Błonkówki, błonkoskrzydłe

Błonkówki, błonkoskrzydłe (Hymenoptera) to rząd owadów, który liczy dziś na świecie około 150 000 gatunków. W Polsce żyje około 4000-6000 gatunków, przy czym naukowcy spodziewają się znalezienie w naszym kraju jeszcze około 2000 gatunków. To bardzo trudne owady do oznaczania, szczególnie małe gatunki.

Wyróżniamy dwa podrzędy: rośliniarki (Symphyta) oraz stylikowce (Apocrita). U tych pierwszych nie występuje tak zwana "talia osy".

Atlas

Wykaz wszystkich opublikowanych artykułów tematycznych, opisujących rodziny z wybranego rzędu. Ciemniejsze kafelki oznaczają ważniejsze, bardziej znane rodziny.

Filtry

Użyj poszczególnych filtrów, aby ustalić odpowiednią kolejność wyświetlania rodzin.

Sortuj według:
Ukryj obce rodziny
Ukryj polskie rodziny




Ampulicidae


Liczba gatunków: ?
Liczba gatunków w Polsce: 1



Evaniidae


Liczba gatunków: ?
Liczba gatunków w Polsce: 2



Leucospidae


Liczba gatunków: ?
Liczba gatunków w Polsce: 1



Ormyridae


Liczba gatunków: ?
Liczba gatunków w Polsce: 7



Torymidae


Liczba gatunków: ?
Liczba gatunków w Polsce: 76

Bleskotkowate 

Chalcididae


Liczba gatunków: ?
Liczba gatunków w Polsce: 9

Borecznikowate

Diprionidae


Liczba gatunków: 120
Liczba gatunków w Polsce: 18

Bryzgunowate

Cimbicidae


Liczba gatunków: 130
Liczba gatunków w Polsce: 27

Gąsienicznikowate

Ichneumonidae


Liczba gatunków: 22000
Liczba gatunków w Polsce: 1310

Grzebacze szczerklinowate

Sphecidae

Liczba gatunków: ?
Liczba gatunków w Polsce: 9

Grzebaczowate, otrętwiaczowate

Crabronidae

Liczba gatunków: 9000
Liczba gatunków w Polsce: 225

Męczelkowate

Braconidae


Liczba gatunków: 15000
Liczba gatunków w Polsce: 1020

Mrówkowate

Formicidae


Liczba gatunków: 11000
Liczba gatunków w Polsce: 101

Nastecznikowate

Pompilidae


Liczba gatunków: 4500
Liczba gatunków w Polsce: 85

Osnujowate, niesnujowate

Pamphiliidae

Liczba gatunków: 160
Liczba gatunków w Polsce: 37

Osowate

Vespidae


Liczba gatunków: 4000
Liczba gatunków w Polsce: 62

Pilarzowate

Tenthredinidae


Liczba gatunków: 6000
Liczba gatunków w Polsce: 460

Pszczołowate

Apidae


Liczba gatunków: 16000
Liczba gatunków w Polsce: 470

Smukwowate

Scoliidae


Liczba gatunków: 300
Liczba gatunków w Polsce: 2

Trzpiennikowate

Siricidae


Liczba gatunków: 100
Liczba gatunków w Polsce: 9

Wysmugowate

Sapygidae


Liczba gatunków: 80
Liczba gatunków w Polsce: 4

Złotolitkowate

Chrysididae


Liczba gatunków: 3000
Liczba gatunków w Polsce: 74

Ździeblarzowate

Cephidae


Liczba gatunków: ?
Liczba gatunków w Polsce: 18

Żronkowate

Mutillidae


Liczba gatunków: 5000
Liczba gatunków w Polsce: 7


Inne rodziny

Występowanie i środowisko

Owady te zamieszkują wszystkie kontynenty poza Antarktydą. To owady lądowe, choć kilka gatunków rozwija się w środowisku wodnym.

Do tej grupy owadów należą gatunki owadów najbardziej odporne na upały.

Owady te występują na terenach otwartych i w lasach, na nizinach i w górach.

Tryb życia i zachowanie

Część gatunków tworzy grupy społeczne, tworząc tak zwany superorganizm, podzielony na kasty (niektóre pszczoły, mrówki, trzmiele i osy). Część owadów z tego rzędu buduje gniazda nad ziemią, część pod ziemią.

Są to owady ciepłolubne. Największą aktywność przejawiają więc w dni słoneczne.

Owady te wykształciły nierzadko system chemicznego, dźwiękowego lub optycznego komunikowania się.


Morfologia i anatomia

To owady o zróżnicowanym wyglądzie. Charakterystyczną cechą tego rzędu są dwie pary błoniastych skrzydeł, które w locie są połączone. Przednie skrzydła są większe i mają gęstsze użyłkowanie. Zwykle w 2/3 długości od wierzchołka znajdują się plamki skrzydłowe, tak zwane pterostigmy. Robotnice mrówek nie mają w ogóle skrzydeł. Często występuje odwłok z długim pokładełkiem albo żądłem. Ich ciało jest zwykle wydłużone i smukłe, twarde w dotyku. Ubarwienie zwykle ciemne, jednolite, u wielu gatunków występuje kontrastowy wzór w postaci żółtych i czarnych pasków lub plamek. Całe ciało często pokrywają drobne włoski. Głowa jest dobrze wyodrębniona, ruchomo połączona z przedtułowiem. Oczy są złożone, czasem mocno wygięte, występują też trzy przyoczka. Na głowie znajdują się czułki różnej budowy. Aparat gębowy jest typu gryzącego lub gryząco-liżącego. Tułów dobrze rozwinięty, zrośnięty z pierwszym segmentem odwłoka. Przedtułów zwykle wąski. Na środku tułowia znajduje się tarcza śródplecza. Nasady skrzydeł osłaniają płytkowate przykrywki.

Rozmnażanie

Rozwój odbywa się z przeobrażeniem zupełnym. Larwy są gąsienicowate lub czerwiowate. Poczwarka jest zwykle wolna, często z jedwabnym oprzędem lub kokonem jak u mrówek. U większości naszych owadów cykl rozrodczy mieści się w jednym sezonie. U pasożytów trwa zwykle kilka tygodni. Gatunki pasożytujące w drewnie rozwijają się do kilku lat.

Pożywienie

To owady roślinożerne lub drapieżne. Te pierwsze odżywiają się często pyłkiem i nektarem roślin lub ich sokami. Niektóre mrówki zbierają nasiona i liście i gromadzą je w swoich gniazdach. Larwy rośliniarek odżywiają się całymi fragmentami roślin, mogą przy tym minować rośliny lub tworzyć galasy. Wiele błonkówek poluje na owady po to, by złożyć w nich jaja. Larwy zjadają wówczas od środka swojego żywiciela. Niektóre mrówki nauczyły się uprawiać grzyby.

Ochrona i zagrożenia

To owady o bardzo dużym znaczeniu gospodarczym. Wiele gatunków zapyla rośliny, w tym większość roślin kwiatowych, a także drzewa. Inne gatunki niszczą szkodniki upraw. Pszczoła miodna dostarcza miód i wosk pszczeli. Owady te też usuwają szczątki organiczne ze środowiska.

Wykresy poniżej przedstawiają strukturę zagrożenia wymarcia gatunków z danego rzędu. Pierwszy diagram uwzględnia gatunki, których nie opisano w naszym serwisie (jeżeli taka sytuacja ma miejsce), drugi diagram uwzględnia wyłącznie gatunki, które opisano w portalu, trzeci diagram uwzględnia tylko gatunki rodzime.

Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie wymienione gatunki rzędu)

Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie opisane w serwisie gatunki rzędu)

Struktura zagrożenia wymarciem PL
(wszystkie wymienione polskie gatunki rzędu)


Jeżeli chcesz się więcej dowiedzieć o statusach zagrożenia wymarciem i zapoznać się z opisami poszczególnych statusów, kliknij tutaj.

Ciekawostki

To często owady niebezpieczne. Ich obserwacja może być groźna dla zdrowia a nawet życia człowieka. Do tej grupy owadów należy najmniejszy owad świata - Dicopomorpha echmepterygis, który mierzy zaledwie 139 µm!

Część gatunków jest bardzo odporna na upały. Nie ma w świecie owadów bardziej odpornych pod tym względem gatunków. Mrówki saharyjskie potrafią znieść temperaturę piasku 55°C.

Niektóre mrówki nauczyły się uprawiać grzyby. Mrówki dostarczają grzybowi pokarm w postaci świeżej roślinności, dzięki czemu grzyb rośnie i karmi owady. Inne gatunki hodują pluskwiaki i mszyce oraz czerwce. Mrówki doją je ze słodkiej substancji.


Kalendarz przyrody

123456789101112

Opis

         Bolica kolconoga: Okres lotu bolicy kolconogiej.
          Bryzgun brzozowiec: Okres lotu bryzguna brzozowca.
         Brzęczka porobnicówka: Okres lotu brzęczki porobnicówki.
      Hurtnica pospolita: Okres pojawu hurtnicy zwyczajnej. Resztę roku spędza głównie w mrowisku.
        Hurtnica pospolita: Okres rójki u hurtnicy zwyczajnej.
     Klecanka polna: Okres lotu klecanki polnej.
     Klecanka rdzaworożna, klecanka pospolita: Okres lotu klecanki rdzaworożnej (pospolitej).
          Koczownica rudorożna: Okres lotu koczownicy rudorożnej.
        Koczownica rudowłosa: Okres lotu koczownicy rudowłosej.
         Kornutka komonicowa: Okres lotu pszczoły kornutki komonicowej.
        Makatka zwyczajna, makatka zbójnica: Okres lotu makatki zwyczajnej.
          Miesierka chabrówka: Okres lotu miesierki chabrówki.
        Miodwa łąkowa: Okres lotu miodwy łąkowej.
Mrówka faraona: Okres występowania faraonki.
    Mrówka rudnica: Okres pojawu mrówki rudnicy. Resztę roku spędza w mrowisku.
        Mrówka rudnica: Okres godowy mrówki rudnicy w Polsce.
        Murarka lucernowa: Okres lotu murarki lucernowej.
        Murarka rogata: Okres lotu murarki rogatej.
         Murawka darniowiec: Rójka murawki darniowej.
        Niestylak wąsal: Okres lotu niestylaka wąsala.
         Obrostka letnia: Okres lotu obrostki letniej.
     Osa dachowa: Okres lotu osy dachowej.
     Osa rudawa: Okres lotu osy rudawej.
       Osa średnia: Okres lotu osy średniej.
       Osmyk okazały, osmyk piaskowiec: Okres lotu osmyka okazałego.
         Osnuja czerwonogłowa: Okres lotu osnuji czerwonogłowej.
         Pszczolinka napiaskowa: Okres lotu pszczolinki napiaskowej.
          Pszczolinka niebieskawa: Okres lotu pszczolinki niebieskawej.
         Pszczolinka piaskowa, pszczolinka złocista: Okres lotu pszczolinki piaskowej.
    Pszczoła miodna: Okres lotów pszczoły miodnej.
         Smółka komonicówka: Okres lotu smółki komonicówki.
         Smukwa okazała, smukwa kosmata: Okres lotu smukwy okazałej.
         Szczerklina gąsienicówka: Okres lotu szzerkliny gąsienicówki.
        Szczerklina miernikówka: Okres lotu szczerkliny miernikówki
       Szczerklina piaskowa: Okres lotu szczerkliny piaskowej.
     Szerszeń europejski: Okres lotu szerszenia.
        Taszczyn pszczeli: Okres lotu taszczyna pszczelego.
     Trzmiel kamiennik: Okres lotu trzmiela kamiennika.
    Trzmiel rudy: Okres lotów trzmiela rudego.
    Trzmiel ziemny: Okres lotu trzmiela ziemnego.
         Trzmielec czarny, brzmik ziemny, trzmielec ziemny: Okres lotu trzmielca czarnego.
        Trzpiennik olbrzym: Okres lotu trzpiennika olbrzyma.
        Wardzanka żądlica: Okres występowania postaci dorosłej wardzanki.
Zadrzechnia fioletowa: Okres występowania imago zadrzechni fioletowej.
      Złotolitka ognista, złotolitka ogniczek: Okres lotu złotolitki ognistej.
        Żronka pospolita, żronka europejska: Okres występowania żronki pospolitej.
Pokaż tylko bieżące wydarzenia

Ćwiczenia

Ćwiczenia interakcyjne pomogą przygotować się na sprawdzian, test, egzamin, a ponadto usystematyzują wiedzę z danej dziedziny. To także świetny trening do matury.

Ćwiczenia


Wykonaj ćwiczenia związane z tym tematem.



Czy w Polsce można jeszcze odkryć nowe gatunki zwierząt?
Można się spotkać z przekonaniem, że w świecie zwierząt w Polsce wszystko już zostało zbadane. Czy rzeczywiście?
Jak szybko latają owady?
Owady są jedynymi bezkręgowcami, które potrafią latać. Rozpiętość prędkości i różnych gatunków jest znaczna i może być zaskakująco duża.


© medianauka.pl, 2014-11-21, RZAD-68




©® Media Nauka 2008-2023 r.