Osowate (Vespidae)
Osowate (Vespidae) to rodzina owadów z rzędu błonkówek, podrzędu stylikowców, która liczy dziś około 4000 gatunków. W Polsce żyją 62 gatunki z tej rodziny owadów. To obok pszczołowatych najlepiej rozpoznawalne błonkoskrzydłe.
Wygląd
Owady z tej rodziny żyjące w naszym kraju mają charakterystyczne czarno-żółte ubarwienie. Plamy, pasy na głowie i tułowiu oraz odwłoku pozwalają dość łatwo odróżnić od siebie poszczególne gatunki. W tropikach ubarwienie bywa czerwone, fioletowe lub zielone. Wiele gatunków posiada żądło. Skrzydła są przeźroczyste, trwale ze sobą połączone haczykami (przednie i tylne). Mają żółtawe zabarwienie. Osobniki dorosłe mają gryzący aparat gębowy.
Gatunki
Wykaz wszystkich opublikowanych artykułów tematycznych.
Klecanka polna (Polistes nimpha) 
To nasza najczęściej występująca klecanka, podobna do osy pospolitej, ale o nieco smuklejszej sylwetce. Zakłada otwarte gniazda w trawie.
Osa pospolita (Vespula vulgaris)
To przedstawiciel osowatych najlepiej rozpoznawalny i najczęściej występujący lokalnie w sąsiedztwie człowieka. Ze względu na swoje żądło, jest tepiony.
Szerszeń europejski (Vespa crabro)
To największy przedstawiciel osowatych w Europie. Wyróżnia go rdzawa barwa na głowie i przedtułowiu. Jego jad nie jest groźniejszy od jadu pszczoły miodnej.
Królestwo: Zwierzęta (Animalia)
Typ: Strunowce (Chordata)
Gromada: Owady (Insecta)
Rząd: Błonkówki, błonkoskrzydłe (Hymenoptera)
Rodzina: Osowate (Vespidae)
Inne gatunki
- Osa dachowa (Paravespula germanica)
- Klecanka skandynawska (Polistes biglumis)
- Klecanka pospolita (Polistes gallicus)
- Osa rudawa (Vespula rufa)
Występowanie i środowisko
Większość gatunków żyje w tropikach.
Tryb życia i zachowanie
Niektóre gatunki prowadzą samotniczy tryb życia (kopułki Eumeninae), inne są społeczne (osy właściwe Vespinae). W tym drugim przypadku w gnieździe występują królowe (jedna lub więcej), robotnice i samce. Co roku tworzy się nowa społeczność, którą zakłada zapłodniona samica po przezimowaniu. Jesienią wymierają wszystkie osobniki poza zapłodnionymi samicami.
Owady te budują gniazda z masy papierowej. Są umieszczane w różnych szczelinach, dziuplach, a także pod ziemią. Kopułki zakładają gniazda na roślinach, murach i kamieniach i budują je przy wykorzystaniu gliny.
Wiele gatunków siada na kwiatach i owocach. To łatwe w obserwacji owady, choć obserwacja bywa niebezpieczna dla zdrowia i życia.
Morfologia i anatomia
Brak danych.
Rozmnażanie
Larwy wychowywane są w specjalnych, osobnych komórkach gniazdowych. Po osiągnięciu odpowiednich rozmiarów zaklejają otwór wejściowy. Przeobrażenie jest zupełne.
Z jaj zapłodnionych rozwijają się królowe i robotnice, z jaj niezapłodnionych - samce. Robotnice mają uwstecznione jajniki. Mogą jednak składać jaja. Z tych jaj rozwijają się tylko samce.
Bywają gatunki, których samice przedostają się do gniazd innych gatunków. Larwy wówczas są wychowywane przez robotnice innego gatunku.
Pożywienie
Osy polują na inne owady, zwykle mniejsze. Często odżywiają się też sokami roślin i owocami. Larwy odżywiają się pokarmem zwierzęcym, który dostarczają im osobniki dorosłe. Ofiary są paraliżowane żądłem i dostarczane do gniazda. Osy przylatują też do słodyczy i napojów słodkich.
Ochrona i zagrożenia
Owady te polują na komary i szkodniki upraw, są więc sprzymierzeńcami człowieka. Niestety są masowo tępione przez to, że posiadają żądła.
Aż siedemnaście gatunków osowatych, w tym dwa os właściwych i 15 kopułek jest uznawanych za zagrożonych wyginięciem.
Ciekawostki
Osy bywają bardzo groźne. Wiele ludzi jest uczulonych na jad tych owadów. Użądlenie nawet jednego owada w takim przypadku może skończyć się śmiercią.
Cesarz Hirohito (1901-1989) jadał gotowane osy z ryżem. Do dziś w regionie, gdzie żył można kupić ciasteczka ryżowe z osami!
Zdjęcia i grafiki - galeria
© medianauka.pl, 2014-11-21, RODZ-231
