Pszczołowate

Pszczołowate (Apidae) to rodzina owadów z podrzędu stylikowców, która liczy dziś około 16 000 gatunków. W Polsce żyje około 470 gatunków z tej rodziny owadów. Aż połowa żądłówek to gatunki z tej rodziny owadów. Oznaczanie poszczególnych gatunków nie jest łatwe.

Podrodziny

lepiarki (Colletinae)
pszczolinki (Andreninae)
smukliki (Halictinae)
spójnice (Melittinae)
miesierki (Megachilinae)
porobnice (Anthophorinae)
pszczoły (Apinae)

Wygląd

To owady o charakterystycznym wyglądzie. Ciało jest silnie owłosione Śródstopie tylnych odnóży jest rozszerzone i pokryte gęsto włoskami. Znajduje się tam aparat do zbierania pyłku. Ubarwienie na ogół brązowe z żółtymi lub czerwonymi elementami. Samce nie posiadają żądła, mają inny wzór na ciele, mają 13 segmentów (samice mają ich 12) w czułkach i mają inny rozmiar ciała (są zwykle mniejsze). Są wyposażone w ryjek, służący do spijania nektaru kwiatowego. Wiele gatunków posiada żądło.

Gatunki

To atlas z wykazem gatunków, przynależących do danej rodziny. Aby wyświetlić tylko polskie gatunki, użyj filtra Ukryj obce gatunki, który znajdziesz w panelu bocznym. Możesz także użyć innych ciekawych filtrów, dzięki którym wyświetlisz gatunki z określonego kontynentu, o określonym statusie zagrożenia wyginięciem lub w oparciu jeszcze o inne kryteria. Nasz atlas zawiera karty opisów gatunków wraz ze zdjęciami. Kliknij na nazwę gatunkową lub miniaturę zdjęcia, aby się dowiedzieć czegoś więcej na temat danego gatunku.

Brzęczka porobnicówka PL

Melecta albifrons

Brzęczka porobnicówka (Melecta albifrons) to gatunek błonkówki z rodziny pszczołowatych. Charakterystyczny jest owłosiony gęsto tułów w brązowej tonacji oraz żółtobiałe plamy po bokach odwłoka.

Koczownica rudowłosa PL

Nomada lathburiana

Koczownica rudowłosa (Nomada lathburiana) to gatunek pszczoły, podobnej do osy. Ubarwienie czarno-żóte. Pokrywy skrzydłowe czerwonawe. Odwłok w przedniej części czerwonawy.

Kornutka komonicowa PL

Eucera tuberculata

Kornutka komonicowa (Eucera tuberculata) to gatunek owada z rodziny pszczołowatych. Pszczoła ta ma bardzo długie czułki (u samców). Ich długość niemalże dorównuje długości ciała.

Lepiarka jedwabniczka PL

Colletes daviesanus

Lepiarka jedwabniczka (Colletes daviesanus) pszczoła o brązowym owłosieniu na głowie i tułowiu, szarym na odwłoku, tworzące tam jasne pierścienie. Koniec odwłoka ostro zakończony.

Makatka zwyczajna, makatka zbójnica PL

Anthidium manicatum

Makatka zwyczajna, makatka zbójnica (Anthidium manicatum) to gatunek błonkówki z rodziny pszczołowatych. Samiec jest większy od samicy. Ubarwienie czarne, a na odwłoku żółte pasiaste plamy biegnące od boków.

Miesierka chabrówka PL

Megachile lagopoda

Miesierka chabrówka (Megachile lagopoda) to gatunek błonkówki z rodziny pszczołowatych. to nasza największa miesierka. Ma gęste, krótkie owłosienie, w kolorze żółtobrązowym.

Murarka lucernowa PL

Osmia caerulescens

Murarka lucernowa (Osmia caerulescens) to gatunek błonkówki z rodziny pszczołowatych. Ubarwienie czarne z połyskiem, z odcieniem niebieskawym lub zielonkawym.

Murarka rogata PL

Osmia cornuta

Murarka rogata (Osmia cornuta) to gatunek błonkówki z rodziny pszczołowatych, podobna do murarki rudej, od której jest większa. Głowa i tułów są czarno owłosione, na odwłoku owłosienie jest rude. Czoło samca jest jasne.

Nęczyn lepiarkowiec PL

Sphecodes albilabris

Nęczyn lepiarkowiec (Sphecodes albilabris) to gatunek błonkówki z rodziny pszczołowatych, największy przedstawiciel rodzaju. Ubarwienie głowy i tułowia i ostatniego pierścienia odwłoka jest czarne. Reszta odwłoka czerwona.

Obrostka letnia PL

Dasypoda hirtipes

Obrostka letnia (Dasypoda hirtipes) to gatunek błonkówki z rodziny pszczołowatych. Samica ma żółtobrązowe owłosienie na głowie i tułowiu, a na odwłoku znajdują się białe przepaski. Tylne odnóża maja długie szczoteczki.

Pszczolinka napiaskowa PL

Andrena vaga

Pszczolinka napiaskowa (Andrena vaga) to gatunek błonkówki z rodziny pszczołowatych. Ubarwienie czarne, z połyskiem na odwłoku. Odwłok nie ma niebieskiego połysku.

Pszczolinka niebieskawa PL

Andrena cineraria

Pszczolinka niebieskawa to błonkówka z rodziny pszczołowatych, podobna do pszczolinki napiaskowej z tą różnicą, że ta odwłok ma wyraźnie niebieskawy połysk i przez tułów biegnie pasek ciemniejszych włosków.

Pszczolinka piaskowa, pszczolinka złocista PL

Andrena fulva

Pszczolinka piaskowa, pszczolinka złocista (Andrena fulva) to gatunek pszczoły z podrodziny pszczolinkowatych. Ciało z wierzchu pokryte jest gęstymi, rudymi włosami. Nogi, spód ciała, głowa są czarne. Gniazdo zakłada w ziemi.

Pszczoła miodna PL

Apis mellifera

Pszczoła miodna (Apis mellifera) to jeden z najlepiej rozpoznawalnych owadów świata i o najwększym znaczeniu gospodarczym dla człowieka. Dostarcza nie tylko miodu, ale także wosku pszczelego i mleczka.

Smółka komonicówka PL

Trachusa byssina

Smółka komonicówka (Trachusa byssina) to gatunek owada z rodziny pszczołowatych. Pszczoła obficie owłosiona, kolorystyka szaro-brązowa. Brzuszna szczoteczka jasna. Na odwłoku nie ma jasnego rysunku.

Smuklik sześciopasy PL

Halictus sexcinctus

Smuklik sześciopasy (Halictus sexcinctus) to gatunek błonkówki z rodziny pszczołowatych o smukłej sylwetce ciała. Na piątym segmencie odwłoka u samców widoczna biała przepaska.

Trzmiel gajowy PL

Bombus lucorum

Trzmiel gajowy (Bombus lucorum) to jeden z pospolitych u nas trzmieli lasów i skrajów zadrzewień. Lubi siadać na kwiatach wrzosów, malin i borówki. Ma cytrynowożółtą przepaskę, która kończy się u nasady skrzydeł.

Trzmiel kamiennik PL

Bombus lapidarius

Trzmiel kamiennik (Bombus lapidarius) to gatunek błonkówki z rodziny pszczołowatych. Ciało pokryte prawie w całości czarnym owłosieniem za wyjątkiem trzech segmentów odwłoka, które są czerwonawe.

Trzmiel łąkowy PL

Bombus pratorum

Trzmiel łąkowy (Bombus pratorum) to gatunek błonkówki. W części tułowia włoski są żółte, na odwłoku w części trzech ostatnich segmentów czerwonopomarańczowe.

Trzmiel rudy PL

Bombus pascuorum, Bombus agrorum

Trzmiel rudy (Bombus pascuorum) to jeden z najbardziej pospolitych naszych trzmieli, z charakterystycznym tułowiem ubarwionym na kolor rudy. Ciało, jak wszystkie nasze trzmiele, ma masywne, krępe. Skrzydła są błoniaste. Głowa jest czarna.

Trzmiel ziemny PL

Bombus terrestris

Trzmiel ziemny (Bombus terrestris) to pospolita krajowa błonkówka. Ciało pękate, pokryte włoskami w kolorze czarnym z pomarańczową przepaską na przedzie tułowia i na drugim pierścieniu odwłoka. Dwa ostatnie segmenty odwłoka mają białe owłosienie.

Trzmielec czarny, brzmik ziemny, trzmielec ziemny PL

Psithyrus rupestris

Trzmielec czarny, brzmik ziemny, trzmielec ziemny (Psithyrus rupestris) to gatunek błonkówki z rodziny pszczołowatych. Ma krótkie i gęste owłosienie. Odwłok w tylnej części białawy. Reszta czarna za wyjątkiem żółtej przepaski na przedpleczu.

Wałczatka pieniogniazda PL

Heriades truncorum

To gatunek błonkówki z rodziny pszczołowatych. Ciało ubarwione czarno. Segmenty odwłoka z cienkimi, białymi pierścieniami. Spodnia cześć pokryta żółtą szczoteczką.

Zadrzechnia fioletowa PL

Xylocopa violacea

Zadrzechnia fioletowa (Xylocopa violacea) to gatunek błonkówki z rodziny pszczołowatych, jedna z największych naszych pszczół. Ubarwienie jednolicie czarne, skrzydła ciemne z fioletowym odcieniem.

Zaprawiarka nakamienna, tynkarka murówka, obrostka murówka

Megachile parietina

Zaprawiarka nakamienna, tynkarka murówka, obrostka murówka (Megachile parietina) to gatunek pszczoły, o charakterystycznym, ciemnym ubarwieniu. Ta czarna pszczoła to jedna z większych przedstawicielek rodzaju. Czarne ubarwienie mają samice.

Koczownica rudorożna

Nomada ruficornis

Koczownica rudorożna (Nomada ruficornis) to gatunek błonkówki z rodziny pszczołowatych, bardzo podobny do innych przedstawicieli rodzaju koczownica. Przepaski na odwłoku są w tym przypadku bladożółte.

Zdjęcia - galeria

Galeria ta zawiera zdjęcia gatunków opisywanych w tym artykule. Więcej zdjęć można zwykle znaleźć w artykułach, opisujących poszczególne rodzaje i gatunki.

Inne gatunki

pszczolinka wiosenna (Andrena albicans)
pszczolinka przestepówka, pszczolinka kwiatowa (Andrena florea)
pszczolinka świerzbnicówka (Andrena hattorfiana)
pszczolinka wierzbinówka, pszczelinka wierzbowo-sadowa (Andrena jacobi)
makatka wełnista (Anthidium punctatum)
żywicówka osowata (anthidium strigatum)
porobnica naglinka, porobnica mularka (Anthophora plagiata)
porobnica wiosenna (Anthophora plumipes)
trzmiel zmienny (Bombus humilis)
ścieska rudogonka (Coelioxys afra)
ścieska smółkarka (Coelioxys quadridentata)
ścieska porobnicówka (Coelioxys rufescens)
lepiarka wiosenna, lepiarka kopacz (Colletes cunicularis)
pszczolinka niebieskawa (Colletes cunicularis)
mamrzyca północna (Epeolus variegatus)
pseudosmuklik mniszkowy (Evylaeus pauxillus)
samotka błoniarka (Hylaeus hyalinatus)
smuklik wielki (Hylaeus quadricinctus)
skrócinka europejska, skrócinka białonoga (Macropis europaea)
miesierka brzozówka (Megachile analis)
miesierka wierzbówka (Megachile lapponica)
miesierka ciemnobrzucha (Megachile nigriventris)
miesierka białogonka (Megachile pilidens)
miesierka niedopaska (Megachile versicolor)
miesierka ziemna (Megachile willoughbiella)
brzęczka białoplamka (Melecta luctuosa)
spójnica dzwonkowa (Melitta haemorrhoidalis)
spójnica zagorzałkowa (Melitta tricincta)
koczownica świerzbnicowa (Nomada armata)
murarka nakamionka (Osmia anthocopoides)
murarka muszlówka (Osmia aurulenta)
murarka leśna (Osmia bicolor)
murarka skalna (Osmia mustelina)
murarka ruda (Osmia rufa)
murarka rudowłosa (Osmia rufohirta)
frantka zębouda, zbierka pospolita (Panurgus calcaratus)
brzmik leśny (Psithyrus sylvestris)
brzmik ziemny, trzmielec ziemny (Psithyrus vestalis)
smuklik złotawy (Seladonia subaurata)
szmeronia ciemnoskrzydła (Stelis punculatissima)

Występowanie i środowisko

Najliczniejsza grupa gatunków występuje w Azji Centralnej, w północnej części Afryki i Ameryce Południowej oraz Środkowej. W Polsce są obecne na terenie całego kraju. Można je spotkać w środowisku leśnym, na polach, łąkach i w parkach, przy ludzkich osiedlach. Można je obserwować najczęściej na kwiatach.

Tryb życia i zachowanie

Większość gatunków żyje samotnie. Budują gniazda i dostarczają larwom pokarmu. Inne gatunki gniazda budują stale, mimo pojawienia się potomstwa. Niektóre gatunki budują pojedyncze gniazda w grupach, wspólnie broniąc terenu. Najbardziej społeczną formę życia wiedzie pszczoła miodna. Jedna trzecia liczba gatunków prowadzi pasożytniczy tryb życia. Samice składają wówczas jaja do innych gniazd. Dorosłe osobniki pasożytnicze nie pobierają pokarmu.

Gniazda są zakładane w starych dziuplach drzew, pod gałęziami, pod ziemią, a także w muszlach ślimaków.

To owady ciepłolubne.

Niektóre gatunki wykształciły sposób komunikowania się za pomocą ruchów ciała.

Morfologia i anatomia

Brak danych.

Rozmnażanie

Rozwój trwa od kilku do kilkunastu tygodni. Owady samotnicze mają 1-2 generacje w roku. Czasem też populacja rozmnaża się stale.

Pożywienie

Odżywiają się nektarem i pyłkiem kwiatowym. Larwy karmione są pyłkiem i nektarem, osobniki dorosłe żywią się głównie nektarem. Bardzo często poszczególne gatunki specjalizują się w odwiedzaniu zaledwie jednego rodzaju rośliny.

Ochrona i zagrożenia

Owady te odpowiadają za zapylanie wielu roślin. Jest to jedna z najważniejszych grup owadów zapylających na świecie. Gdyby wyginęły pszczołowate, prawdopodobnie połowa gatunków roślin kwiatowych wymarłaby.

Aż 222 gatunki figurują na Czerwonej Liście Zwierząt. Sześć figuruje w Czerwonej Księdze. Chronionych jest 31 gatunków w Polsce.

Ciekawostki

Większość gatunków może użądlić w obronie tylko raz. Owad po wbiciu w ciało ofiary żądła nie może go wyjąć. Musi rozerwać odwłok, po czym owad umiera.

Owady te odpowiadają za zapylanie połowy gatunków roślin kwiatowych na świecie.

Niektóre gatunki pszczołowatych zakładają gniazda w muszlach ślimaków!

Kalendarz przyrody

Poniższy kalendarz zawiera wszystkie gatunki, które nie znalazły się w opisie żadnego rodzaju. Każdy rodzaj zawiera niezależny kalendarz przyrody.

Opis

●

Brzęczka porobnicówka: Okres lotu brzęczki porobnicówki.

●

Koczownica rudorożna: Okres lotu koczownicy rudorożnej.

◂

●

Koczownica rudowłosa: Okres lotu koczownicy rudowłosej.

◂

●

Kornutka komonicowa: Okres lotu pszczoły kornutki komonicowej.

◂

●

▸

Makatka zwyczajna, makatka zbójnica: Okres lotu makatki zwyczajnej.

●

Miesierka chabrówka: Okres lotu miesierki chabrówki.

●

▸

Murarka lucernowa: Okres lotu murarki lucernowej.

●

Murarka rogata: Okres lotu murarki rogatej.

●

Obrostka letnia: Okres lotu obrostki letniej.

●

Pszczolinka napiaskowa: Okres lotu pszczolinki napiaskowej.

●

Pszczolinka niebieskawa: Okres lotu pszczolinki niebieskawej.

●

Pszczolinka piaskowa, pszczolinka złocista: Okres lotu pszczolinki piaskowej.

●

Pszczoła miodna: Okres lotów pszczoły miodnej.

●

Smółka komonicówka: Okres lotu smółki komonicówki.

●

Trzmiel kamiennik: Okres lotu trzmiela kamiennika.

◂

●

Trzmiel rudy: Okres lotów trzmiela rudego.

●

Trzmiel ziemny: Okres lotu trzmiela ziemnego.

●

Trzmielec czarny, brzmik ziemny, trzmielec ziemny: Okres lotu trzmielca czarnego.

●

Zadrzechnia fioletowa: Okres występowania imago zadrzechni fioletowej.

Pokaż tylko bieżące wydarzenia

Jak szybko latają owady?

Owady są jedynymi bezkręgowcami, które potrafią latać. Część owadów porusza się w powietrzu lotem spadochronowym, szybowcowym, pływnym lub stojącym. Rozpiętość prędkości i różnych gatunków jest znaczna i może być zaskakująco duża.

Czy w Polsce można jeszcze odkryć nowe gatunki zwierząt?

Czasem można się spotkać z przekonaniem u ludzi, że w świecie zwierząt w Polsce wszystko już zostało zbadane i powiedziane. Jak bardzo poznaliśmy rodzime gatunki zwierząt? Czy można w Polsce jeszcze coś odkryć?