogą też zdobywać pokarm w tkankach roślin lub zwierząt. Takie bakterie to pasożyty.

Bakterie samożywne są w stanie same wytworzyć sobie proste związki organiczne w drodze fotosyntezy lub chemosyntezy. Fotosyntezę wykorzystują bakterie zawierające w swojej komórce barwnik - chlorofil. Tak jak rośliny bakterie korzystają wówczas z energii słonecznej i związków nieorganicznych. Chemosynteza polega na wykorzystywaniu egzotermicznego procesu utleniania różnych związków nieorganicznych takich jak siarkowodór, amoniak, związki żelaza.

Oddychanie

Bakterie oddychające tlenem to aeroby. Bakterie oddychające beztlenowo, czyli poprzez proces fermentacji to anaeroby. W wyniku fermentacji węglowodany są przetwarzane na alkohol, kwas mlekowy itp.

Rozmnażanie

Bakterie rozmnażają się bezpłciowo przez podział komórki, czasem przez pączkowanie. Proces rozmnażania może przebiegać gwałtownie. W ciągu kwadransa w sprzyjających warunkach liczba bakterii może się podwoić. To oznacza, że z tysiąca bakterii po godzinie można ich naliczyć 16 tysięcy, a po następnej już 256 tysięcy. Bakterie nie mogą się rozmnażać w nieskończoność, gdyż taki gwałtowny wzrost ich liczby w istotny sposób zmienia ich środowisko i dostępność pokarmu.

Co ciekawe, czasem zachodzą u bakterii procesy płciowe, polegające na częściowej wymianie kwasu nukleinowego między dwoma komórkami, ale proces ten nie prowadzi do zwiększenia liczby osobników.

Bakterie często potrafią wytwarzać formy przetrwalnikowe. Ich procesy życiowe ulegają znacznemu zahamowaniu. Niezwykłe jest to, że w takim stanie potrafią "przeczekać" na sprzyjające warunki rozwoju nawet 30 lat!

Znaczenie bakterii

Oto wybrane zagadnienia związane ze znaczeniem bakterii w przyrodzie oraz w życiu człowieka:

Ciekawostki

Nauka o bakteriach to bakteriologia.

Pytania

Pytania

Jakie choroby wywołują bakterie?

Lista chorób bakteryjnych jest długa. Oto najbardziej znane choroby bakteryjne ludzi:

  • angina
  • gruźlica
  • zapalenie płuc
  • zapalenie opon mózgowych
  • salmonelloza
  • trąd
  • cholera
  • dżuma
  • choroba wrzodowa
  • błonica
  • krztusiec
  • kiła
  • rzeżączka
  • czerwonka bakteryjna, czyli dyzenteria
  • dur brzuszny, czyli tyfus
  • tężec
  • infekcje skóry
  • sepsa

Przykłady chorób bakteryjnych u zwierząt:

  • wąglik
  • nosacizna

Przykłady chorób bakteryjnych u roślin:

  • zaraza ogniowa
  • rak bakteryjny
  • mokra zgnilizna
  • czarna zgnilizna kapusty

Jak zwalcza się bakterie?

Bakterie chorobotwórcze zwalcza się antybiotykami, poprzez szczepienia ochronne oraz przede wszystkim właściwą higienę osobistą.

Co to jest MRSA?

To bakteria gronkowca złocistego oporna na wybrane antybiotyki. Infekcje wywołane przez MRSA są bardzo trudne do wyleczenia i wymagają zastosowania specjalnych antybiotyków.

Co to są bakterie gram-dodatnie i gram-ujemne?

Są to bakterie o różnej budowie ściany komórkowej. Duński lekarz, Christian Gram barwił komórki bakterii w laboratorium fioletem. Bakterie wchłaniające i zatrzymujące fiolet są nazywane gram-dodatnimi. Te zaś bakterie, które w wyniku płukania alkoholem tracą fiolet, nazywamy gram-ujemnymi. W ten sposób można identyfikować bakterie i zlecić leczenie właściwym antybiotykiem.

Ćwiczenia

Ćwiczenia interakcyjne pomogą przygotować się na sprawdzian, test, egzamin, a ponadto usystematyzują wiedzę z danej dziedziny. To także świetny trening do matury. Wiele ćwiczeń to dobre zadania maturalne.





Bibliografia

Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:

  • Zespół autorów (Czechowski, Gajewski, Garbaczewska, Nowakowski, Starck, Skwarło-Sońta, Trojan) - Biologia, ISBN 83-09-01027-3, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne 1989
  • Solomon, Berg, Martin, Villee - Biologia, ISBN 83-7073-090-6, MULTICO Oficyna wydawnicza 1996
  • Solomon, Berg, Martin - Biologia, ISBN 978-83-7763-252-9, MULTICO Oficyna wydawnicza 2016
  • Campbell, Reece, Urry, cain, wasserman. Minorsky, Jackson - Biologia, ISBN 978-83-7510-392-2, REBIS 2013

© medianauka.pl, 2021-01-03, A-3960
Data aktualizacji artykułu: 2021-01-04



©® Media Nauka 2008-2023 r.