Płazy ogoniaste
Płazy ogoniaste (Caudata) - potocznie zwane salamandrami, to rząd płazów, który obejmuje 10 rodzin z 61 rodzajami i 555 gatunkami zwierząt. W Polsce można spotkać 5 gatunków tego rzędu.
Część herpetologów wyodrębnia dwa podrzędy: Cryptobranchoidea, do którego zalicza skrytoskrzelne i kątozębne oraz Salamandroidea, do którego zalicza pozostałe grupy bez syrenowatych.
Atlas
Wykaz wszystkich opublikowanych artykułów tematycznych, opisujących rodziny z wybranego rzędu. Ciemniejsze kafelki oznaczają ważniejsze, bardziej znane rodziny.
Filtry
Użyj poszczególnych filtrów, aby ustalić odpowiednią kolejność wyświetlania rodzin.
Amerykańskie salamandry pacyficzne
Dicamptodontidae
Liczba gatunków w Polsce: nie występują
Salamandry bezpłucne, bezpłucnikowate
Plethodontidae
Liczba gatunków w Polsce: nie występują
Inne rodziny
- Amfiumy, amfiumowate (Amphiumidae)
- Skrytoskrzelne (Cryptobranchidae)
- Kątozębne (Hynobiidae)
- Traszkowcowate (Rhyacotritonidae)
Występowanie i środowisko
Płazy ogoniaste są obecne w północnych obszarach Afryki, w Europie, Azji, zamieszkują także środkową i południową część Ameryki Północnej, Amerykę Środkową, północną i środkową część Ameryki Południowej. Jedynie salamandra syberyjska (Salamandrella keyserligii) występuje na obszarach pod kołem podbiegunowym. Nierzadko płazy ogoniaste zasiedlają tereny górskie. Tropikalne gatunki są spotykane na wysokości nawet 5000 m n.p.m.
Płazy ogoniaste można spotkać w tropikalnych lasach, lasach deszczowych, na szczytach górskich i pustyniach. Są gatunki prowadzące nadrzewny tryb życia, także naskalny, kostarykańska salamandra robakowa żyje pod ziemią. Część gatunków zasiedla jaskinie.
Tryb życia i zachowanie
W niekorzystnych warunkach środowiskowych niektóre płazy ogoniaste zapadają w stan odrętwienia, zimą mogą zapadać w hibernację. Podczas suszy niektóre gatunki zapadają w sen letni (estywację). Salamandra syberyjska potrafi wybudzić się ze stanu całkowitego zamrożenia, gdy hibernuje w ziemi o temperaturze -40 °C. Płazy ogoniaste z syrenowatych podczas wysychania zbiornika zagrzebują się w mule i otaczają kokonem.
Morfologia i anatomia
Zarówno osobniki dorosłe jak i w stanie larwalnym mają ogon o długości sięgającej długości tułowia i głowy. Przypominają jaszczurki, ale w odróżnieniu od nich nie mają łusek. Występują cztery kończyny, u syrenowatych tylne odnóża nie występują.
Na głowie znajdują się oczy z górną i dolną powieką (z przezroczystą błoną), parzyste nozdrza. Błona bębenkowa nie występuje. Czasem z tyłu głowy występują gruczoły jadowe. Czasem postać larwalna ma skrzela zewnętrzne. Larwy oraz gatunki wodne posiadają narząd linii bocznej, który jest czuły na drgania wody o niskiej częstotliwości. U niektórych gatunków płazów ogoniastych zanikły płuca. Salamandry takie oddychają wówczas za pomocą skóry i błony śluzowej.
Serce składa się z dwóch przedsionków (u gatunków bezpłucnych i oddychających skrzelami słabiej przedzielone) i komory, przez co następuje częściowe mieszanie krwi tętniczej i żylnej
Bardzo dobrze rozwinięty jest układ limfatyczny z licznymi sercami limfatycznymi.
Płazy ogoniaste nie mają gruczołów ślinowych. Język jest mięsisty i krótki lub długi jak u kameleonów.
Zmysły i wydawane odgłosy
Najlepiej rozwiniętymi zmysłami są węch i wzrok. Salamandry słabo słyszą. Nie wydają też żadnych dźwięków poza bardzo nielicznymi gatunkami. Salamandra plamista cichutko piszczy, amfiumy pogwizdują, krzyki wydają syrenowate.
Rozmnażanie
Brak danych.
Pożywienie
Wszystkie płazy ogoniaste są drapieżnikami. Osobniki mniejsze zjadają bezkręgowce, większe zjadają nawet kręgowce o wielkości nadającej się do połknięcia. Kanibalizm nie jest rzadkim zjawiskiem.
Ochrona i zagrożenia
Najczęściej narażone na wyginięcie są gatunki żyjące na niewielkim obszarze występowania. Ciągle maleje liczebność poszczególnych gatunków na całym świecie. Przyczyny są różne:
- zmiany klimatyczne,
- urbanizacja
- przemysł
- terrarystyka
- rolnictwo
- epidemie chorobotwórcze
- introdukcje obcych gatunków
Wykresy poniżej przedstawiają strukturę zagrożenia wymarcia gatunków z danego rzędu. Pierwszy diagram uwzględnia gatunki, których nie opisano w naszym serwisie (jeżeli taka sytuacja ma miejsce), drugi diagram uwzględnia wyłącznie gatunki, które opisano w portalu, trzeci diagram uwzględnia tylko gatunki rodzime.
Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie wymienione gatunki rzędu)
Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie opisane w serwisie gatunki rzędu)
Struktura zagrożenia wymarciem PL
(wszystkie wymienione polskie gatunki rzędu)
Jeżeli chcesz się więcej dowiedzieć o statusach zagrożenia wymarciem i zapoznać się z opisami poszczególnych statusów, kliknij tutaj.
Ciekawostki
Niegdyś sądzono, że salamandry nie ulegają spaleniu w ogniu. Stąd też się wywodzi ich nazwa, która w perskim języku oznacza "żyjący w ogniu".
Kalendarz przyrody
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | Opis |
| ● | ● | ▸ | ◂ | ● | ● | Salamandra plamista: Trwa okres zimowania salamandry plamistej | ||||||
| ◂ | ● | ▸ | Salamandra plamista: Salamandra plamista zwykle w czerwcu rodzi nad potokami młode. Po porodzie opuszcza wodę. | |||||||||
| ● | Salamandra plamista: Kończy się rozwój salamandry plamistej i następuje przeobrażenie. | |||||||||||
| ◂ | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ▸ | Salamandra plamista: Trwa okres aktywności życiowej salamandry plamistej | |||
| ● | ● | ▸ | ◂ | ● | ● | Traszka górska: Traszka górska hibernuje. | ||||||
| ◂ | ● | Traszka górska: Traszka górska odbywa gody. Zapłodnione samice składają jaja. | ||||||||||
| ◂ | ▸ | Traszka górska: Kończy się okres rozwoju kijanek traszki górskiej. Następuje przeobrażenie i wyjście z wody. | ||||||||||
| ◂ | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ▸ | Traszka górska: Trwa okres aktywności życiowej traszki górskiej | ||||
| ● | ● | ▸ | ◂ | ● | ● | Traszka grzebieniasta: Trwa okres snu zimowego traszki grzebieniastej. | ||||||
| ◂ | ● | Traszka grzebieniasta: Trwa okres godowy traszki grzebieniastej. Samce wchodzą do zbiorników wodnych w kwietniu. Rozród odbywa się w maju. Samice składają jaja pojedynczo i przytwierdzają je do wodnych roślin. | ||||||||||
| ◂ | ▸ | ● | Traszka grzebieniasta: Kijanki traszki grzebieniastej przechodzą metamorfozę. Wiosną są to kijanki, które nie zrobiły tego poprzedniego roku i zimowały w zbiorniku wodnym. | |||||||||
| ◂ | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ▸ | Traszka grzebieniasta: Trwa okres aktywności życiowej traszki grzebieniastej. | ||||
| ● | ● | ● | Traszka helwecka: Okres rozrodu traszki helweckiej. | |||||||||
| ● | ● | ▸ | ◂ | ● | ● | Traszka karpacka: Traszka karpacka hibernuje. | ||||||
| ◂ | ● | Traszka karpacka: Traszka karpacka odbywa gody. Zapłodnione samice składają jaja. | ||||||||||
| ◂ | ▸ | Traszka karpacka: Kończy się okres rozwoju kijanek traszki karpackiej. Następuje przeobrażenie i wyjście ze zbiornika wodnego. | ||||||||||
| ◂ | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ▸ | Traszka karpacka: Trwa okres aktywności życiowej traszki karpackiej. | ||||
| ● | ● | ● | Traszka Waltla: Okres rozrodu traszki Waltla w europie. | |||||||||
| ● | ● | ▸ | ◂ | ● | ● | Traszka zwyczajna: Trwa okres snu zimowego traszki zwyczajnej. | ||||||
| ◂ | ● | Traszka zwyczajna: Trwa okres godowy traszki zwyczajnej. Samce wchodzą do zbiorników wodnych jeszcze w kwietniu. Rozród odbywa się w maju. Samice składają jaja pojedynczo. | ||||||||||
| ◂ | ▸ | Traszka zwyczajna: Kijanki traszki zwyczajnej przechodzą metamorfozę. | ||||||||||
| ◂ | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ▸ | Traszka zwyczajna: Trwa okres aktywności życiowej traszki zwyczajnej. |
© medianauka.pl, 2013-12-30, RZAD-19