Chaber bławatek

Chaber bławatek (Centaurea cyanus L.) to roślina jednoroczna lub dwuletnia, pospolity chwast zbożowy, tworzący łany.

Występowanie i środowisko PL

W Polsce to pospolity chwast polny, przede wszystkim zbożowy. Obecny wzdłuż torów kolejowych i przy drogach. To roślina europejska. Występuje także w Azji.

Tryb życia i zachowanie

Kwitnie w okresie od czerwca do września, a nawet października. Wiąże się przede wszystkim z uprawami zbóż ozimych. Chaber bławatek lubi stanowiska słoneczne i półcieniste.

Morfologia i anatomia

Osiąga wysokość 80 cm.

Łodyga jest rozgałęziona od połowy swej wysokości.

Liście dolne i odziomkowe są pierzastodzielne, liście górne są lancetowate, całobrzegie. Ulistnienie skrętoległe.

Kwiaty są mają niebieski kolor, rzadko są różowe lub białe. Zebrane w koszyczkach.

Owoc to niełupka z puchem kielichowym.

Rozmnażanie

W kwiatach dojrzewają w pierwszej kolejności pręciki, potem słupki, dzięki czemu nie dochodzi do samozapylenia. To rośliny owadopylne. Owoce roznoszone są przez mrówki. W hodowli rozmnażamy przez rozsiew nasion.

Ochrona i zagrożenia

Nie wymaga ochrony, choć dzisiaj, poprzez stosowanie środków chemicznych zwalczających chwasty, staje się coraz rzadszą rośliną w naszym krajobrazie.

Ciekawostki

Występowanie bławatka wiąże się z rozpowszechnianiem upraw żyta.

Roślina ta pochodzi z rejonu śródziemnomorskiego oraz z Bliskiego Wschodu.

Kwiaty brzeżne w koszyczkach są mylone z płatkami kwiatu.

Inne nazwy tej rośliny to modrak, modrzeniec, chaber zbożowy.

Zbiory i zastosowanie

To gatunek wskaźnikowy gleby z małą ilością wapnia.

Zbieramy kwiaty na początku okresu kwitnienia i zwykle suszymy je. Zbiera się całe koszyczki, a następnie delikatnie wyskubuje się kwiaty zewnętrzne. Staramy się nie wyrywać kwiatów rurkowatych. Surowiec nie powinien mieć zapachu. Surowiec od razu suszymy w przewiewie i w cieniu, aby kwiaty nie straciły koloru. W suszarni utrzymujemy temperaturę 45 °C. Można także kwiaty suszyć na płycie kuchennej lub w piekarniku. Po wysuszeniu kwiaty pakujemy w ciemne, szczelne opakowania. Surowiec źle przechowywany traci swoje właściwości.

Kwiaty zawierają cyjaninę, pelargoninę, flawonoidy, centaurynę, śluzy, garbniki, witaminę C, sole mineralne, mangan i potas w dużych ilościach.

To silnie moczopędne zioło. Może spowodować zwiększenie ilości wydalanego moczu nawet kilkakrotnie. Dlatego napar stosujemy jako środek moczopędny, przeciwzapalny i odkażający, przy skąpomoczu, a także pomocniczo w stanach zapalnych nerek i przy kamicy nerkowej.

Napar z chabrów bławatków działa przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie. Przemywamy nim oczy przy zapaleniu spojówek, skóry przy łupieżu i grzybicy.

Kwiaty można zjadać jako dodatek do sałatek. Są stosowane także jako źródło zapachu w woreczkach zapachowych.

Może być stosowany doustnie w stanach zapalnych nerek.

W mieszankach stosuje się go w zaburzeniach miesiączkowania, w gorączce, jk środek rozluźniający wydzielinę śluzową, pobudzający czynność wątroby i pęcherzyka żółciowego.

Napar: 1 łyżeczkę kwiatów zalewamy 1 szklanką wrzątku i zaparzamy pod przykryciem 15 minut. Pojemy 2 razy dziennie po 1/2 szklanki pomiędzy posiłkami.

Pielęgnacja

Wymaga regularnego podlewania. Nie wymaga częstego nawożenia.

Choroby: rdza.

Biologia i ekologia

Kolor kwiatów:
Grupa roślin: roślina zielna jednoroczna, roślina zielna dwuletnia.
Stanowisko: nasłonecznione, półcień.
Środowsko: synantropijne.
Użytek: zioła, chwasty, roślina lecznicza.
Strefy mrozoodporności: 5-10. Uprawa w Polsce na zewnątrz jest możliwa na terenie całego kraju.
Forma życiowa według klasyfikacji Raunkiaera: terofit.
Kategoria przybysza: archeofit.
Częstość występowania gatunku: pospolity na całym terenie lub prawie całym terenie.
Dynamika rozprzestrzeniania się gatunku: gatunek ustepujący (traci stanowiska).
Diploidalna liczba chromosomów: 2n=24.
Status popularności rośliny: gatunek znany, roślina popularna, znajduje się pośród 500 najbardziej znanych wśród Polaków roślin.
Liście: skrętoległe

Kalendarz przyrody

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	Opis
					●	●	●	●	▸			Kwitnie chaber bławatek.

Pokrewne gatunki roślin

Zioła
Zobacz atlas ziół, roślin leczniczych i przyprawowych.

Bibliografia

Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:

Lucjan Rutkowski – Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, ISBN 978-83-01-14342-8, PWN SA 2004
Pod redakcją Alicji i Jerzego Szweykowskich – Słownik botaniczny, ISBN 83-214-1305-6, Wiedza Powszechna 2003
Praca zbiorowa – Botanica ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, ISBN 3-8331-1916-0, Könemann 2005
Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński, Bogumił Pawłowski – Rośliny Polskie, ISBN 83-01-0587-2, PWN 1986