Pajęczaki

Pajęczaki (Archanida) to gromada stawonogów z podtypu szczękoczułkowców, która liczy dziś około 60 000 gatunków. Oto niektóre z rzędów pajęczaków (w tym roztoczy):

Wybrane rzędy pajęczaków

• zaleszczotki (Pseudoscorpionida) - 2000 gatunków, w Polsce żyje 39;
• kosarze (Opilionida) - około 2400 gatunków, z czego w Polsce żyje 31 gatunków;
• pająki (Araneida) - najliczniejszy rząd pajęczaków, opisano około 21 000 gatunków, z czego w Polsce mamy 728 gatunków;
• żukowce (Gamasida)
• kleszcze (Ixodida)
• Tarsonemida
• Acaridida
• Actinedida
• mechowce (Oribatida)
• skorpiony (Scorpiones)

Wygląd

Ich ciało jest podzielone na dwie części (tagmy): głowotułów i odwłok. Wszystkie mają sześć par odnóży, w tym 4 pary nóg i poprzedzające je szczękoczułki i nogogłaszczki. W przypadku roztoczy odwłok jest zrośnięty z głowotułowiem.

Gatunki

Wykaz wszystkich opublikowanych artykułów tematycznych.

Aphonopelma caniceps

Aphonopelma caniceps to mało agresywny ptasznik z rodziny Theraphosidae. Ubarwienie czarne, grzbiet z wierzchu jest brązowawy. Wraz z odnóżami pająk ten może mierzyć nawet 15 cm.

Lasiodora parahybana

Lasiodora parahybana to gatunek dużego pająka z rodziny ptasznikowatych. To jeden z największych pająków na świecie. Ptasznik ten żyje w Brazylii w Ameryce Południowej. Zamieszkuje suche tereny w lasach i na stepach.

Dolomedes fimbriatus

Bagnik przybrzeżny (Dolomedes fimbriatus) to duży, aktywnie polujący pająk z rodziny Pisaurida. Ubarwienie jest brązowe. Po obu stronach głowotułowia i odwłoka znajdują się jasne pasy.

Pisaura mirabilis

Darownik przedziwny (Pisaura mirabilis) to rodzimy pająk o zmiennym ubarwieniu. Występuje na skrajach lasów, w ogrodach, żywopłotach. Najłatwiej go znaleźć na liściach pokrzyw podczas dobrej, słonecznej pogody.

Tegenaria atrica

Kątnk domowy większy (Tegenaria atrica) to jeden z najczęściej spotykanych pająków w naszych domostwach. Jest dość dużych rozmiarów. Wraz z odnóżami może mierzyć nawet 8 cm!

Dermacentor reticulatus

Kleszcz łąkowy (Dermacentor reticulatus) to gatunek pajęczaka z rzędu kleszczy. Zalicza się do roztoczy. Ciało jest spłaszczone grzbietowo-brzusznie, brązowe z jasnym wzorem. Kształt owalny. To pasożyt zewnętrzny odżywiający się krwią ssaków.

Ixodes ricinus

Kleszcz pospolity, kleszcz pastwiskowy (Ixodes ricinus) to najbardziej pospolity krajowy kleszcz. Kleszcz ten ma ciało czerwono-brązowe, o owalnym kształcie. To pasożyt zewnętrzny odżywiający się krwią ssaków, w tym człowieka.

Phalangium opilio

Kosarz zwyczajny (Phalangium opilio) to pajęczak z rzędu kosarzy, powszechnie błędnie zaliczany do pająków. Kosarz zwyczajny ma brązowawe, zwarte, baryłkowate ciało, stanowiące jednolitą całość, długie i cienkie, łamliwe odnóża.

Araneus quadratus

Krzyżak łąkowy (Araneus quadratus) to pospolity pająk z rodziny krzyżakowatych, zamieszkujący łąki, z charakterystycznym wzorem na odwłoku z czterema jasnymi plamkami, które u samca tworzą znak krzyża.

Araniella cucurbitina

Krzyżak zielony (Araniella cucurbitina) to dość pospolity pająk z rodziny krzyżakowatych, o charakterystycznym, zielonym, pękatym odwłoku. Odnóża oraz głowotułów są pomarańczowe.

Misumena vatia

Kwietnik (Misumena vatia) to wspaniale kamuflujący się rodzimy pająk. Smukły odwłok ma żółtawy lub białawy kolor z dwoma pasami, biegnącymi wzdłuż odwłoka. Pająk ten czatuje na kwiatach. Nie buduje sieci łownych.

Trombidium spp.

Lądzień (Trombidium spp.) to niewielki pajęczak zaliczany do roztoczy o czerwonym ciele. Można tu wyróżnić wiele gatunków, które dość trudno jest od siebie odróżnić. Wśród nich najbardziej znany jest lądzień czerwonatka (Trombidium holosericeum).

Pholcus phalangioides

Nasosznik trzęś (Pholcus phalangioides) to pająk z rodziny nasosznikowatych, bardzo często spotykany w naszych domostwach. Ma charakterystyczne, bardzo długie i cienkie odnóża. Głowotułów i odwłok są niewielkich rozmiarów.

Demodex folliculorum

Nużeniec ludzki (Demodex folliculorum) to gatunek małego stawonoga z rodziny Demodicidae. To pasożyt ludzkich włosów. Jest bardzo powszechny, jednak często nie jest zauważany przez swojego żywiciela.

Eresus niger

Poskocz krasny (Eresus niger) to jeden z piękniejszych naszych pająków, dość rzadko spotykany, o wyraźnym dymorfizmie płciowym. Samiec jest pięknie ubarwiony. Ma czerwony odwłok z czterema dużymi, czarnymi plamami z jasną obwódką.

Tetranychus urticae

Przędziorek chmielowiec to powszechny, zaliczany do roztoczy szkodnik roślin, w tym użytkowych. To pajęczak z rodziny przędziorkowatych. Ubarwienie zwykle czerwonawe z widocznymi jaśniejszymi włoskami.

Acanthoscurria geniculata

Ptasznik białokolanowy (Acanthoscurria geniculata) to jeden z większych gatunków ptasznika o atrakcyjnym ubarwieniu. Wszystkie golenie odnóży są białe. Odwłok porośnięty jest włoskami pokrytymi drażniącą substancją.

Aphonopelma caniceps

Ptasznik czarny (Aphonopelma caniceps) to aktywny wieczorem i w nocy duży pająk o czarnym ubarwieniu. Odwłok porośnięty jest włoskami pokrytymi drażniącą substancją. Kopie głębokie nory o długości powyżej 30 cm. Nie jest agresywny.

Brachypelma smithi

Ptasznik czerwonokolanowy (Brachypelma smithi) to gatunek dużego pająka z rodziny ptasznikowatych. To pięknie ubarwiony pająk. To łagodny pająk, ma dość spokojne usposobienie, a jego jad nie jest groźny dla człowieka.

Brachypelma vagans

Ptasznik czerwonoodwłokowy (Brachypelma vagans) to jeden z piękniejszych gatunków ptasznika. Dojrzały samiec ma na przedniej parze odnóży haczyki, a na nogogłaszczkach - narządy bulbusy

Salticus scenicus

Skakun arlekinowy (Salticus scenicus) to bardzo charakterystyczny pająk z rodziny skakunowatych, o biało-czarnym ubarwieniu. Paski na odwłoku są ukośne, składają się w jodełkę.

Pandinus imperator

Skorpion cesarski, strasznik wielki (Pandinus imperator) to największy ze skorpionów. Zamieszkuje środkową część Afryki, głównie strefę wilgotnego lasu równikowego. Jego użądlenie nie jest groźniejsze od użądlenia pszczoły.

Argiope bruennichi

Tygrzyk paskowany (Argiope bruennichi) to jeden z naszych największych i najpiękniej ubarwionych pająków, trudny do pomylenia z innymi gatunkami. Głowotułów jest jasny, srebrzysty, niewielkich rozmiarów, odwłok jest duży, paskowany.

Chelifer cancroides

Zaleszczotek książkowy (Chelifer cancroides) to drobny pajęczak z rzędu zaleszczotków, przypominający skorpiona. Szczękoczułki są małe i wyposażone w szczypce. Nogogłaszczki są bardzo duże i również zakończone szczypcami.

Inne gatunki

• Świdraczek pszczeli (Acarapsis woodi)
• Rozkruszek mączny (Acarus siro)
• Pająk topik (Argyronecta aquatica)
• Eulaelaps stabularis
• Fuscuropoda agitans
• Fuscuropoda agitans
• Roztoczek owłosiony (Glycyphagus destructor)
• Swędzik jesienny (Neotrombicula autumnalis)
• Roztocz szczurzy (Ornithonyssus bacoti)
• Świerzbowiec naskórny króliczy (Psoroptes cuniculi)
• Świerzbowiec naskórny koński (Psoroptes equi)
• Świerzbowiec naskórny owczy (Psoroptes ovis)
• Świerzbowiec drążący ludzki (Sarcoptes scabiei (hominis))
• Roztocz truskawkowiec (Stenotarsonemus fragariae)
• Pająk domowy mały (Tegenaria domestica)

Występowanie i środowisko

Są obecne na wszystkich kontynentach świata. Prowadzą zwykle lądowy tryb życia. W Polsce można spotkać przedstawicieli kosarzy, pająków, roztoczy, zaleszczotek.

Tryb życia i zachowanie

Wiele z pajęczaków jest pasożytami zwierząt i roślin. Pająki polują na owady używając często do tego sieci, którą same tkają.

Morfologia i anatomia

Charakterystyczne dla pajęczaków są gruczoły jadowe i przędne.

Układ nerwowy jest mocno scentralizowany. Zwój nadprzełykowy połączony jest obrączką okołoprzełykową z masą podprzełykową, od której odchodzą nerwy boczne i dwa odwłokowe pnie nerwowe.

Na przewód pokarmowy składa się jelito przednie, złożone z gardzieli i żołądka, mocno rozbudowane jelito środkowe z odgałęzieniami ślepo zakończonymi, otwierają się tez do niego przewody gruczołu wątrobowego. Jelito tylne i odbyt kończą przewód pokarmowy.

Układ wydalniczy stanowią dwie pary cewek Malpighiego, które mają ujście do jelita tylnego (zaraz za jelitem środkowym). Cewki te zbierają z organizmu zbędne produkty przemiany materii i wydalają do jelita.

Układ oddechowy stanowią płucotchawki, znajdujące się w odwłoku. Płucotchawki są dobrze ukrwione. Krew roznosi tlen po organizmie. U roztoczy układ oddechowy jest zredukowany.

Układ krwionośny jest dobrze rozwinięty. Serce wyraźnie wyodrębnione umieszczone jest w odwłoku. Krew jest rozprowadzana po ciele systemem zatok. U roztoczy układ krwionośny jest zredukowany.

Rozmnażanie

Pajęczaki są rozdzielnopłciowe. Rozwój jest bezpośredni. Jaja składane są w kokonach. Niektóre gatunki są jajożyworodne.

Pożywienie

Wiele z pajęczaków poluje na owady.

Ochrona i zagrożenia

Brak danych.

Ciekawostki

Toksyczność polskich pajęczaków jest mocno przesadzona w stosunku do tego jak się powszechnie uważa. W rzeczywistości szczękoczułki krajowych pajęczaków są na tyle słabe, że nie są w stanie przebić skóry człowieka.

Galeria zdjęć

© Media Nauka, ART-GROM8