Jaszczurki właściwe
Jaszczurki właściwe, jaszczurkowate (Lacertidae) to rodzina gadów, która liczy dziś około 200 gatunków. W Polsce żyją 3 gatunki z tej rodziny gadów.
Wygląd
To gady o wydłużonym kształcie ciała, długim ogonie, który może być odrzucany i regenerowany. Odnóża są krótkie i pięciopalczaste. Głowa duża z symetrycznie ułożonymi rogowymi tarczkami. Stożkowate i ostre zęby osadzone są bocznie na kościach szczęki i żuchwy. Na szyi często znajduje się szereg większych łusek, które tworzą tzw. kołnierzyk, który ma znaczenie taksonomiczne. Brak wytworów skórnych na grzbiecie. Nierzadko występuje dymorfizm płciowy.
Gatunki
Wykaz gatunków.
Algyroides nigropunctatusAlgyroides nigropunctatus
Algyroides nigropunctatus to gatunek jaszczurki właściwej. Grzbiet w kolorze cynamonowobrązowym lub ciemnobrunatnym z czarnymi punktami. Samiec ma niebieskawą szyję i podgardle, brzuch pomarańczowoczerwony.
Gallotia gallotiGallotia galloti
Gallotia galloti to gatunek gada z rodziny jaszczurek właściwych. Ubarwienie szarooliwkowe z niebieskimi plamami po bokach i na spodzie i bokach głowy.
Gastropholis prasinaGastropholis prasina
Gastropholis prasina to gatunek gada z rodziny jaszczurek właściwych. Ubarwienie zielonkawe z jaśniejszym spodem. Ogon niezwykle długi, około 2 razy dłuższy od reszty ciała.
Lacerta bilineataLacerta bilineata
Lacerta bilineata to gatunek gada z rodziny jaszczurek właściwych. Ubarwienie zielono-niebieskie, upstrzone ciemnymi i jasnymi pikselami, spód żółtawy.
Lacerta pamphylicaLacerta pamphylica
Lacerta pamphylica to gatunek gada z rodziny jaszczurek właściwych. Ubarwienie zielono-żółto-niebieskie, upstrzone ciemnymi i jasnymi punktami.
Takydromus smaragdinusTakydromus smaragdinus
Takydromus smaragdinus to gatunek jaszczurki z rodziny jaszczurek właściwych. Ma piękne zielone ubarwienie ciała z jasnym spodem.
Takydromus toyamaiTakydromus toyamai
Takydromus toyamai to gatunek jaszczurki z rodziny jaszczurek właściwych. Sylwetka smukła, pociągła. Ogon długi. Ubarwienie zielone.
Timon paterTimon pater
Timon pater to gad z rodziny jaszczurek właściwych o pięknym, zielonym ubarwieniu. Spód białawy. Ma długi ogon.
Nucras caesicaudataNucras caesicaudata
Nucras caesicaudata to gatunek jaszczurki właściwej. Ubarwienie brązowo-żółtawe, z zielonym odcieniem i niebieskim ogonem.
Jaszczurka długoogonowaTakydromus sexlineatus
Jaszczurka długoogonowa (Takydromus sexlineatus) to gatunek jaszczurki z rodziny jaszczurek właściwych o bardzo długim ogonie. Ogon ma długość kilka razy większą niż długość głowy i tułowia.
Jaszczurka murowaPodarcis muralis
Jaszczurka murowa to najbardziej rozpowszechniona jaszczurka w Europie z rodziny jaszczurek właściwych. Ogon jest bardzo długi. Długie są także kończyny. Ubarwienie bardzo zmienne, od brązowego do zielonego.
Jaszczurka ostropyskaDalmatolacerta oxycephala
Jaszczurka ostropyska (Dalmatolacerta oxycephala) to gatunek gada z rodziny jaszczurek właściwych. Ubarwienie zmienne. Wierzch i kończyny ciemnoszare lub niebieskoszare albo brązowe z wzorem siatki.
Jaszczurka perłowaTimon lepidus
Jaszczurka perłowa duży gad z rodziny jaszczurek właściwych. Jest jedną z największych jaszczurek europejskich. Ciało jaszczurki perłowej z boków i grzbiet pokrywają małe, ziarniste łuski, a na brzuchu występują duże, zachodzące na siebie tarczki.
Jaszczurka trójpręgaLacerta trilineata
Jaszczurka trójpręga to gatunek dużej europejskiej jaszczurki, podobnej do jaszczurki zielonej, zaliczany do jaszczurek właściwych. Ogon jest bardzo długi - nawet ponad dwa razy dłuższy niż reszta ciała.
Jaszczurka zielona PLLacerta viridis
Jaszczurka zielona to często spotykana w Europie południowej jaszczurka, jaskrawo ubarwiona, dziś w Polsce będąca gatunkiem zanikłym lub bardzo rzadko spotykanym na Śląsku Cieszyńskim.
Jaszczurka zwinka PLLacerta agilis
Jaszczurka zwinka to najbardziej pospolity gad występujący w naszym kraju. Ubarwienie jest zmienne. Grzbiet jest brązowy z rzędem plam, w środku każdej plamy jest nieregularna biała plamka. Schwytana zwinka odrzuca ogon i ucieka.
Jaszczurka żyworodna PLZootoca vivipara
Jaszczurka żyworodna to europejska jaszczurka właściwa, spotykana także w naszym kraju. Ciało jest brązowe z trzema rzędami plam, które czasem zlewają się ze sobą, tworząc wzdłuż ciała jasne linie.
Murówka milojskaPodarcis milensis
Murówka milojska (Podarcis milensis) to gatunek jaszczurki właściwej. Ubarwienie brązowe, czarne w białawe, żółte i niebieskie w dolnej części plamy.
Murówka ruinowa, jaszczurka ruinowaPodarcis siculus
Murówka ruinowa, jaszczurka ruinowa (Podarcis siculus) to gatunek gada z rodziny jaszczurek właściwych. Ubarwienie szare, brązowe, oliwkowe lub zielone. Przez grzbiet często biegnie pas czarnych plam.
Zdjęcia - galeria
Inne gatunki
- Acanthodactylus ahmaddisii
- Acanthodactylus arabicus
- Acanthodactylus aureus
- Acanthodactylus bedriagai
- Acanthodactylus beershebensis
- Acanthodactylus blanci
- Acanthodactylus boueti
- Acanthodactylus busacki
- Acanthodactylus dumerilii
- Acanthodactylus erythrurus
- Acanthodactylus felicis
- Acanthodactylus gongrorhynchatus
- Acanthodactylus grandis
- Acanthodactylus haasi
- Acanthodactylus harranensis
- Acanthodactylus maculatus
- Acanthodactylus masirae
- Acanthodactylus mechriguensis
- Acanthodactylus nilsoni
- Acanthodactylus opheodurus
- Acanthodactylus orientalis
- Acanthodactylus pardalis
- Acanthodactylus robustus
- Acanthodactylus savignyi
- Acanthodactylus schmidti
- Acanthodactylus schreiberi
- Acanthodactylus senegalensis
- Acanthodactylus spinicauda
- Acanthodactylus taghitensis
- Acanthodactylus tilburyi
- Acanthodactylus tristrami
- Acanthodactylus yemenicus
- Adolfus alleni
- Adolfus masavaensis
- Algyroides fitzingeri
- Algyroides marchi
- Algyroides moreoticus
- Anatololacerta anatolica
- Anatololacerta danfordi
- Anatololacerta oertzeni
- Apathya cappadocica
- Apathya yassujica
- Archaeolacerta bedriagae
- Atlantolacerta andreanskyi
- Australolacerta australis
- Congolacerta vauereselli
- Darevskia alpina
- Darevskia armeniaca
- Darevskia bendimahiensis
- Darevskia brauneri
- Darevskia caucasica
- Darevskia chlorogaster
- Darevskia clarkorum
- Darevskia daghestanica
- Darevskia dahli
- Darevskia defilippii
- Darevskia derjugini
- Darevskia dryada
- Darevskia kopetdaghica
- Darevskia mixta
- Darevskia parvula
- Darevskia portschinskii
- Darevskia praticola
- Darevskia raddei
- Darevskia rostombekovi
- Darevskia rudis
- Darevskia sapphirina
- Darevskia saxicola
- Darevskia steineri
- Darevskia unisexualis
- Darevskia uzzelli
- Darevskia valentini
- Dinarolacerta montenegrina
- Dinarolacerta mosorensis
- Eremias acutirostris
- Eremias afghanistanica
- Eremias andersoni
- Eremias aria
- Eremias grammica
- Eremias intermedia
- Eremias kavirensis
- Eremias kokshaaliensis
- Eremias lalezharica
- Eremias lineolata
- Eremias montanus
- Eremias multiocellata
- Eremias nigrocellata
- Eremias nigrolateralis
- Eremias pleskei
- Eremias scripta
- Eremias strauchi
- Eremias stummeri
- Eremias suphani
- Eremias szczerbaki
- Gallotia atlantica
- Gallotia auaritae
- Gallotia bravoana
- Gallotia caesaris
- Gallotia intermedia
- Gallotia simonyi
- Gallotia stehlini
- Heliobolus lugubris
- Hellenolacerta graeca
- Iberolacerta aranica
- Iberolacerta aurelioi
- Iberolacerta bonnali
- Iberolacerta cyreni
- Iberolacerta galani
- Iberolacerta horvathi
- Iberolacerta martinezricai
- Iberolacerta monticola
- Ichnotropis grandiceps
- Ichnotropis tanganicana
- Iranolacerta brandtii
- Iranolacerta zagrosica
- Lacerta media
- Lacerta mostoufii
- Lacerta schreiberi
- Lacerta strigata
- Latastia cherchii
- Latastia ornata
- Latastia siebenrocki
- Meroles anchietae
- Meroles knoxii
- Mesalina adramitana
- Mesalina ayunensis
- Mesalina bahaeldini
- Mesalina balfouri
- Mesalina brevirostris
- Mesalina kuri
- Mesalina olivieri
- Mesalina pasteuri
- Mesalina simonii
- Nucras lalandii
- Nucras livida
- Nucras scalaris
- Nucras taeniolata
- Omanosaura cyanura
- Omanosaura jayakari
- Ophisops beddomei
- Ophisops elbaensis
- Ophisops jerdonii
- Ophisops microlepis
- Ophisops occidentalis
- Parvilacerta fraasii
- Parvilacerta parva
- Pedioplanis burchelli
- Pedioplanis gaerdesi
- Pedioplanis laticeps
- Philochortus neumanni
- Philochortus rudolfensis
- Philochortus zolii
- Phoenicolacerta cyanisparsa
- Phoenicolacerta kulzeri
- Phoenicolacerta laevis
- Phoenicolacerta troodica
- Podarcis bocagei
- Podarcis carbonelli
- Podarcis cretensis
- Podarcis erhardii
- Podarcis filfolensis
- Podarcis gaigeae
- Podarcis hispanicus
- Podarcis levendis
- Podarcis lilfordi
- Podarcis melisellensis
- Podarcis peloponnesiacus
- Podarcis pityusensis
- Podarcis raffonei
- Podarcis sicula
- Podarcis tauricus
- Podarcis tiliguerta
- Podarcis vaucheri
- Podarcis waglerianus
- Psammodromus algirus
- Psammodromus blanci
- Psammodromus hispanicus
- Psammodromus jeanneae
- Psammodromus manuelae
- Psammodromus microdactylus
- Pseuderemias striatus
- Scelarcis perspicillata
- Takydromus dorsalis
- Takydromus hani
- Takydromus kuehnei
- Takydromus madaensis
- Takydromus tachydromoides
- Teira dugesii
- Timon princeps
- Timon tangitanus
- Tropidosaura cottrelli
- Tropidosaura essexi
- Tropidosaura gularis
- Tropidosaura montana
- Vhembelacerta rupicola
Występowanie i środowisko
Nie występują w Ameryce, w Australii i na Madagaskarze. Spotyka się je poza kręgiem polarnym. Większość gatunków żyje w rejonie Morza Śródziemnego.
Tryb życia i zachowanie
Jaszczurki właściwe to zwierzęta lądowe. Żyją na terenach otwartych, skałach, w ściółce leśnej, nawet na pustyniach. Niewiele się przystosowało do życia w tropikach.
Morfologia i anatomia
Oczy są zwykle wyposażone w ruchome i nieprzezroczyste powieki. Szpara otworu odbytowego jest poprzeczna. Dobrze rozwinięty jest węch. Większość gatunków jest wyposażona w otwory udowe.
Rozmnażanie
Mniejsze gatunki składają od 1 do kilku jaj, większe gatunki nawet 10 i więcej. Kilka gatunków jest żyworodnych. Kilka gatunków rozmnaża się dzieworodnie.
Pożywienie
Odżywiają się stawonogami, większe gatunki odżywiają się małymi kręgowcami i owocami.
Ochrona i zagrożenia
Brak danych.
Ciekawostki
Aż pięć gatunków z rodzaju Lacerta to same samice, które rozmnażają się dzieworodnie.
Kalendarz przyrody
Poniższy kalendarz zawiera wszystkie gatunki, które nie znalazły się w opisie żadnego rodzaju. Każdy rodzaj zawiera niezależny kalendarz przyrody.
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | Opis |
| ● | ● | ● | ◂ | ● | ● | Jaszczurka zielona: Trwa okres zimowania jaszczurki zielonej | ||||||
| ◂ | ▸ | Jaszczurka zielona: Jaszczurka zielona odbywa gody | ||||||||||
| ● | Jaszczurka zielona: To okres składania jaj przez jaszczurkę zieloną | |||||||||||
| ◂ | ▸ | Jaszczurka zielona: Młode jaszczurki zielonej wylęgają się z jaj. | ||||||||||
| ● | ● | ● | ● | ● | ● | ▸ | Jaszczurka zielona: Trwa okres aktywności życiowej jaszczurki zielonej. | |||||
| ◂ | ● | ▸ | Jaszczurka zwinka: Samica jaszczurki zwinki składa jaja do norki w wilgotnej glebie | |||||||||
| ◂ | ● | ▸ | Jaszczurka zwinka: Z jaj wylęgają się małe jaszczurki zwinki. | |||||||||
| ● | ▸ | ◂ | ● | ● | Jaszczurka żyworodna: Trwa sen zimowy jaszczurki żyworodnej | |||||||
| ● | ▸ | Jaszczurka żyworodna: Gody odbywa jaszczurka żyworodna | ||||||||||
| ◂ | ▸ | Jaszczurka żyworodna: Samica jaszczurki żyworodnej rodzi młode. | ||||||||||
| ◂ | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ▸ | Jaszczurka żyworodna: Trwa okres aktywności życiowej jaszczurki żyworodnej. |
© medianauka.pl, 2014-01-05, RODZ-24
