Błonkówki, błonkoskrzydłe
Błonkówki, błonkoskrzydłe (Hymenoptera) to rząd owadów, który liczy dziś na świecie około 150 000 gatunków. W Polsce żyje około 4000-6000 gatunków, przy czym naukowcy spodziewają się znalezienie w naszym kraju jeszcze około 2000 gatunków. To bardzo trudne owady do oznaczania, szczególnie małe gatunki.
Wyróżniamy dwa podrzędy: rośliniarki (Symphyta) oraz stylikowce (Apocrita). U tych pierwszych nie występuje tak zwana "talia osy".
Atlas
Wykaz wszystkich opublikowanych artykułów tematycznych, opisujących rodziny z wybranego rzędu. Ciemniejsze kafelki oznaczają ważniejsze, bardziej znane rodziny.
Filtry
Użyj poszczególnych filtrów, aby ustalić odpowiednią kolejność wyświetlania rodzin.
Inne rodziny
- Aphelinidae
- Mszycarzowate (Aphidiidae)
- Argidae
- Aulacidae
- Bethylidae
- Blasticotomidae
- Ceraphronidae
- Galasówkowate (Cynipidae)
- Diapriidae
- Dryinidae
- Embolemidae
- Encyrtidae
- Eucharitidae
- Eulophidae
- Eupelmidae
- Eurytomidae
- Figitidae
- Gasteruptiidae
- Heloridae
- Ibaliidae
- Megalodontesidae
- Megaspilidae
- Kalecznicowate (Metchochidae)
- Mymaridae
- Orussidae
- Platygastridae
- Proctotrupidae
- Pteromalidae
- Scelionidae
- Signiphoridae
- Tetracampidae
- Podwijkowate (Tiphiidae)
- Trichogrammatidae
- Trigonalyidae
- Xiphydriidae
- Xyelidae
Występowanie i środowisko
Owady te zamieszkują wszystkie kontynenty poza Antarktydą. To owady lądowe, choć kilka gatunków rozwija się w środowisku wodnym.
Do tej grupy owadów należą gatunki owadów najbardziej odporne na upały.
Owady te występują na terenach otwartych i w lasach, na nizinach i w górach.
Tryb życia i zachowanie
Część gatunków tworzy grupy społeczne, tworząc tak zwany superorganizm, podzielony na kasty (niektóre pszczoły, mrówki, trzmiele i osy). Część owadów z tego rzędu buduje gniazda nad ziemią, część pod ziemią.
Są to owady ciepłolubne. Największą aktywność przejawiają więc w dni słoneczne.
Owady te wykształciły nierzadko system chemicznego, dźwiękowego lub optycznego komunikowania się.
Morfologia i anatomia
To owady o zróżnicowanym wyglądzie. Charakterystyczną cechą tego rzędu są dwie pary błoniastych skrzydeł, które w locie są połączone. Przednie skrzydła są większe i mają gęstsze użyłkowanie. Zwykle w 2/3 długości od wierzchołka znajdują się plamki skrzydłowe, tak zwane pterostigmy. Robotnice mrówek nie mają w ogóle skrzydeł. Często występuje odwłok z długim pokładełkiem albo żądłem. Ich ciało jest zwykle wydłużone i smukłe, twarde w dotyku. Ubarwienie zwykle ciemne, jednolite, u wielu gatunków występuje kontrastowy wzór w postaci żółtych i czarnych pasków lub plamek. Całe ciało często pokrywają drobne włoski. Głowa jest dobrze wyodrębniona, ruchomo połączona z przedtułowiem. Oczy są złożone, czasem mocno wygięte, występują też trzy przyoczka. Na głowie znajdują się czułki różnej budowy. Aparat gębowy jest typu gryzącego lub gryząco-liżącego. Tułów dobrze rozwinięty, zrośnięty z pierwszym segmentem odwłoka. Przedtułów zwykle wąski. Na środku tułowia znajduje się tarcza śródplecza. Nasady skrzydeł osłaniają płytkowate przykrywki.
Rozmnażanie
Rozwój odbywa się z przeobrażeniem zupełnym. Larwy są gąsienicowate lub czerwiowate. Poczwarka jest zwykle wolna, często z jedwabnym oprzędem lub kokonem jak u mrówek. U większości naszych owadów cykl rozrodczy mieści się w jednym sezonie. U pasożytów trwa zwykle kilka tygodni. Gatunki pasożytujące w drewnie rozwijają się do kilku lat.
Pożywienie
To owady roślinożerne lub drapieżne. Te pierwsze odżywiają się często pyłkiem i nektarem roślin lub ich sokami. Niektóre mrówki zbierają nasiona i liście i gromadzą je w swoich gniazdach. Larwy rośliniarek odżywiają się całymi fragmentami roślin, mogą przy tym minować rośliny lub tworzyć galasy. Wiele błonkówek poluje na owady po to, by złożyć w nich jaja. Larwy zjadają wówczas od środka swojego żywiciela. Niektóre mrówki nauczyły się uprawiać grzyby.
Ochrona i zagrożenia
To owady o bardzo dużym znaczeniu gospodarczym. Wiele gatunków zapyla rośliny, w tym większość roślin kwiatowych, a także drzewa. Inne gatunki niszczą szkodniki upraw. Pszczoła miodna dostarcza miód i wosk pszczeli. Owady te też usuwają szczątki organiczne ze środowiska.
Wykresy poniżej przedstawiają strukturę zagrożenia wymarcia gatunków z danego rzędu. Pierwszy diagram uwzględnia gatunki, których nie opisano w naszym serwisie (jeżeli taka sytuacja ma miejsce), drugi diagram uwzględnia wyłącznie gatunki, które opisano w portalu, trzeci diagram uwzględnia tylko gatunki rodzime.
Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie wymienione gatunki rzędu)
Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie opisane w serwisie gatunki rzędu)
Struktura zagrożenia wymarciem PL
(wszystkie wymienione polskie gatunki rzędu)
Jeżeli chcesz się więcej dowiedzieć o statusach zagrożenia wymarciem i zapoznać się z opisami poszczególnych statusów, kliknij tutaj.
Ciekawostki
To często owady niebezpieczne. Ich obserwacja może być groźna dla zdrowia a nawet życia człowieka. Do tej grupy owadów należy najmniejszy owad świata - Dicopomorpha echmepterygis, który mierzy zaledwie 139 µm!
Część gatunków jest bardzo odporna na upały. Nie ma w świecie owadów bardziej odpornych pod tym względem gatunków. Mrówki saharyjskie potrafią znieść temperaturę piasku 55°C.
Niektóre mrówki nauczyły się uprawiać grzyby. Mrówki dostarczają grzybowi pokarm w postaci świeżej roślinności, dzięki czemu grzyb rośnie i karmi owady. Inne gatunki hodują pluskwiaki i mszyce oraz czerwce. Mrówki doją je ze słodkiej substancji.
Kalendarz przyrody
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | Opis |
| ● | ● | ● | Bolica kolconoga: Okres lotu bolicy kolconogiej. | |||||||||
| ● | ● | Bryzgun brzozowiec: Okres lotu bryzguna brzozowca. | ||||||||||
| ● | ● | ● | Brzęczka porobnicówka: Okres lotu brzęczki porobnicówki. | |||||||||
| ● | ● | ● | ● | ● | ● | Hurtnica pospolita: Okres pojawu hurtnicy zwyczajnej. Resztę roku spędza głównie w mrowisku. | ||||||
| ● | ● | ● | ● | Hurtnica pospolita: Okres rójki u hurtnicy zwyczajnej. | ||||||||
| ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Klecanka polna: Okres lotu klecanki polnej. | |||||
| ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Klecanka rdzaworożna, klecanka pospolita: Okres lotu klecanki rdzaworożnej (pospolitej). | |||||
| ● | ● | Koczownica rudorożna: Okres lotu koczownicy rudorożnej. | ||||||||||
| ◂ | ● | ● | ● | Koczownica rudowłosa: Okres lotu koczownicy rudowłosej. | ||||||||
| ◂ | ● | ● | Kornutka komonicowa: Okres lotu pszczoły kornutki komonicowej. | |||||||||
| ◂ | ● | ● | ▸ | Makatka zwyczajna, makatka zbójnica: Okres lotu makatki zwyczajnej. | ||||||||
| ● | ● | Miesierka chabrówka: Okres lotu miesierki chabrówki. | ||||||||||
| ● | ● | ● | ● | Miodwa łąkowa: Okres lotu miodwy łąkowej. | ||||||||
| ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Mrówka faraona: Okres występowania faraonki. |
| ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Mrówka rudnica: Okres pojawu mrówki rudnicy. Resztę roku spędza w mrowisku. | ||||
| ● | ● | ● | ● | Mrówka rudnica: Okres godowy mrówki rudnicy w Polsce. | ||||||||
| ● | ● | ● | ▸ | Murarka lucernowa: Okres lotu murarki lucernowej. | ||||||||
| ● | ● | ● | ● | Murarka rogata: Okres lotu murarki rogatej. | ||||||||
| ● | ● | ● | Murawka darniowiec: Rójka murawki darniowej. | |||||||||
| ● | ● | ● | ● | Niestylak wąsal: Okres lotu niestylaka wąsala. | ||||||||
| ● | ● | ● | Obrostka letnia: Okres lotu obrostki letniej. | |||||||||
| ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Osa dachowa: Okres lotu osy dachowej. | |||||
| ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Osa rudawa: Okres lotu osy rudawej. | |||||
| ● | ● | ● | ● | ● | Osa średnia: Okres lotu osy średniej. | |||||||
| ● | ● | ● | ● | ● | Osmyk okazały, osmyk piaskowiec: Okres lotu osmyka okazałego. | |||||||
| ● | ● | ● | Osnuja czerwonogłowa: Okres lotu osnuji czerwonogłowej. | |||||||||
| ● | ● | ● | Pszczolinka napiaskowa: Okres lotu pszczolinki napiaskowej. | |||||||||
| ● | ● | Pszczolinka niebieskawa: Okres lotu pszczolinki niebieskawej. | ||||||||||
| ● | ● | ● | Pszczolinka piaskowa, pszczolinka złocista: Okres lotu pszczolinki piaskowej. | |||||||||
| ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Pszczoła miodna: Okres lotów pszczoły miodnej. | ||||
| ● | ● | ● | Smółka komonicówka: Okres lotu smółki komonicówki. | |||||||||
| ● | ● | ● | Smukwa okazała, smukwa kosmata: Okres lotu smukwy okazałej. | |||||||||
| ● | ● | ● | Szczerklina gąsienicówka: Okres lotu szzerkliny gąsienicówki. | |||||||||
| ● | ● | ● | ● | Szczerklina miernikówka: Okres lotu szczerkliny miernikówki | ||||||||
| ● | ● | ● | ● | ● | Szczerklina piaskowa: Okres lotu szczerkliny piaskowej. | |||||||
| ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Szerszeń europejski: Okres lotu szerszenia. | |||||
| ● | ● | ● | ● | Taszczyn pszczeli: Okres lotu taszczyna pszczelego. | ||||||||
| ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Trzmiel kamiennik: Okres lotu trzmiela kamiennika. | |||||
| ◂ | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Trzmiel rudy: Okres lotów trzmiela rudego. | ||||
| ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Trzmiel ziemny: Okres lotu trzmiela ziemnego. | ||||
| ● | ● | ● | Trzmielec czarny, brzmik ziemny, trzmielec ziemny: Okres lotu trzmielca czarnego. | |||||||||
| ● | ● | ● | ● | Trzpiennik olbrzym: Okres lotu trzpiennika olbrzyma. | ||||||||
| ● | ● | ● | ● | Wardzanka żądlica: Okres występowania postaci dorosłej wardzanki. | ||||||||
| ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Zadrzechnia fioletowa: Okres występowania imago zadrzechni fioletowej. |
| ◂ | ● | ● | ● | ● | ● | Złotolitka ognista, złotolitka ogniczek: Okres lotu złotolitki ognistej. | ||||||
| ● | ● | ● | ● | Żronka pospolita, żronka europejska: Okres występowania żronki pospolitej. |
Ćwiczenia
Ćwiczenia interakcyjne pomogą przygotować się na sprawdzian, test, egzamin, a ponadto usystematyzują wiedzę z danej dziedziny. To także świetny trening do matury.
Ćwiczenia
Wykonaj ćwiczenia związane z tym tematem.
Czy w Polsce można jeszcze odkryć nowe gatunki zwierząt?
Można się spotkać z przekonaniem, że w świecie zwierząt w Polsce wszystko już zostało zbadane. Czy rzeczywiście?
Jak szybko latają owady?
Owady są jedynymi bezkręgowcami, które potrafią latać. Część owadów porusza się w powietrzu lotem spadochronowym, szybowcowym, pływnym lub stojącym. Rozpiętość prędkości i różnych gatunków jest znaczna i może być zaskakująco duża.
© medianauka.pl, 2014-11-21, RZAD-68