Kometa

Kometa jest to ciało niebieskie, którego orbitą jest wydłużona elipsa, parabola lub hiperbola i w pobliżu Słońca ma mgławicowy wygląd. Płaszczyzna orbity komety zwykle nie pokrywa się z płaszczyzną ekliptyki. W komecie można wyróżnić jądro z gazową otoczką (głową, komą) oraz warkocz (w pobliżu Słońca). Warkocz składa się z pyłów i gazów wyrzucanych z powierzchni komety pod wpływem promieniowania Słońca oraz oddziaływania z wiatrem słonecznym.

Kometa Hale-Bopp © Jean-Jacques Cordier - stock.adobe.com

Jądro komety to prawdopodobnie mieszanina lodu, pyłu i skał. W jądrach komet znaleziono związki węgla i azotu, tlenu i wodoru. Określano także ślady cząstek organicznych.

Kometa może mieć trzy rodzaje warkoczy.

Typ I to warkocz skierowany prosto od Słońca, wytwarzany przez ciśnienie promieniowania słonecznego, złożony z plazmy, unoszonej przez wiatr słoneczny. To warkocz emisyjny (warkocz ten świeci). Ma zwykle barwę niebieskawą.
Typ II to warkocz odchylony od kierunku ruchu, wygięty w łuk, złożony z pyłu emitowanego przez jądro komety na skutek ciśnienie wywieranego przez promieniowanie słoneczne. Pył nie świeci, a jedynie odbija światło Słońca.
typ III to krótki, prosty warkocz w kierunku od jądra do tarczy Słońca, powstający przy gwałtownych wyrzutach gazów w kierunku Słońca.

Rozmiary komet

Długość warkocza może być znaczna i wynosić nawet 3,2·10⁸ km. Jądro komety ma średnicę od 500 m do 50 km. Masa komet waha się od 10¹¹ do 10¹⁷ kg.

Komety dzielimy na długookresowe - o okresie równym lub większym niż 200 lat i krótkookresowe.

Orbita komety

Niektóre komety przechodzą tak blisko Słońca, że przenikają przez jego koronę. W aphelium, czyli najbardziej odległym punkcie na orbicie od Słońca osiąga odległość nawet 1 parseka.

Okres obiegu komety wokół słońca może wynosić zaledwie 3,3 lat (kometa Enckego) lub kilkadziesiąt lat. Kometa Halleya ma okres obiegu 76 lat, a nawet tysiące lat.

Kolebka komet

Ponieważ komety są nietrwałe, krótkookresowe komety musiały znaleźć się na orbicie stosunkowo w niedalekiej przeszłości. Przypuszcza się, że w odległości 5000-10000 AU od Słońca znajduje się mnóstwo drobnych ciał niebieskich. To tak zwany obłok Oorta, który zawiera prawdopodobnie nawet 10¹² takich komet. Druga kolebka komet to pas Kuipera, który znajduje się poza orbitą Neptuna (około 50 AU) i ma postać dysku wewnątrz obłoku Oorta. Przejścia różnych obiektów, w tym gwiazd w pobliżu obłoku Oorta zakłóca orbity tych ciał, część z nich kieruje się w kierunku Słońca. Prawdopodobnie komety krótkookresowe pochodzą z pasa Kuipera, natomiast komety długookresowe z obłoku Oorta.

Nazewnictwo komet

Komety są nazywane zwykle od nazwiska odkrywcy lub naukowca, który bada ich orbitę. W nazwie podaje się datę odkrycia i numer kolejny przejścia w pobliżu Słońca (perihelium). To jedyne obiekty na niebie nazywane w ten sposób. Litera "P" przy nazwie oznacza, że obiekt jest okresowy (periodyczny).

Przykłady komet

Oto przykłady słynnych komet.

Nazwa komety	Okres obiegu T [lata]	Wielka półoś orbity a [au]	Uwagi
Kometa Enckego	3,3	2,21	Kometa o najkrótszym okresie obiegu wokół Słońca, zaobserwowana pierwszy raz w 1786 roku. Ma nie więcej niż 8 km.
Kometa Hale'a-Boppa			Odkryta w 1997 roku (na zdjęciu). Ma płaszczyznę orbity prostopadłą do płaszczyzny ekliptyki.
Kometa Halleya	17,95	76,03	Najbardziej znana kometa, obserwowana od tysięcy lat. Ma wymiary 17×9×8 km.
Kometa Shoemakera-Levy'ego 9	6,8	17,3	W 1994 roku fragmenty tej komety zderzyły się z Jowiszem i ich księżycami.
Tempel-Tuttle	10,33	33,22	Kometa związana z rojem Leonid.
Swift-Tuttle	26,32	135,0	Kometa związana z Perseidami.
Hyakutake	1165	40 000	Przeszła zaledwie 0,1 AU od naszej planety.
Czuriumow-Gierasimienko			To pierwsza kometa, na której wylądował próbnik Philae, wypuszczony przez sondę Rosetta, wysłana w 2014 roku przez Europejską Agencję Kosmiczną.

Ciekawostki

W 1992 roku udało się zaobserwować pierwszy obiekt z pasa Kuipera.

Istnieją hipotezy, że to właśnie komety dostarczyły na Ziemię wodę i związki organiczne, dzięki czemu powstało życie na naszej planecie.

Od najdawniejszych czasów pojawienie się komety na niebie wieściło katastrofę lub wielkie wydarzenie. W historii pojawiały się nawet komety jaśniejsze od Księżyca i widoczne za dnia. Uważa się, że to właśnie kometa zwiastowała narodziny Chrystusa i może była to kometa Halleya.

Pytania

Czy warkocz zawsze znajduje się za kometą?

Nie. Gdy kometa zbliża się do Słońca warkocz znajduje się za jądrem, ale po przejściu przez perihelium warkocz nadal znajduje się w kierunku od Słońca, a więc w kierunku ruchu komety. W tym przypadku warkocz znajduje się przed kometą i zwyczajnie goni swój warkocz.

Czy każda kometa ma warkocz?

Warkocz jest widoczny zwykle tylko u dużych komet.

Jak dużo komet jest na niebie?

Każdego roku odkrywa się aż kilkadziesiąt komet, ale raz na kilka lat można zaobserwować na niebie kometę gołym okiem.

Pas Kuipera

Pas Kupiera jest to część Układu Słonecznego poza orbitą Neptuna na odległość od 30 do około 50-55 AU od Słońca, zawierający ogromną liczbę niewielkich obiektów.

Obłok Oorta

Obłok Oorta albo chmura Oorta to najdalsza część Układu Słonecznego w kształcie sfery o średnicy około 100-140 tysięcy AU.