Jowisz

Charakterystyka orbity

Wielka półoś orbity: 778,41 mln km = 5,20336 AU
Mimośród: 0,04839
Okres obiegu wokół Słońca: 11,86262 lat
Liczba księżyców: 67
Średnia prędkość na orbicie: 13,07 km/s
Nachylenie do ekliptyki: 1,305°
Długość węzła wstępującego: 100,56°

Charakterystyka planety

Rodzaj obiektu: planeta olbrzymia
Masa: 317,83 M_Z
Średnia gęstość: 1326 kg/m³
Promień równikowy: 71492 km
Spłaszczenie: 0,0649
Albedo: 0,52
Czas obrotu wokół własnej osi: 9^h55^m30^s
Nachylenie równika do płaszczyzny orbity: 3°13
Przyspieszenie grawitacyjne na równiku: 23,12 m/s² = 2,358 g
Druga prędkość kosmiczna: 59,5 m/s
Doba słoneczna: 9,926 h
Średnia temperatura powierzchni: -110°C
Pierścienie: 3

Atmosfera

Występowanie atmosfery: tak
Skład chemiczny: H₂, He, metan, amoniak, etan.

Widomy ruch planety na niebie

Odległość od ekliptyki: niewielka
Odległość od Słońca: duża
Czas obserwacji: cała noc w opozycji
Opozycja: występuje
Największa jasność: w opozycji
Fazy: słabo widoczne

Jowisz © rtype - stock.adobe.com

Jowisz to największa planeta Układu Słonecznego. Jest piątą planetą w Układzie Słonecznym, licząc od Słońca. Posiada aż 67 księżyców. Skupia w sobie 1% masy Słońca. To gazowy olbrzym. Jego średnica jest około 11 razy większa od średnicy Ziemi, jest też około 318 razy masywniejszy od naszej planety.

Planeta posiada trzy wąskie i mocno rozrzedzone pierścienie, zbudowane prawdopodobnie z pyłu.

Jowisz emituje tyle ciepła ile otrzymuje od Słońca.

Średnia temperatura przy powierzchni wynosi około -110°C.

Na nocnym niebie Jowisza można obserwować praktycznie przez całą noc. Jest jednym z najjaśniejszych obiektów. Już przez amatorski sprzęt można obserwować pasma chmur i cztery księżyce.

Jowisz obraca się bardzo szybko wokół własnej osi. Jeden taki obrót trwa 9,92 h. Tyle trwa dzień na Jowiszu. Ponieważ to gazowa planeta, a obrót jest bardzo szybki, różne warstwy planety obracają się z różnią szybkością. Bieguny obracają się wolniej o około 5 minut. Wokół Słońca Jowisz obiega swoją orbitę w 11,9 ziemskich lat.

Księżyce

Jowisz posiada aż 67 księżyców. Najbardziej znane z nich to Io, Europa, Ganimedes i Kallisto - wszystkie odkryte przez Galileusza. Prawdopodobnie część księżyców Jowisza powstało wraz z planetą. Wiele z nich to obiekty przechwycone przez grawitację planety. Największym księżycem Jowisza i w ogóle w Układzie Słonecznym jest Ganimedes.

Poniższa tabela przedstawia podstawowe parametry wybranych naturalnych satelitów Jowisza, usystematyzowanych zgodnie z ich numeracją i datami odkrycia. Pozostałe księżyce to najczęściej bardzo małe obiekty o średnicy kilku kilometrów.

Nazwa	a [tys. km]	T [dni]	ε	n_e	m mag	A	D [km]	Odkrywca
Io	421,8	1,76914	0,0041	0,04	5,0	0,62	3642,6	Galileusz, 1610
Europa	671,1	3,55118	0,0101	0,47	5,3	0,68	3121	Galileusz, 1610
Ganimedes	1070,4	7,15455	0,0015	0,21	4,6	0,44	5268	Galileusz, 1610
Kallisto	1882,8	16,68902	0,0074	0,51	5,6	0,19	4820	Galileusz, 1610
Amaltea	181,4	0,49818	0,0031	0,38	14,1	0,09	262×146×134	Barnard, 1892
Himalia	11461	250,57	0,1623	27,5	14,6	0,03	170	Perrine, 1904
Elara	11741	259,65	0,2174	26,6	16,3	0,03	80	Perrine, 1905
Pazyfae	23624	743,6	0,4090	151,4	17,0	0,03	50	Melotte, 1908
Synopa	23939	756,6	0,2495	158,1	18,0	0,05	25	Nicholson, 1914
Lyzitea	11717	259,22	0,1124	28,3	18,2	0,06	24	Nicholson, 1938
Karme	23404	734,2	0,2533	164,9	17,6	0,06	30	Nicholson, 1938
Ananke	21276	629,8	0,2435	148,9	18,8	0,06	20	Nicholson, 1951
Leda	11165	240,92	0,1636	27,5	19,5	0,07	16	Kowal, 1974
Teba	221,9	0,67454	0,0177	0,8	16	0,05	116×98×84	Voyager, 1979
Adrastea	128,98	0,29826	0,0015	0,03	18,7	0,10	20×16×14	Voyager, 1979
Metis	127,96	0,29478	0,0002	0,06	17,5	0,06	60×40×34	Voyager, 1979

Oznaczenia:

a - wielka półoś orbity,
T - okres obiegi księżyca wokół planety,
ε - mimośród orbity,
n_e - nachylenie orbity do ekliptyki,
m - jasność maksymalna obserwowana z ziemi,
A - albedo,
D - wymiary księżyca

Skład atmosfery

Jowisz posiada atmosferę. Jest skład chemiczny jest następujący:

wodór - 75%
hel - 25%
metan, amoniak, etan w śladowych ilościach.

Budowa Jowisza

To planeta gazowa, w skład której wchodzi głównie wodór i hel. Nie ma pewności, czy planeta posiada stałą powierzchnię i jądro. Jeżeli jądro istnieje, otoczone jest ciekłym wodorem.

Magnetosfera

Pole magnetyczne Jowisza jest bardzo rozległe i silne. Z Ziemi wydaje się mięć większe rozmiary od Księżyca. W rzeczywistości promień magnetosfery mieści średnicę Słońca. Magnetosfera Jowisza jest największym obiektem w Układzie Słonecznym.

Ciekawe obiekty

Oto ciekawsze obiekty na planecie:

Wielka Czerwona Plama - plama na Jowiszu o owalnym kształcie. Ma wymiary 12 000 na 25 000 km. W istocie jest to wirujący cyklon w jowiszańskiej atmosferze o niższej temperaturze niż otoczenie plamy. Plama ta istnieje od co najmniej 300 lat. Znajduje się wewnątrz południowego pasa tropikalnego.

Historia obserwacji i badań

Jowisz jest znany ludzkości od czasów starożytnych. Orbitę Jowisza śledzono już w starożytnych Chinach. Już w starożytności prawdopodobnie obserwowano księżyce Jowisza, choć nie zdawano sobie z tego sprawy. W 1610 Galileusz zwrócił swój teleskop w stronę Jowisza. Odkrył 4 największe księżyce, zwane galileuszowymi. To była jak miniatura Układu Słonecznego - potwierdzenie kopernikańskiej teorii heliocentrycznej. W 1664 roku Robert Hooke odkrywa Wielką Czerwoną Plamę. Kolejne lata przynoszą odkrycia księżyców. W 1955 roku Kenneth Franklin rejestruje fale radiowe emitowane przez Jowisza. Kolejne lata przynoszą misje kosmiczne.

Misje kosmiczne

Sonda Pionier 10 (1973) - wykonuje kilkadziesiąt zdjęć planety oraz księżyców, odkrywa pierścienie.
Pionier 11 (1973-74) w locie do Saturna nada Jowisza.
Sondy Voyager 1 i 2 w latach 1977-79 - badają Jowisza po drodze do Saturna.
Galileo (1989-2003) - sonda wchodzi na orbitę Jowisza i wysyła próbniki, badania księżyców.
Cassini od 1997 roku - prowadzi badania po drodze do Saturna.

Ciekawostki

Jowisz nieustannie i powoli zmniejsza się.

W 1994 świat obserwował widowiskowe zderzenie komety Shoemaker-Levy 9 z Jowiszem. Zdarzenie to dostarczyło wielu danych, dotyczących budowy Jowisza.

Księżyc Jowisza Europa jest typowany jako obiekt, na którym może znajdować się życie. Na Europie występuje woda w dużych ilościach.

Pytania

Czy Jowisz może przekształcić się w gwiazdę?

Aby Jowisz mógł stać się brązowym karłem, musiałby mieć 10 razy większą masę. Aby stać się małą gwiazdą, musiałby być 80- razy większy.

Ile księżyców ma Jowisz?

Jowisz ma ich 67.

Filmy

NASA opublikowała nowe wideo z misji kosmicznej. Materiał jest rekonstrukcją tego, jak wyglądałby rzeczywisty materiał filmowy z przelotu nad Jowiszem. Jest oparty na 41 nieruchomych zdjęciach wykonanych przez statek kosmiczny. Wideo towarzyszy nowy utwór muzyczny Vangelisa.

Inne zagadnienia z tej lekcji

Słońce

Słońce to gwiazda w centrum Układu Słonecznego. Słońce jest typową gwiazdą ciągu głównego. Nasza gwiazda skupia aż 99,865 % masy całego Układu Słonecznego. Planety, planetoidy, większość komet i mniejszych obiektów krąży wokół Słońca.

Merkury

Merkury jest pierwszą planetą, licząc od Słońca w Układzie Słonecznym. To planeta typu ziemskiego. Nie posiada atmosfery (tylko śladowe ilości) i nie ma żadnego księżyca.

Wenus

Wenus jest drugą planetą, licząc od Słońca, w Układzie Słonecznym. To planeta typu ziemskiego. Nie posiada żadnego księżyca. Jest planetą wewnętrzną. Jest uważana z bliźniaczą planetę Ziemi, choć panują na niej skrajnie odmienne warunki.

Ziemia

Ziemia jest trzecią planetą w Układzie Słonecznym, licząc od Słońca. Jest jedyną zamieszkałą przez organizmy żywe znaną planetą. Większość jej powierzchni pokrywają oceany. Wokół Ziemi krąży samotnie Księżyc.

Mars

Mars jest czwartą planetą w Układzie Słonecznym, licząc od Słońca. To planeta typu ziemskiego. Posiada jeden księżyc. Jest planetą zewnętrzną. Niemalże cała planeta jest pokryta czerwonym pyłem.

Saturn

Saturn to jest szóstą planetą w Układzie Słonecznym, licząc od Słońca, drugą co do wielkości. To gazowy olbrzym. Posiada aż 62 księżyce, z których Tytan to drugi co do wielkości księżyc w Układzie Słonecznym.

Uran

Uran to jest siódmą planetą w Układzie Słonecznym, licząc od Słońca, odkrytą dopiero w czasach nowożytnych. To olbrzym, trzeci pod względem wielkości w Układzie Słonecznym. Odkrył go 13 marca 1781 roku angielski uczony William Herschel.

Neptun

Neptun jest ósmą planetą w Układzie Słonecznym, licząc od Słońca, odkrytą dopiero w czasach nowożytnych. To kolejny gazowy olbrzym.

Kallisto

Kallisto to jeden czterech z księżyców Jowisza, odkryty przez Galileusza, położony najdalej z całej czwórki.

Io to jeden z księżyców Jowisza, najbardziej wewnętrzny z odkrytych przez Galileusza. Cała powierzchnia pokryta jest aktywnymi wulkanami.

Europa (księżyc)

Europa to jeden z księżyców Jowisza, najmniejszy z czterech, odkrytych przez Galileusza (ale nie najmnijeszy ze wszystkich satelitów Jowisza).

Ganimedes

Ganimedes to jeden z księżyców Jowisza, największy naturalny satelita tej planety, trzeci w kolejności od planety, największy księżyc w układzie słonecznym.