Ślimaki

Ślimaki (Gastropoda) to gromada zwierząt należąca do typu mięczaków. Ślimaki to najliczniejsza i najbardziej zróżnicowana gromada mięczaków z podtypu muszlowców. Prawdopodobnie dziś na świecie żyje około 105 000 gatunków z czego większość żyje w morzach, 10 000 zamieszkuje wody słodkie, a 25 000 gatunków, to ślimaki lądowe. Wyróżniamy podgromady: przodoskrzelne (Prosobranchia), Euthyneura. W Polsce żyje 221 gatunków, w tym 6 morskich, 45 słodkowodnych i 170 lądowych.

Wygląd

Mają asymetryczną budowę ciała. Ślimaki mają wyraźną głowę wyposażoną w dwie pary czułków, nogę i długi worek trzewiowy. Zwykle wykształcają muszlę (skorupę), która na lądzie nie jest dłuższa niż 20 cm. Morskie gatunki wytwarzają muszle o długości do 60 cm. Muszla jest spiralnie skręcona.

Gatunki

Wykaz wszystkich opublikowanych artykułów tematycznych.

Murex ternispina

Murex ternispina to gatunek ślimaka morskiego z rodzaju rozkolec i rodziny rozkolcowatych, który wytwarza piękne i charakterystyczne muszle. Muszla ma grube ściany, jest pełna żeber i guzów.

Błotniarka stawowa, nieruch PL

Lymnaea stagnalis

Błotniarka stawowa, nieruch (Lymnaea stagnalis) to ślimak słodkowodny z rodziny błotniarkowatych. Muszla ma zawsze jednolity odcień barwy. Otwór cienkiej i kruchej muszli jest duży, o ostrych brzegach.

Bursztynka pospolita PL

Succinea putris

Bursztynka pospolita (Succinea putris) to ślimak z rodziny bursztynkowatych o małej muszli w kolorze bursztynu. Muszla jest na tyle mała, że ślimak nie ma możliwości się w niej schować.

Niebieski smok, błękitny smok

Glaucus atlanticus

Niebieski smok, jaskółka morska (Glaucus atlanticus) to gatunek ślimaka morskiego z rodziny Glaucidae. Jest jadowity. Ciało jest spłaszczone i zwęża się ku tyłowi.

Pomrowik polny PL

Deroceras agreste

Pomrów polny, pomrowik polny (Deroceras agreste) to gatunek nagiego ślimaka z rodziny pomrówiowatych. Ciało białawe, szarożółtawe, brunatne, z delikatnym, marmurkowym deseniem, poważny szkodnik upraw.

Pomrów błękitny PL

Bielzia coerulans

Pomrów błękitny (Bielzia coerulans) to ślimak z rzędu trzonkoocznych, rodziny pomrowów, spotykany w Karpatach. Nie wytwarza muszli. Otwór oddechowy leży w tylnej połowie krawędzi płaszcza. Ma często błękitny kolor.

Pomrów czarniawy PL

Limax cinereoniger

Pomrów czarniawy (Limax cinereoniger) to gatunek dość dużego i pospolitego w Polsce ślimaka z rodziny pomrowów. Ma zmienne ubarwienie, szare lub czarniawe, jednolite, a czasem z czarnymi plamami.

Ślimak helenka

Anentome helena

Ślimak helenka (Anentome helena) to gatunek ślimaka słodkowodnego z rodziny Nassariidae. Można go hodować w akwarium.

Ślimak Military helmet

Neritina pulligera

Neritina pulligera to ślimak słodkowodny, spotykany w akwariach jako świetny czyściciel. W sklepach akwarystycznych występuje pod nazwą Military Helmet.

Ślimak szary

Helix aspersa

Ślimak szary (Helix aspersa) to gatunek mięczaka z rodziny ślimakowatych. To ślimak jadalny, jeden z kilku hodowanych dla celów spożywczych.

Ślimak winniczek PL

Helix pomatia

Ślimak winniczek (Helix pomatia) to największy w Polsce ślimak mający muszlę. Muszla jest jasnobrązowa, często z ciemniejszymi pasami. Jest jadalnym ślimakiem. Jest szkodnikiem w winnicach i ogrodach.

Ślimak zaroślowy PL

Arianta arbustorum

Ślimak zaroślowy (Arianta arbustorum) to gatunek ślimaka z rodziny ślimakowatych. Muszla okrągła, brązowo-żółta, w charakterystyczne plamki.

Wstężyk gajowy, ślimak gajowy PL

Capaea nemoralis

Wstężyk gajowy, ślimak gajowy (Capaea nemoralis) to nasz rodzimy, pospolity ślimak. Cechą charakterystyczną wstężyka gajowego jest czarna lub brązowa warga otaczająca otwór muszli, co odróżnia go od ślimaka ogrodowego.

Zatoczek rogowy PL

Planorbarius corneus

Zatoczek rogowy (Planorbarius corneus) to gatunek ślimaka z rodziny zatoczkowatych o krążkowatej, ciemnej muszli, skręconej w jednej płaszczyźnie, spotykany w akwariach.

Żyworodka pospolita PL

Viviparus contectus

Żyworodka pospolita, żyworodka jeziorna, nalęgotka pospolita (Viviparus contectus) to gatunek ślimaka z rodziny żyworodkowatych o stożkowato-kulistej, spiralnie zwiniętej, brązowawej muszli.

Inne gatunki

• Achatina zwyczajna (Achatina achatina)
• Achatina fulica
• Przytulik strumieniowy (Ancylus fluviatilis)
• Ślimak helenka, ślimak helena (Anentome helena)
• Ślinik luzytański (Arion lusitanicus)
• Ślinik wielki (Arion rufus)
• Zagrzebka sklepiona (Bithynia leachi)
• Zagrzebka pospolita (Bithynia tentaculata)
• Chromodoris kuniei
• Stożek geograficzny (Conus geographus)
• Doderbardia rudawa (Dauderbardia rufa)
• Pomrów plamisty (Deroceras reticulatus)
• Elysia crispata
• Uchowiec jadalny, słuchotka (Haliotis tuberculata)
• Tratewnik jantina (Janthina janthina)
• Pomrów wielki (Limax maximus)
• Błotniarka uszata (Lymnaea auricularia)
• Błotniarka moczarowa (Lymnaea truncatula, Galba truncatula)
• Brzeźnica nogowa (Marginella cornea)
• Świderek (Melanoides tuberculata)
• Melongena corona
• Rozkolec purporodajny (Murex brandarius)
• Ovula ovum
• Papustyla pulcherrina
• Fylidia guzkowata (Phyllidia ocellata)
• Rozdętka zaostrzona (Physella acuta)
• Ampularia (Pomacea diffusa)
• Skrzydelnik wielki (Strombus gigas)
• Rozdepka rzeczna (Theodoxus fluviatilis)
• Nalęgotka rzeczna, nalęgotka żyworodka (Viviparus viviparus)

Występowanie i środowisko

Są obecne w wodach oceanicznych i morskich oraz słodkich całego świata, występują także na lądzie.

Tryb życia i zachowanie

Lądowe ślimaki są bardzo powolne, morskie bywają ruchliwe.

Morfologia i anatomia

Budowa zewnętrzna ślimaka
Tablica interaktywna

Budowa ślimaka - tarka

1 - gruczoł ślinowy, 2 - szczęka, 3 - tarka (radula)

Ślimaki oddychają skrzelami lub powierzchnią jamy płaszczowej. Na końcu czułków znajdują się oczy, które reagują na natężenie światła i prawdopodobnie kontury z odległości 1-2 cm. Zakończenia dotykowe są na całym ciele. Od spodu głowy znajduje się otwór gębowy wyposażony w tarkę. Worek trzewiowy z narządami wewnętrznymi jest schowany w muszli, jest usytuowany nad nogą. powierzchnię ciała ślimaków stanowi nabłonek migawkowy z gruczołami śluzowymi. Obok nasady skrzeli znajdują się narządy zmysłu chemicznego - osfradia. Komórki smakowe znajdują się w jamie gębowej ale także na całej powierzchni ciała, która nie jest osłonięta skorupą.

Muszla ślimaków jest najczęściej ze skrętem prawostronnym, choć zdarzają się także muszle o skręcie lewostronnym. Kształty muszli są bardzo różne. Ślimaki morskie mają najpiękniejsze i największe muszle, które są obiektem kolekcjonerów. Muszla składa się z warstw: zewnętrznej, bezwapiennej, warstwy konchioliny, pryzmatycznej i czasem warstwy masy perłowej. Obie ostatnie składają się głównie z węglanu wapnia. Muszla jest wytwarzana przez komórki płaszcza.

Z uwagi na budowę narządów oddychania slimaki dzielimy na przodoskrzelne, tyłoskrzelne i płucodyszne.

Rozmnażanie

Ślimaki są rozdzielnopłciowe lub występuje u nich hermafrodytyzm. Dymorfizm płciowy jest nieznaczny. Ślimaki wodne składają jaja w kokonach. Ślimaki lądowe składają jaja osłonięte skorupką. Niektóre gatunki są jajożyworodne. W cyklu rozwoju ślimaków występuje tak zwany weliger, czyli postać larwalna. W większości przypadków rozwój jest prosty.

U ślimaków lądowych obserwuje się gody mimo, że są hermafrodytami. Zachodzi kopulacja, czasem bardzo widowiskowa, podczas której ślimaki się oplatają i dotykają. Nie dochodzi więc do samozapłodnienia i wymiana genów ma miejsce między różnymi osobnikami.

Pożywienie

Ślimaki są roślinożerne. Niektóre gatunki atakują dżdżownice, inne ślimaki strzykwy i rozgwiazdy.

Ochrona i zagrożenia

Brak danych.

Ciekawostki

Z wydzieliny gruczołu hipobranchialnego, znajdującego się w jamie płaszczowej wytwarzano niegdyś purpurę (do farbowania tkanin).

Hodowla ślimaków

W Polsce można spotkać hodowle ślimaków. Wprawdzie nie można traktować tego zajęcia jako głównego źródła utrzymania, jednak można potraktować tego typu zajęcie jako nowinkę lub dywersyfikację zarobków z gospodarstwa albo zwyczajny sposób na dorobienie. Dobrze zorganizowana farma zapewnia opłacalność produkcji. Zresztą hodowla ślimaków w Polsce jest z każdym rokiem coraz bardziej popularna.

W Polsce istotne są dwa gatunki ślimaków jadalnych. To rodzimy winniczek, którego się zbierało z natury, dziś jest pod ochroną gatunkową i ślimak szary (Helix aspersa), którego sprowadzono do Polski właśnie w celu hodowli. Wyróżniamy tu dwa podgatunki: europejski i afrykański. Ślimaki są eksportowane głównie do Francji i Włoch. Hodowla winniczka nie jest opłacalna. Zanim zaczniemy hodowlę znajdźmy odpowiedni skup ślimaków.

Hodowle ślimaków prowadzi się na cele konsumpcyjne, ale i dla branży kosmetycznej oraz farmaceutycznej.

Zastosowanie w medycynie i przemyśle kosmetycznym znajduje śluz ślimaka. Działanie śluzu ślimaka ma działanie regeneracyjne na skórę. znajdziemy go zatem w maściach, serum, podkładach i kremach.

Ślimaki w Akwarium

Ślimaki w akwarium to dwa aspekty: pożądany i niepożądany. To, czy to dobrze, czy źle zależy od intencji akwarysty, od gatunków ślimaków i ich ilości.

Gdy wraz z roślinami wodnymi zawleczemy do naszego akwarium ślimaki, będziemy musieli z nimi walczyć. Jak pozbyć się ślimaków z akwarium? Kiedyś można było kupić odpowiedni preparat chemiczny, dziś niedostępny w sklepach zoologiczny. Stosujemy więc naturalne metody:

• należy wybierać ślimaki z akwarium, choć małe ślimaki bardzo trudno wyjąć,
• nie należy dopuszczać do zalegania pokarmu w podłożu i na roślinach,
• pułapka na ślimaki w akwarium też jest dobrym pomysłem,
• wpuszczamy do akwarium kolcobrzucha zielonego (agresywna ryba) lub bocję wspaniałą.

Ślimaki akwariowe to najczęściej ampularie, ślimaki z rodziny Ampullariidae, zatoczki.

Kilka ślimaków nie zagraża naszemu akwarium. Można tez spotkać akwaria, w których ślimaki są pożądanymi gośćmi. Jeden z najbardziej znanych to ślimak helenka (Anentome helena), który zjada inne ślimaki w akwarium, na przykład zatoczki. O czystość w akwarium zadba też ślimak Military helmet (Neritina pulligera).

Ćwiczenia
Wykonaj ćwiczenia związane z tematem
Ślimaki

Galeria zdjęć

© Media Nauka, ART-GROM11