Mars

Mars © Michael Rosskothen - stock.adobe.com

Mars jest czwartą planetą w Układzie Słonecznym, licząc od Słońca. To planeta typu ziemskiego. Posiada jeden księżyc. Jest planetą zewnętrzną. Niemalże cała planeta jest pokryta czerwonym pyłem, stąd nazwa Czerwona Planeta. To w zasadzie pustynna planeta. Mars jest od wieków identyfikowany z bogiem wojny.

Temperatura przy powierzchni wynosi od -133°C na biegunach do 27°C podczas marsjańskiego lata.

Na nocnym niebie Marsa można obserwować prawie przez całą noc. Zwykle widoczny jest jako mała, czerwona plamka na nocnym niebie. Około co 2 lata zbliża się do Ziemi, gdy jest w opozycji do Słońca. Wówczas są najbardziej korzystne warunki do obserwacji tej planety przez teleskop. To tak zwana korzystna opozycja.

Jeden obrót wokół własnej osi trwa 1,026 ziemskich dni. Tyle trwa marsjański dzień. Wokół Słońca Mars obiega swoją orbitę w 687 dni.

Księżyce

Mars posiada dwa niewielkie księżyce: Fobos i Deimos. Mają nieregularne kształty. Prawdopodobnie są to planetoidy przechwycone przez Marsa.

Poniższa tabela przedstawia podstawowe parametry naturalnych satelitów Marsa.

Oznaczenia:

• a - wielka półoś orbity,
• T - okres obiegi księżyca wokół planety,
• ε - mimośród orbity,
• n_e - nachylenie orbity do ekliptyki,
• m - jasność maksymalna obserwowana z ziemi,
• A - albedo,
• D - wymiary księzyca

Skład atmosfery

Mars posiada rzadką atmosferę. Jest skład chemiczny jest następujący:

• dwutlenek węgla CO₂ - 95,72 %
• azot - 2,7%
• argon - 1,6%
• tlen O₂ - 0,13%
• tlenek węgla CO - 0,08%
• woda H₂O - 0,002%

Ciśnienie na powierzchni jest bardzo niskie, aż 164 razy mniejsze od ciśnienia panującego w atmosferze na Ziemi.

Mimo rzadkiej atmosfery wieją tam wiatry, które powodują burze piaskowe, pokrywające ogromne obszary całej planety.

Budowa Marsa

To planeta zbudowana głównie ze skał i pasków z płynnym, prawdopodobnie żelaznym jądrem. Prawdopodobnie jego promień jest równy połowie promienia planety. Płaszcz ma stałą strukturę. Skorupa marsjańska jest dużo grubsza od ziemskiej. Obecność kanionów na Marsie wskazuje na dawną obecność wody na planecie. Większość planety pokrywa czerwony piasek.

Ciekawe obiekty

Duże kratery i wulkany na Marsie noszą nazwy po badaczach Marsa, mniejsze zaś obiekty tego typu przyjmują nazwy ziemskich miast. Wąwozy i doliny biorą swoje nazwy od nazw "Mars" lub "gwiazda" w innych językach, mniejsze - od nazw ziemskich rzek. Obiekty innego typu przyjmują nazwy z map Marsa z XIX wieku, które zostały sporządzone przez Antoniadiego oraz Schiaparellego.

Oto ciekawsze obiekty na planecie:

• Olympus Mons, Góra Olimp - najwyższa góra w Układzie Słonecznym. Ten uśpiony wulkan wznosi się nad powierzchnię planety na wysokość 22 663 m. Średnica tej góry ma aż 500 km. Zbocza są bardzo łagodne. Kąt nachylenia jest nie większy niż 2-5°. Misja Mars Express wykazała pewną możliwość aktywności tego wulkanu (lawa na zboczach może mieć tylko 2 mln lat).
• Góry Tharsis - to trzy wulkaniczne góry, z których każda ma 400 km średnicy podstawy i około 6 km wysokości.
• Hellas Planitia - ogromna, największa w Układzie Słonecznym struktura uderzeniowa, kotlina o kolistym kształcie o wygładzonej powierzchni, położona 8510 m poniżej średniego poziomu powierzchni planety. Średnica tej struktury wynosi około 2000 km. Obiekt jest widoczny z Ziemi przez teleskop.
• Doliny Marinerów - kanion o długości 3000 km głęboki na 8 km.
• Czapy polarne - położone w okolicach biegunów obszary pokryte lodem lub zestalonym dwutlenkiem węgla.

Historia obserwacji i badań

Mars jest znany ludzkości od bardzo dawna. Już Egipcjanie znali go jako planetę. W 1600 roku Tycho Brache oznacza Marsa na mapie nieba. Cztery lata później Kepler wyznacza kształt orbity Marsa. W 1609 roku w stronę Marsa zwraca swój teleskop Galileusz. W 1619 roku Kepler publikuje swoje prawa i opisuje za ich pomocą ruch Marsa wokół Słońca. W 1659 roku Huygens szacuje marsjańską dobę i rozmiary planety. W 1666 roku Cassini odkrywa czapy polarne na Marsie, a w 1671 roku wyznacza odległość Marsa od Ziemi. W 1698 roku Huygens rozważa w swoje publikacji możliwość istnienia życia na Marsie. W 1894 roku w USA powstaje placówka badawcza Marsa (obserwatorium Lowella). W 1905 roku Lampland publikuje zdjęcie Marsa, na którym widoczne są kanały marsjańskie.

Misje kosmiczne

• Sonda Mariner 4 (1964-1965) - wykonuje 22 zdjęcia planety i bada skład atmosfery.
• Mariner 6 w 1969 roku przelatuje nad powierzchnią Marsa.
• Mariner 7 przekazuje w 1969 roku ponad 200 zdjęć.
• Mars 2 wchodzi na orbitę marsa w 1971 roku i przekazuje zdjęcia z orbity.
• Mars 3 -pierwsze udane lądowanie na Marsie w 1971 roku.
• Mariner 9 w 1971 roku wykonuje mapy marsa oraz fotografuje księżyce. Pierwszy okrążył Marsa.
• Viking 1,2 - w latach 1975-76 sonda bada atmosferę i grunt, zmiany pogody, poszukuje ślady życia.
• Mars Global Surveyor - w latach 1996-97 wykonuje z orbity szczegółowe badania i pomiary.
• Mars Pathfinder - w latach 1996-97 przekazuje z lądownika 16 500 zdjęć z powierzchni, wykonuje analizę chemiczną gruntu.
• Spirit i Opportunity - rok 2004 - dwa łaziki na Marsie, transmisja telewizyjna na żywo z Marsa. Dowiodły też istnienia kiedyś wody na Marsie.

Kanały na Marsie

Kanały na Marsie - mapa archiwalna © Archivist - stock.adobe.com

W 1877 roku Giovanni Schiaparelli podczas korzystnej opozycji Marsa zaobserwował na Marsie pierwszy raz ciemne linie, które pokrywają powierzchnię Marsa. Nazwał je kanałami. Kanały na Marsie znalazły się na wykonanych przez niego mapach Marsa i stały się sławne. Przez lata przypisywano ich powstanie obcej cywilizacji. Kanały marsjańskie były jedną z inspiracji budowy słynnego obserwatorium Lowella w Arizonie, którego zadaniem było między innymi poszukiwaniom życia na Marsie. Obserwatorium to opublikowało wiele niesamowitych zdjęć kanałów marsjańskich. Misje kosmiczne i rozwój techniki dowiodły, że na Marsie nie ma żadnych kanałów, w szczególności sztucznego pochodzenia. Mariner 9 jako pierwszy okrążył planetę i odkrył , że na Marsie znajdują się struktury przypominające koryta dawnych rzek.

Ciekawostki

Półkula północna różni się od półkuli południowej. Na południu znajduje się więcej kraterów. Jest to też teren nieco wyżej położony.

Na Ziemi znaleziono 34 meteoryty marsjańskiego pochodzenia, będące zestalona lawą. Skąd wiadomo, że skały te pochodzą z Marsa? Jednym tylko z dowodów jest skład pęcherzyków gazu zamkniętych w kamieniu o składzie marsjańskiej atmosfery.

Życie na Marsie

Jak do tej pory nie odnaleziono śladów życia na Marsie. Od czasów odkrycia kanałów na Marsie ludzkość ma nadzieję znaleźć tam życie. Jedna z sond w 1976 roku przesłała słynne zdjęcie marsjańskiej twarzy, która okazała się być później zwykłą górą.

Dziś nadal szukamy tam życia, ale raczej w skali mikro. Szukamy śladów organizmów jednokomórkowych lub pozostałości po życiu, gdy na Marsie płynęły rzeki wody.

Najbardziej fascynujący jak do tej pory dowód na możliwość istnienia życia na Marsie jest odnalezienie śladów aktywności prawdopodobnie mikroorganizmów w meteorycie ALH84001.

Mars w sztuce

Historia badań Marsa przyniosła wiele inspiracji dla pisarzy, filmowców, grafików i muzyków. Do najsłynniejszych dzieł należą:

• Wojna Światów H.G. Wellsa z 1898 roku - dziś klasyka literatury s-f, kilkukrotnie ekranizowana, między innymi przez Stevena Spielberga. Adaptacja radiowa Orsona Wellesa 40 lat po wydaniu książki wywołała autentyczną panikę w Stanach Zjednoczonych.
• Marsjanin - film Rodley'a Scotta, ekranizacja powieści Andy'ego Weir'a.
• The War of The Worlds - słynny musical Jeffa Wayn'a.

Pytania

Ile waży człowiek na Marsie?

Na marsie człowiek jest 3 razy lżejszy niż na Ziemi.

Ile trwa lot na Marsa?

Wszystko zależy od wzajemnego położenia Ziemi i Marsa względem siebie. Najbliższa odległość między tymi planetami wynosi 56 mln km, średnio jest to 225 mln km. W linii prostej (co nie jest możliwe w przypadku takich lotów) podróż zajęła by tylko w najlepszym razie ponad miesiąc. Szacuje się jednak, że taka podróż potrwa w rzeczywistości od 3 do 9 miesięcy. Pamiętać dodatkowo trzeba, że jest to prawdopodobnie z technicznych powodów lot w jedną stronę.

Ile trwa dzień na Marsie?

Dzień marsjański trwa 1,026 ziemskich dni, to jest 1d 0 h 37 min.

Ile trwa rok na Marsie?

Rok na Marsie trwa 687 dni.

Inne zagadnienia z tej lekcji

Deimos

Deimos to naturalny satelita Marsa, jeden z dwóch, jakie Mars posiada. Deimos jest mniejszy od Fobosa - drugiego księżyca, jaki krąży wokół Marsa i leży dalej od Marsa niż Fobos.

Fobos

Fobos lub Phobos to naturalny satelita Marsa, jeden z dwóch, jakie Mars posiada. Fobos jest większy od Deimosa - drugiego księżyca, jaki krąży wokół Marsa. Fobos leży też bliżej Marsa niż Deimos.

© medianauka.pl, 2020-05-12, A-3788