Gdzie występuje promieniowanie jonizujące?

Wiadomo powszechnie, że radioaktywne pierwiastki emitują promieniowanie jonizujące, które jest bardzo szkodliwe dla zdrowia człowieka. Gdzie więc można się spotkać z takim promieniowaniem?

Odpowiedź brzmi: wszędzie. Promieniowanie jest zjawiskiem naturalnym, a jego szczególnym, interesującym nas rodzajem jest promieniowanie jonizujące. Promieniowanie to wywołuje w obojętnych elektrycznie atomach i cząsteczkach zmiany w ich ładunkach elektrycznych, co wywołuje z kolei niepożądane zmiany w komórkach żywych organizmów.

Istotne znaczenie dla zdrowia człowieka ma promieniowanie gamma, mające wpływ na całe nasze ciało oraz promieniowanie alfa, dużo mniej przenikliwe, działające przede wszystkim na układ oddechowy.

Minerały i promieniowanie kosmiczne

Źródłami promieniowania gamma są naturalnie występujące w gruncie i minerałach pierwiastki promieniotwórcze. Źródłem promieniowania gamma jest też promieniowanie kosmiczne, przenikającego nawet przez budynki. Promieniowanie kosmiczne to pozostałość po Wielkim Wybuchu.

Promieniowanie jonizujące bywa niebezpieczne w miejscach, gdzie jego emisja jest wzmożona. Zatem gdzie jest go więcej?

Piwnice

Wzmożone promieniowanie jonizujące występuje na przykład w ... piwnicach. To dość zaskakująca odpowiedź, ale prawdziwa. Dość duże ilości promieniotwórczego pierwiastka - radonu znajdują się w granicie. Granitowe budynki, blaty kuchenne promieniują. Ponieważ radon jest bardzo ciężkim gazem szlachetnym (jest około 100 razy cięższy niż wodór) może gromadzić się w piwnicach. Na Allegro można bez problemu kupić urządzenia do wykrywania radonu.

Dopóki natężenie tego promieniowania jest niewielkie, nie ma powodu do obaw. Czasem jednak można się spotkać z nagromadzeniem promieniotwórczego pierwiastka w jednym miejscu.

Materiały budowlane

Wszystkie materiały budowlane pochodzenia mineralnego zawierają naturalne pierwiastki promieniotwórcze.

Istotne znaczenie ze względu na poziom promieniowania w mieszkaniu mają głównie potas (40K), rad (226Ra), radon (222Rn). Dla zdrowia człowieka niebezpieczne są przede wszystkim produkty rozpadu radu, w tym wspomniany już radon.

Czy rzeczywiście stężenie radonu w piwnicy może być groźne? Wiele zależy od prawidłowej wentylacji. Jeżeli wymiana powietrza w pomieszczeniu zachodzi co godzinę, to zawartość radonu z materiałów budowlanych w pomieszczeniu wynosi tylko około 12%. Aż prawie 78% radonu pochodzi z gruntu. Reszta pochodzi z powietrza (9,3%), wody (0,2%) i innych źródeł.

Nad zawartością pierwiastków promieniotwórczych w budynkach czuwa prawo budowlane i prawo atomowe.

Zgodnie z przepisami, budynki przeznaczone na pobyt ludzi lub zwierząt muszą spełniać następujące warunki:

Jakie materiały budowlane są najbardziej radioaktywne?

Pod względem promieniowania gamma są to w kolejności od największej aktywności promieniotwórczej:

Z powyższej listy tylko żużel pomiedziowy przekracza bezpieczny poziom określony w polskim prawie.

Pod względem promieniowania alfa są to w kolejności od największej aktywności promieniotwórczej:

Z powyższej listy tutaj również tylko żużel pomiedziowy przekracza bezpieczny poziom określony w polskim prawie.

W zasadzie głównie żużel i odpady z pieców wykazują większą radioaktywność. Typowe materiały budowlane są więc bezpieczne. Pamiętać trzeba przy tym o prawidłowej wentylacji pomieszczeń.

Uzdrowiska

Całkiem sporo radioaktywnego radonu znajduje się w jaskiniach w pobliżu złóż uranowych. Organizowano tam nawet uzdrowiska, co dziś z uwagi na większą świadomość skutków promieniotwórczości, może nieco dziwić. Także gorące źródła zawierają więcej promieniotwórczych pierwiastków.

Blenda smolista

Naturalnym źródłem promieniowania jest ruda uranowa. Pozyskiwany jest z niej promieniotwórczy uran. Najbardziej znana ruda uranu to smółka uranowa (blenda smolista), zawierająca duże ilości tlenków uranu. To bardzo silne źródło promieniowania. Posiadanie grudki takiego minerału może być bardzo niebezpieczne i może nas narazić n prawne konsekwencje (wystarczy wpisać w wyszukiwarkę zapytanie: "czy posiadanie uranu jest legalne?").

Papierosy

Źródłem szkodliwego promieniowania są też papierosy, które zawierają radioaktywny polon. Polon gromadzi się w liściach i łodygach roślin, także w tytoniu. Podczas palenia papierosów polon 210 paruje i wraz z dymem dostaje się bezpośrednio do płuc człowieka. Radioaktywny polon 210 odpowiada za powstawanie raka płuc.

Dlaczego polon ma taki wpływ na płuca? Izotop polonu 210Po ma czas połowicznego rozpadu 138 dni. Emituje cząstki alfa o małej przenikliwości. Jednak, gdy polon dostanie się do organizmu, powoduje ogromne spustoszenie. Uszkadza białka i DNA — podstawowy budulec naszego organizmu.

Na wesoło

Gdzie występuje silne promieniowanie jonizujące?

Z pewnością u nałogowego palacza wyrobów tytoniowych, kolekcjonera rudy uranu w słabo wentylowanej piwnicy granitowego budynku, kuracjusza powracającego właśnie z gorących źródeł.




Ostatnio opublikowane w Pytajniku

Krokodyle łzy - czy krokodyl płacze?
Czy krokodyle płaczą? Co to znaczy wylewać krokodyle łzy? Co to wszystko ma wspólnego ze szczerością?
Indyki — czego o nich nie wiecie?
Indyki są znane przede wszystkim jako ptaki hodowlane. Czy można je spotkać w naturze?
Piranie — mit czy rzeczywistość?
Piranie uchodzą za wyjątkowo krwiożercze ryby rodem z horrorów. Czy rzeczywiście piranie są na tyle niebezpieczne, by zagrozić człowiekowi?
Zobacz więcej
Przeglądaj wszystkie artykuły dotyczące ciekawostek ze świata nauki.

Zobacz też

Układ okresowy pierwiastków


Układ okresowy pierwiastków - dynamiczna tablica Mendelejewa.

Polon


Polon (Po) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 84, należący do grupy tlenowców.

Radon


Lit (Rn) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 86, należący do grupy helowców.

Aktyn


Aktyn (Ac) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 89, rozpoczynający szereg aktynowców.

Rad


Rad (Ra) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 88, należący do grupy berylowców.

Tor


Tor (Th) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 90, należący do aktynowców.

Protaktyn


Protaktyn (Pa) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 91 z szeregu aktynowców.

Uran


Uran (U) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 92, należący do szeregu aktynowców.

neptun


Neptun (Np) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 93, należący do szeregu aktynowców. Należy do transuranowców.

pluton


Pluton (Pu) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 94, należący do aktynowców i transuranowców.

ameryk


Ameryk (Am) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 95, należący do aktynowców.

kiur


Kiur (Cm) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 96, należący do aktynowców.

berkel


Berkel (Bk) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 97, należący do aktynowców.

kaliforn


Kaliforn (Cf) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 98, należący do aktynowców.

einstein


Einstein (Es) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 99.

Ferm


Ferm (Fm) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 100, należący do aktynowców.

Mendelew


Mendelew (Md) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 101, należący do aktynowców.

Nobel


Nobel (No) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 102, należący do aktynowców.

Lorens


Lorens (Lr) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 103, należący do aktynowców.

Rutherford


Rutherford (Rf) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 104.

Dubn


Dubn (Db) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 105.

Seaborg


Seaborg (Sg) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 106.

Bohr


Bohr (Bh) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 107.

Has


Has (Hs) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 108.

Meitner


Meitner (Mt) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 109.

Darmsztadt


Darmsztadt (Dm) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 110.

Roentgen


Roentgen (Rg) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 111.

Kopernik


Kopernik (Cn) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 112.

Nihonium


Nihonium (Nh) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 113.

Flerovium


Flerovium (Fl) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 114.

Moscovium


Moscovium (Mc) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 115.

Livermorium


Livermorium (Ts) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 116.

tennessine


Tennessine (Ts) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 117.

oganesson


Oganesson (Og) to promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 118.


Bibliografia

Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:

  • Theodore Gray - Wielka księga pierwiastków, ISBN 978-83-11-11984-0, Bellona 2009
  • Praca zbiorowa pod redakcją Jana Kofmana - Encyklopedia Popularna PWN, ISBN 83-01-10416-3, PWN 1993
  • Praca zbiorowa pod red. Witolda Mizerskiego - Tablice fizyczno-astronomiczne, ISBN 978-83-7350-245-1, Adamantan 2013
  • Praca zbiorowa - Ilustrowana encyklopedia dla wszystkich - Fizyka, ISBN 83-204-1192-0, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne 1991
  • Prof. ICIMB dr inż. Genowefa Zapotoczna-Sytek, mgr Kalina Mamont-Cieśla, mgr inż. Tomasz Rybarczyk - Naturalna promieniotwórczość wyrobów budowlanych, w tym autoklawizowanego betonu komórkowego (ABK), Przegląd budowlany, 7-8/2012

© medianauka.pl, 2020-06-14, A-3882



©® Media Nauka 2008-2023 r.