Tasiemce

Tasiemce (Cestoda) to gromada płazińców. Wszystkie tasiemce są wewnętrznymi pasożytami układu pokarmowego.

Znamy około 1800 gatunków tasiemców, z czego w Polsce występuje około 10, w Europie Środkowej około 450.

Gromadę tę dzielimy na tasiemce niższe, czyli nieczłonowate (Cestodaria) i tasiemce właściwe, czyli wyższe (Eucestoda).

Wyróżniamy 5 rzędów tasiemców, w tym:

Pseudophyllidea
Cyclophyllidea

Wygląd

Ciało jest silnie wydłużone, wstęgowate, silnie spłaszczone grzbietowo-brzusznie.

Gatunki

Wykaz wszystkich opublikowanych artykułów tematycznych.

Bruzdogłowiec szeroki PL

Diphyllobothrium latum

Bruzdogłowiec szeroki (Diphyllobothrium latum) to gatunek płazińca z gromady tasiemców, pasożyta wewnętrznego człowieka. Bytuje w jelicie cienkim.

Tasiemiec bąblowcowy PL

Echinococcus granulosus

Tasiemiec bąblowcowy, tasiemiec bąblowiec, bąblowiec (Echinococcus granulosus) to gatunek groźnego pasożyta z gromady tasiemców. W postaci dorosłej zbudowany z trzech członów.

Tasiemiec nieuzbrojony PL

Taenia saginata

Tasiemiec nieuzbrojony, tasiemiec bydlęcy (Taenia saginata) to gatunek płazińca z gromady tasiemców, pasożyta układu pokarmowego człowieka.

Tasiemiec uzbrojony PL

Taenia solium

Tasiemiec uzbrojony, soliter (Taenia solium) to gatunek płazińca z gromady tasiemców, groźny pasożyt wewnętrzny kręgowców, głównie człowieka.

Inne gatunki

Davainea proglottina
Tasiemiec psi (Dipylidium caninum)
Rzemieniec (Ligula intestinalis)
Moniezza expansa
Mózgowiec, tasiemiec kręćkowy (Taenia coenurus)

Występowanie i środowisko

Tasiemce żyją w jelitach kręgowców.

Tryb życia i zachowanie

Prowadzą pasożytniczy tryb życia.

Przystosowanie tasiemca do pasożytnictwa to głównie:

posiadanie aparatów czepnych w postaci haczyków, przyssawek, bruzd,
dopasowany kształt ciała,
obecność kutykuli, czyli powłoki, przez którą tasiemce wchłaniają substancje organiczne jako pokarm, a jednocześnie chronią ich ciało przed działaniem enzymów,
oddychanie beztlenowe (fermentacja),
brak zmysłu widzenia,
brak ubarwienia ciała,
bardzo wysoka płodność,
obojnactwo,
zdolność do samozapłodnienia.

Morfologia i anatomia

Długość ciała od 0,5 mm do kilkunastu metrów. Najczęściej ciało zbudowane z członów (tak zwane proglotydy), u niektórych gatunków nawet z kilku tysięcy. W budowie zewnętrznej wyodrębniona jest główka (skoleks), szyjka i wstęga (łańcuch). Na główce często znajdują się aparaty czepne, przyssawki, haki i bruzdy.

Tasiemiec nie ma układu krwionośnego, oddechowego (oddycha beztlenowo cała powierzchnią ciała), ani pokarmowego. Od parzystego zwoju głowowego odchodzą nerwy, dalej zwoje nerwowe połączone są poprzecznymi spoidłami.

Zmysłów również brak. Występuje jedynie słaba reakcja na dotyk.

Układ rozrodczy jest bardzo skomplikowany.

Poniższa ilustracja pokazuje plan budowy czterech najbardziej znanych tasiemców u człowieka. Rysunek pokazuje schematycznie różnice anatomiczne między tymi tasiemcami.

Rodzaje tasiemców

1 - bruzdogłowiec szeroki, 2 - bąblowiec, 3 - tasiemiec uzbrojony, 4 - tasiemiec nieuzbrojony

Budowa tasiemca

Części ciała tasiemca: 1 - główka, skoleks, 2 - szyjka, 3 - proglotyd, 4 - aparat czepny, 5 - strobila

Jakie funkcje pełnią przyssawki i haczyki? Dzięki nim pasożyt może łatwiej utrzymać się w ciele swojego żywiciela.

Rozmnażanie

Poza małymi wyjątkami to obojnaki. Rozwój przebiega z przeobrażeniem zupełnym w jednym lub dwoma pośrednimi żywicielami. Pierwsze stadium rozwoju to tak zwana onkosfera, z której wykluwają się pęcherzykowate lub robakowate larwy (poza żywicielem). Kolejne stadium larwalne jest różne w różnych rzędach tasiemców.

Człony, które leża najbliżej szyjki są proglotydami niedojrzałymi. Zawierają męski i żeńskie aparaty płciowe (hermafrodytyzm). Dojrzewają zwykle najpierw narządy męskie.

W dojrzałym członie macica może mieć ujście na zewnątrz, choć u niektórych gatunków takie ujście nie istnienie. Macica się rozrasta, inne narządy zanikają. Człon wypełnia się także jajami.

Gdy proglotyd wypełnia już tylko macica z jajami mówimy wówczas o proglotydzie macicznym.

Rodzaje larw i rozwój tasiemca

U tasiemców wyróżnia się wiele rodzajów zarówno larw jak i ich etapów rozwoju.

I stadium larwalne

Onkosfera - pierwsze stadium larwalne z 3 parami ruchomych haczyków. Ma kulisty kształt. Zewnętrzna warstwa to embriofor. Jednym z rodzajów onkosfery jest tak zwane koracidium. To onkosfera z warstwą komórek wyposażonych w rzęski, które umożliwiają poruszanie się larwie w środowisku wodnym. Onkosfera znika dopiero wewnątrz organizmu żywiciela pośredniego i larwa może przechodzić dalszy rozwój.

II stadium larwalne

Rząd Pseudophyllidea

Procerkoid - drugie stadium larwalne tasiemców z rzędu Pseudophyllidea. Jej kształt jest wydłużony z wyraźnie wyodrębnionym końcem i zachowanymi haczykami. Z procerkoidu rozwija się kolejne stadium - plerocerkoid, u którego przód przypomina skoleks dorosłego tasiemca.

Rząd Cyclophyllidea

Cysticerkoid - drugie stadium larwalne tasiemców z rzędu Cyclophyllidea. Ma kształt pęcherza z ogonkiem z zachowanymi haczykami. Wewnątrz znajduje się skoleks.

Wągier (cysticerkus) - ma kształt pęcherzyka, ale nie posiada ogonka. Wewnątrz pęcherzyka skoleks pączkuje do wewnątrz. Wągry rozwijają się u ssaków.

Echinokok, bąblowiec - ma kształt pęcherzyka, w którym wytwarzają się bąble II rzędu (bąble wtórne) i III rzędu (torebki lęgowe), także na zewnątrz, osiągając duże rozmiary. Taki pęcherzyk może w sobie zawierać nawet milion pierwotnych skoleksów!

Postać dorosła

Gdy larwa ze skoleksem trafi do jelita żywiciela ostatecznego, rozwija się z niej postać dorosła tasiemca.

Pożywienie

Tasiemce wchłaniają materię organiczną, głównie cukry.

Ochrona i zagrożenia

Zwierzęta te nie są zagrożone wyginięciem. Ich populacja maleje z uwagi na działania prewencyjne człowieka w celu ograniczania zachorowań na tasiemczyce.

Ciekawostki

Przydatne trudne pojęcia

Echinokok (bąblowiec) - drugie stadium larwalne niektórych tasiemców z rzędu Cyclophyllidea. Ma kształt pęcherzyka, w którym wytwarzają się bąble II rzędu (bąble wtórne) i III rzędu (torebki lęgowe), także na zewnątrz. Larwa ta osiąga często bardzo duże rozmiary. Typowym przedstawicielem z opisywanym stadium larwalnym jest tasiemiec bąblowiec. Taki pęcherzyk może w sobie zawierać nawet milion pierwotnych skoleksów.

Koracidium - rodzaj onkosfery (patrz niżej), otoczonej warstwą komórek z rzęskami. Koracidium jest wolno żyjącym stadium larwalnym w zewnętrznym, wodnym środowisku. Pojawia się w cyklu rozwojowym tasiemców z rzędu Pseudophyllidea.

Onkosfera - pierwsze stadium larwalne u tasiemca. Onkosfera jest zazwyczaj kulistego kształtu i posiada embrionalne haczyki w parach (3 pary).

Proglotyd - pojedynczy człon ciała tasiemca (stroblili). Proglotydy bliżej szyjki są młode i małe. Człony na końcu są najstarsze i największe. Każdy proglotyd zawiera układ rozrodczy z męskimi i żeńskimi gruczołami. Dojrzały człon odrywa się od strobili i wydostaje się wraz z kałem przez odbyt poza ciało żywiciela.

Skoleks - przednia część ciała tasiemców, tak zwana główka. Skoleks jest zwykle małych rozmiarów.

Strobila - ciało tasiemców i polipów krążkopławów. Strobila bierze początek w szyjce, która dzieli się na człony. Połączone ze sobą człony stanowią właśnie strobilę (członowaną wstęgę). Człony tasiemca odłączają się i są wydalane poza ciało żywiciela, a w przypadku polipów krążkopławów po odłączeniu stają się efyrami -młodymi meduzami. Podział na człony fragmentu ciała to strobilizacja.

Wągier (cysticerkus) - druga postać larwalna u tasiemców z rzędu Cyclophyllidea, czyli na przykład tasiemca uzbrojonego i nieuzbrojonego. Ma kształt pęcherzyka bez ogonka. Wewnątrz pęcherzyka skoleks pączkuje do środka. Wągry rozwijają się u ssaków.

To jedyne zwierzęta, które w swoim ciele mają mniej białka niż cukrów i tłuszczów. Tasiemce wchłaniają głównie cukier. Obniżenie w diecie cukru negatywnie wpływa na rozwój tasiemców w ciele żywiciela.

Pytania

Co to jest tasiemiec?

Tasiemiec to rodzaj pasożyta wewnętrznego kręgowców, w tym człowieka, zaliczany do typu płazińców. Tasiemiec żyje zwykle w przewodzie pokarmowym, ale może też rozwijać się w narządach wewnętrznych.

Jak się nazywa choroba związana z zakażeniem tasiemcem?

Obecność tasiemca w organizmie wywołuje chorobę o nazwie tasiemczyca. W przypadku zarażenia tasiemcem bąblowca mówimy o bąblowicy.

Czy tasiemczyca może powodować śmierć?

Tak, może.

Czy można leczyć tasiemczycę?

Tak. Podaje się jednorazowo tabletki doustnie. Leczenie przebiega zwykle bez większych problemów. W przypadku bąblowicy sytuacja jest inna. Więcej na ten temat możesz przeczytać w artykule o bąblowcu (patrz wyżej).

Jakie objawy daje tasiemczyca?

Do typowych objawów obecności tasiemca u człowieka należą:

nudności
bóle brzucha
wzdęcia
biegunki
anemia
utrata masy ciała

Jakie badania wykonuje się na wykrycie tasiemca w organizmie człowieka? Jak wykryć tasiemca?

Najbardziej miarodajne jest badanie kału. Jeżeli w kale znajdzie się człony tasiemca otrzymamy jednoznaczną diagnozę.

Można też wykonać badania krwi na wykrycie tasiemca. Badanie polega na oznaczaniu odpowiednich przeciwciał. Poszukiwanie typowych przeciwciał odbywa się rożnymi metodami.

Czy dużo jest w Polsce przypadków zakażenia tasiemcem?

Nie. Od 2008 roku w Polsce nawet nie monitoruje się już zachorowań.

Czy tasiemce są powszechne u kotów i psów?

Psy i koty są często nosicielami tasiemców, ale nie tylko. Spotyka się także glisty i lamblie. Odrobaczanie psa lub kota to podstawa i należy konsultować ten proces z weterynarzem. Jak się sprawdza, czy kot lub pies ma tasiemca? Wykonuje się badanie mikroskopowe kału.

Jak można zarazić się tasiemcem?

Zarażenie tasiemcem może nastąpić w wyniku:

zjedzenie surowego lub niedogotowanego mięsa;
zjedzenie nieumytych warzyw, owoców, jagód;
nieprzestrzeganie zasad higieny osobistej;
bawiąc się w niezabezpieczonej piaskownicy;
przenoszenie do ust jaj razem z brudnymi rękami;
zabawy z zarobaczonym psem, kotem.

Jak zapobiegać pasożytom?

Aby nie zarazić się tasiemcem lub glistą należy:

dbać o higienę, myć często ręce,
myć owoce przed ich spożyciem,
unikać surowego mięsa,
usuwać odchody naszych pupili z trawników, szczególnie z piaskownic,
każdego dnia czyścić kuwety kotów,
odrobaczać psy i koty u weterynarza.

Czy tasiemiec wychodzi ustami?

Nie.

Czy tasiemiec wychodzi odbytem?

Przez odbyt wydostają się proglotydy - człony tasiemca oderwane od strobili - to właśnie z nich składa się tasiemiec.

Co to jest bąblowica?

Odpowiedź znajdziesz w artykule o bąblowcu (patrz wyżej).

Jaki tasiemiec występuje u psa?

Z kilku gatunków warto wspomnieć gatunek najczęściej występujący, bo aż u połowy populacji psów! To tasiemiec psi (Dipylidium caninum) o zasięgu kosmopolitycznym. Przypadkowo tasiemiec ten może się rozwinąć u dzieci. Pośrednim żywicielem jest larwa wszoła psiego oraz pchły.

Jaki tasiemiec występuje u psa?

Podobnie jak u psa, to głównie tasiemiec psi.

Jakie objawy zarażenia tasiemcem występują u psa i kota?

Jeśli nasz pies ma tasiemca możemy u niego zaobserwować następujące objawy:

brak łaknienia,
spadek wagi ciała,
świąd odbytu i nosa,
zaczopowanie światła jelita,
rozdrażnienie,
drgawki,
zwiększona agresja.

Czy istnieją tabletki z tasiemcem na odchudzanie?

Niestety tak, można je kupić w Internecie. Absolutnie odradzamy korzystanie z takiej kuracji odchudzającej i przestrzegamy przed jej możliwymi skutkami. Możemy sobie zafundować w ten sposób bardzo poważną chorobę razem z utratą wagi. Czy nie lepiej zastosować bezpieczne metody, które nie zrujnują nam przy okazji organizmu?

Czy tasiemiec może występować u ryb?

Tak. Najbardziej znany jest rzemieniec, którego można spotkać u naszego karpia, leszcza, karasia. Larwa rozwija się w oczliku. Tasiemiec ten może mieć długość nawet 75 cm i szerokość 15 mm! Ponadto postać larwalna bruzdogłowca szerokiego rozwija się u ryb. Zjedzenie zarażonej ryby może doprowadzić do rozwoju tasiemca w ciele człowieka.

Ćwiczenia i testy

Ćwiczenia interakcyjne pomogą przygotować się na sprawdzian, test, egzamin, a ponadto usystematyzują wiedzę z danej dziedziny. To także świetny trening do matury. Wiele ćwiczeń to dobre zadania maturalne.

Ćwiczenia

Wykonaj ćwiczenia związane z tym tematem