Płazy ogoniaste
Płazy ogoniaste (Caudata) - potocznie zwane salamandrami, to rząd płazów, który obejmuje 10 rodzin z 61 rodzajami i 555 gatunkami zwierząt. W Polsce można spotkać 5 gatunków tego rzędu.
Część herpetologów wyodrębnia dwa podrzędy: Cryptobranchoidea, do którego zalicza skrytoskrzelne i kątozębne oraz Salamandroidea, do którego zalicza pozostałe grupy bez syrenowatych.
Rodziny
Wykaz wszystkich opublikowanych artykułów tematycznych, opisujących rodziny ssaków z wybranego rzędu.
Inne rodziny
- Amfiumy, amfiumowate (Amphiumidae)
- Skrytoskrzelne (Cryptobranchidae)
- Kątozębne (Hynobiidae)
- Traszkowcowate (Rhyacotritonidae)
Występowanie i środowisko
Płazy ogoniaste są obecne w północnych obszarach Afryki, w Europie, Azji, zamieszkują także środkową i południową część Ameryki Północnej, Amerykę Środkową, północną i środkową część Ameryki Południowej. Jedynie salamandra syberyjska (Salamandrella keyserligii) występuje na obszarach pod kołem podbiegunowym. Nierzadko płazy ogoniaste zasiedlają tereny górskie. Tropikalne gatunki są spotykane na wysokości nawet 5000 m n.p.m.
Płazy ogoniaste można spotkać w tropikalnych lasach, lasach deszczowych, na szczytach górskich i pustyniach. Są gatunki prowadzące nadrzewny tryb życia, także naskalny, kostarykańska salamandra robakowa żyje pod ziemią. Część gatunków zasiedla jaskinie.
Tryb życia i zachowanie
W niekorzystnych warunkach środowiskowych niektóre płazy ogoniaste zapadają w stan odrętwienia, zimą mogą zapadać w hibernację. Podczas suszy niektóre gatunki zapadają w sen letni (estywację). Salamandra syberyjska potrafi wybudzić się ze stanu całkowitego zamrożenia, gdy hibernuje w ziemi o temperaturze -40 °C. Płazy ogoniaste z syrenowatych podczas wysychania zbiornika zagrzebują się w mule i otaczają kokonem.
Morfologia i anatomia
Zarówno osobniki dorosłe jak i w stanie larwalnym mają ogon o długości sięgającej długości tułowia i głowy. Przypominają jaszczurki, ale w odróżnieniu od nich nie mają łusek. Występują cztery kończyny, u syrenowatych tylne odnóża nie występują.
Na głowie znajdują się oczy z górną i dolną powieką (z przezroczystą błoną), parzyste nozdrza. Błona bębenkowa nie występuje. Czasem z tyłu głowy występują gruczoły jadowe. Czasem postać larwalna ma skrzela zewnętrzne. Larwy oraz gatunki wodne posiadają narząd linii bocznej, który jest czuły na drgania wody o niskiej częstotliwości. U niektórych gatunków płazów ogoniastych zanikły płuca. Salamandry takie oddychają wówczas za pomocą skóry i błony śluzowej.
Serce składa się z dwóch przedsionków (u gatunków bezpłucnych i oddychających skrzelami słabiej przedzielone) i komory, przez co następuje częściowe mieszanie krwi tętniczej i żylnej
Bardzo dobrze rozwinięty jest układ limfatyczny z licznymi sercami limfatycznymi.
Płazy ogoniaste nie mają gruczołów ślinowych. Język jest mięsisty i krótki lub długi jak u kameleonów.
Zmysły i wydawane odgłosy
Najlepiej rozwiniętymi zmysłami są węch i wzrok. Salamandry słabo słyszą. Nie wydają też żadnych dźwięków poza bardzo nielicznymi gatunkami. Salamandra plamista cichutko piszczy, amfiumy pogwizdują, krzyki wydają syrenowate.
Rozmnażanie
Brak danych.
Pożywienie
Wszystkie płazy ogoniaste są drapieżnikami. Osobniki mniejsze zjadają bezkręgowce, większe zjadają nawet kręgowce o wielkości nadającej się do połknięcia. Kanibalizm nie jest rzadkim zjawiskiem.
Ochrona i zagrożenia
Najczęściej narażone na wyginięcie są gatunki żyjące na niewielkim obszarze występowania. Ciągle maleje liczebność poszczególnych gatunków na całym świecie. Przyczyny są różne:
- zmiany klimatyczne,
- urbanizacja
- przemysł
- terrarystyka
- rolnictwo
- epidemie chorobotwórcze
- introdukcje obcych gatunków
Ciekawostki
Niegdyś sądzono, że salamandry nie ulegają spaleniu w ogniu. Stąd też się wywodzi ich nazwa, która w perskim języku oznacza "żyjący w ogniu".
Zdjęcia - galeria
Kalendarz przyrody
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | Opis |
ukryj/pokaż Salamandra plamista | ||||||||||||
| ● | ● | ▸ | ◂ | ● | ● | Trwa okres zimowania salamandry plamistej | ||||||
| ◂ | ● | ▸ | Salamandra plamista zwykle w czerwcu rodzi nad potokami młode. Po porodzie opuszcza wodę. | |||||||||
| ● | Kończy się rozwój salamandry plamistej i następuje przeobrażenie. | |||||||||||
| ◂ | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ▸ | Trwa okres aktywności życiowej salamandry plamistej | |||
ukryj/pokaż Traszka górska | ||||||||||||
| ● | ● | ▸ | ◂ | ● | ● | Traszka górska hibernuje. | ||||||
| ◂ | ● | Traszka górska odbywa gody. Zapłodnione samice składają jaja. | ||||||||||
| ◂ | ▸ | Kończy się okres rozwoju kijanek traszki górskiej. Następuje przeobrażenie i wyjście z wody. | ||||||||||
| ◂ | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ▸ | Trwa okres aktywności życiowej traszki górskiej | ||||
ukryj/pokaż Traszka grzebieniasta | ||||||||||||
| ● | ● | ▸ | ◂ | ● | ● | Trwa okres snu zimowego traszki grzebieniastej. | ||||||
| ◂ | ● | Trwa okres godowy traszki grzebieniastej. Samce wchodzą do zbiorników wodnych w kwietniu. Rozród odbywa się w maju. Samice składają jaja pojedynczo i przytwierdzają je do wodnych roślin. | ||||||||||
| ◂ | ▸ | ● | Kijanki traszki grzebieniastej przechodzą metamorfozę. Wiosną są to kijanki, które nie zrobiły tego poprzedniego roku i zimowały w zbiorniku wodnym. | |||||||||
| ◂ | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ▸ | Trwa okres aktywności życiowej traszki grzebieniastej. | ||||
ukryj/pokaż Traszka helwecka | ||||||||||||
| ● | ● | ● | Okres rozrodu traszki helweckiej. | |||||||||
ukryj/pokaż Traszka karpacka | ||||||||||||
| ● | ● | ▸ | ◂ | ● | ● | Traszka karpacka hibernuje. | ||||||
| ◂ | ● | Traszka karpacka odbywa gody. Zapłodnione samice składają jaja. | ||||||||||
| ◂ | ▸ | Kończy się okres rozwoju kijanek traszki karpackiej. Następuje przeobrażenie i wyjście ze zbiornika wodnego. | ||||||||||
| ◂ | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ▸ | Trwa okres aktywności życiowej traszki karpackiej. | ||||
ukryj/pokaż Traszka Waltla | ||||||||||||
| ● | ● | ● | Okres rozrodu traszki Waltla w europie. | |||||||||
ukryj/pokaż Traszka zwyczajna | ||||||||||||
| ● | ● | ▸ | ◂ | ● | ● | Trwa okres snu zimowego traszki zwyczajnej. | ||||||
| ◂ | ● | Trwa okres godowy traszki zwyczajnej. Samce wchodzą do zbiorników wodnych jeszcze w kwietniu. Rozród odbywa się w maju. Samice składają jaja pojedynczo. | ||||||||||
| ◂ | ▸ | Kijanki traszki zwyczajnej przechodzą metamorfozę. | ||||||||||
| ◂ | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ▸ | Trwa okres aktywności życiowej traszki zwyczajnej. | ||||
© medianauka.pl, 2013-12-30, RZAD-19