Osowate

Osowate (Vespidae) to rodzina owadów z rzędu błonkówek, podrzędu stylikowców, która liczy dziś około 4000 gatunków. W Polsce żyją 62 gatunki z tej rodziny owadów. To obok pszczołowatych najlepiej rozpoznawalne błonkoskrzydłe.

Wygląd

Owady z tej rodziny żyjące w naszym kraju mają charakterystyczne czarno-żółte ubarwienie. Plamy, pasy na głowie i tułowiu oraz odwłoku pozwalają dość łatwo odróżnić od siebie poszczególne gatunki. W tropikach ubarwienie bywa czerwone, fioletowe lub zielone. Wiele gatunków posiada żądło. Skrzydła są przeźroczyste, trwale ze sobą połączone haczykami (przednie i tylne). Mają żółtawe zabarwienie. Osobniki dorosłe mają gryzący aparat gębowy.

Gatunki

Wykaz gatunków.

Bolica kolconoga PL

Odynerus spinipes

Bolica kolconoga (Odynerus spinipes) to gatunek błonkówki z rodziny osowatych z podrodziny kopułek, podobny do bolicy rogatej. Ubarwienie ciała czarne, ze skromnym, żółtym rysunkiem w paski. Zatarczka czarna.

Klecanka polna PL

Polistes nimpha

Klecanka polna (Polistes nimpha) to nasza najczęściej występująca klecanka, podobna do osy pospolitej, ale o nieco smuklejszej sylwetce. Zakłada otwarte gniazda w trawie. Jest podobna do osy właściwej, ma jednak od niej większą talię.

Osa dachowa PL

Paravespula germanica

Osa dachowa (Paravespula germanica) to błonkówka z rodziny osowatych, podobna do osy pospolitej, od której jest nieco większa. Osa dachowa ma na nadustku rysunek złożony z trzech czarnych kropek.

Osa pospolita PL

Vespula vulgaris

To przedstawiciel osowatych najlepiej rozpoznawalny i najczęściej występujący lokalnie w sąsiedztwie człowieka. Ze względu na swoje żądło, jest tępiony. Na całym ciele występują drobne włoski.

Osa rudawa PL

Vespula rufa

Osa rudawa (Vespula rufa) to krajowa błonkówka z rodziny osowatych, podobna do osy pospolitej, od której różni się rysunkiem nadustka, skronie są żółte tylko w górnej części. Na odwłoku dwa przednie pierścienie są rude.

Osa saksońska PL

Dolichovespula saxonica

Osa saksońska (Dolichovespula saxonica) to gatunek błonkówki z rodziny osowatych. Cechą gatunkową jest czarna plama na nadustku, która przypomina liść klonowy.

Osa średnia PL

Dolichovespula media

Osa średnia (Dolichovespula media) to gatunek błonkówki z rodziny osowatych. Królowa jest podobna do szerszenia. Tułów zwykle czarny. Odwłok robotnic ma wąskie żółte pasy. Wycięcie wewnętrznego brzegu oka jest żółte.

Szerszeń europejski PL

Vespa crabro

Szerszeń europejski (Vespa crabro) to największy przedstawiciel osowatych w Europie. Wyróżnia go rdzawa barwa na głowie i przedtułowiu. Jego jad nie jest groźniejszy od jadu pszczoły miodnej. Szerszeń ma duże oczy złożone, grube czułki i masywne żuwaczki.

Zdjęcia - galeria

Inne gatunki

• Oska maczugoroga (Celonites abbreviatus)
• Kopułka czerwononóżka (Delta unguiculata)
• Bolica stonkówka (Odynerus murarius)
• Bolica budowniczka (Odynerus oviventris)
• Bolica rogata (Odynerus reniformis)
• Klecanka skandynawska (Polistes biglumis)
• Klecanka łodygowa (Polistes bischoffi)
• Klecanka pospolita (Polistes gallicus)

Występowanie i środowisko

Większość gatunków żyje w tropikach.

Tryb życia i zachowanie

Niektóre gatunki prowadzą samotniczy tryb życia (kopułki Eumeninae), inne są społeczne (osy właściwe Vespinae). W tym drugim przypadku w gnieździe występują królowe (jedna lub więcej), robotnice i samce. Co roku tworzy się nowa społeczność, którą zakłada zapłodniona samica po przezimowaniu. Jesienią wymierają wszystkie osobniki poza zapłodnionymi samicami.

Owady te budują gniazda z masy papierowej. Są umieszczane w różnych szczelinach, dziuplach, a także pod ziemią. Kopułki zakładają gniazda na roślinach, murach i kamieniach i budują je przy wykorzystaniu gliny.

Wiele gatunków siada na kwiatach i owocach. To łatwe w obserwacji owady, choć obserwacja bywa niebezpieczna dla zdrowia i życia.

Morfologia i anatomia

Brak danych.

Rozmnażanie

Larwy wychowywane są w specjalnych, osobnych komórkach gniazdowych. Po osiągnięciu odpowiednich rozmiarów zaklejają otwór wejściowy. Przeobrażenie jest zupełne.

Z jaj zapłodnionych rozwijają się królowe i robotnice, z jaj niezapłodnionych - samce. Robotnice mają uwstecznione jajniki. Mogą jednak składać jaja. Z tych jaj rozwijają się tylko samce.

Bywają gatunki, których samice przedostają się do gniazd innych gatunków. Larwy wówczas są wychowywane przez robotnice innego gatunku.

Pożywienie

Osy polują na inne owady, zwykle mniejsze. Często odżywiają się też sokami roślin i owocami. Larwy odżywiają się pokarmem zwierzęcym, który dostarczają im osobniki dorosłe. Ofiary są paraliżowane żądłem i dostarczane do gniazda. Osy przylatują też do słodyczy i napojów słodkich.

Ochrona i zagrożenia

Owady te polują na komary i szkodniki upraw, są więc sprzymierzeńcami człowieka. Niestety są masowo tępione przez to, że posiadają żądła.

Aż siedemnaście gatunków osowatych, w tym dwa os właściwych i 15 kopułek jest uznawanych za zagrożonych wyginięciem.

Ciekawostki

Osy bywają bardzo groźne. Wiele ludzi jest uczulonych na jad tych owadów. Użądlenie nawet jednego owada w takim przypadku może skończyć się śmiercią.

Cesarz Hirohito (1901-1989) jadał gotowane osy z ryżem. Do dziś w regionie, gdzie żył można kupić ciasteczka ryżowe z osami!

© medianauka.pl, 2014-11-21, RODZ-231