Pszczołowate

Pszczołowate (Apidae) to rodzina owadów z podrzędu stylikowców, która liczy dziś około 16 000 gatunków. W Polsce żyje około 470 gatunków z tej rodziny owadów. Aż połowa żądłówek to gatunki z tej rodziny owadów. Oznaczanie poszczególnych gatunków nie jest łatwe.

Podrodziny

• lepiarki (Colletinae)
• pszczolinki (Andreninae)
• smukliki (Halictinae)
• spójnice (Melittinae)
• miesierki (Megachilinae)
• porobnice (Anthophorinae)
• pszczoły (Apinae)

Wygląd

To owady o charakterystycznym wyglądzie. Ciało jest silnie owłosione Śródstopie tylnych odnóży jest rozszerzone i pokryte gęsto włoskami. Znajduje się tam aparat do zbierania pyłku. Ubarwienie na ogół brązowe z żółtymi lub czerwonymi elementami. Samce nie posiadają żądła, mają inny wzór na ciele, mają 13 segmentów (samice mają ich 12) w czułkach i mają inny rozmiar ciała (są zwykle mniejsze). Są wyposażone w ryjek, służący do spijania nektaru kwiatowego. Wiele gatunków posiada żądło.

Gatunki

Wykaz wszystkich opublikowanych artykułów tematycznych.

Makatka zwyczajna, makatka zbójnica PL

Anthidium manicatum

Makatka zwyczajna, makatka zbójnica (Anthidium manicatum) to gatunek błonkówki z rodziny pszczołowatych. Samiec jest większy od samicy. Ubarwienie czarne, a na odwłoku żółte pasiaste plamy biegnące od boków.

Murarka lucernowa PL

Osmia caerulescens

Murarka lucernowa (Osmia caerulescens) to gatunek błonkówki z rodziny pszczołowatych. Ubarwienie czarne z połyskiem, z odcieniem niebieskawym lub zielonkawym.

Murarka rogata PL

Osmia cornuta

Murarka rogata (Osmia cornuta) to gatunek błonkówki z rodziny pszczołowatych, podobna do murarki rudej, od której jest większa. Głowa i tułów są czarno owłosione, na odwłoku owłosienie jest rude. Czoło samca jest jasne.

Obrostka letnia PL

Dasypoda hirtipes

Obrostka letnia (Dasypoda hirtipes) to gatunek błonkówki z rodziny pszczołowatych. Samica ma żółtobrązowe owłosienie na głowie i tułowiu, a na odwłoku znajdują się białe przepaski. Tylne odnóża maja długie szczoteczki.

Pszczolinka napiaskowa PL

Andrena vaga

Pszczolinka napiaskowa (Andrena vaga) to gatunek błonkówki z rodziny pszczołowatych. Ubarwienie czarne, z połyskiem na odwłoku. Odwłok nie ma niebieskiego połysku.

Pszczolinka niebieskawa PL

Andrena cineraria

Pszczolinka niebieskawa to błonkówka z rodziny pszczołowatych, podobna do pszczolinki napiaskowej z tą różnicą, że ta odwłok ma wyraźnie niebieskawy połysk i przez tułów biegnie pasek ciemniejszych włosków.

Pszczolinka piaskowa, pszczolinka złocista PL

Andrena fulva

Pszczolinka piaskowa, pszczolinka złocista (Andrena fulva) to gatunek pszczoły z podrodziny pszczolinkowatych. Ciało z wierzchu pokryte jest gęstymi, rudymi włosami. Nogi, spód ciała, głowa są czarne. Gniazdo zakłada w ziemi.

Pszczoła miodna PL

Apis mellifera

Pszczoła miodna (Apis mellifera) to jeden z najlepiej rozpoznawalnych owadów świata i o najwększym znaczeniu gospodarczym dla człowieka. Dostarcza nie tylko miodu, ale także wosku pszczelego i mleczka.

Trzmiel gajowy PL

Bombus lucorum

Trzmiel gajowy (Bombus lucorum) to jeden z pospolitych u nas trzmieli lasów i skrajów zadrzewień. Lubi siadać na kwiatach wrzosów, malin i borówki. Ma cytrynowożółtą przepaskę, która kończy się u nasady skrzydeł.

Trzmiel kamiennik PL

Bombus lapidarius

Trzmiel kamiennik (Bombus lapidarius) to gatunek błonkówki z rodziny pszczołowatych. Ciało pokryte prawie w całości czarnym owłosieniem za wyjątkiem trzech segmentów odwłoka, które są czerwonawe.

Trzmiel rudy PL

Bombus pascuorum, Bombus agrorum

Trzmiel rudy (Bombus pascuorum) to jeden z najbardziej pospolitych naszych trzmieli, z charakterystycznym tułowiem ubarwionym na kolor rudy. Ciało, jak wszystkie nasze trzmiele, ma masywne, krępe. Skrzydła są błoniaste. Głowa jest czarna.

Trzmiel ziemny PL

Bombus terrestris

Trzmiel ziemny (Bombus terrestris) to pospolita krajowa błonkówka. Ciało pękate, pokryte włoskami w kolorze czarnym z pomarańczową przepaską na przedzie tułowia i na drugim pierścieniu odwłoka. Dwa ostatnie segmenty odwłoka mają białe owłosienie.

Zadrzechnia fioletowa PL

Xylocopa violacea

Zadrzechnia fioletowa (Xylocopa violacea) to gatunek błonkówki z rodziny pszczołowatych, jedna z największych naszych pszczół. Ubarwienie jednolicie czarne, skrzydła ciemne z fioletowym odcieniem.

Inne gatunki

• Pszczolinka wiosenna (Andrena albicans)
• Pszczolinka przestepówka, pszczolinka kwiatowa (Andrena florea)
• Pszczolinka świerzbnicówka (Andrena hattorfiana)
• Pszczolinka wierzbinówka, pszczelinka wierzbowo-sadowa (Andrena jacobi)
• Makatka wełnista (Anthidium punctatum)
• Żywicówka osowata (anthidium strigatum)
• Porobnica naglinka, porobnica mularka (Anthophora plagiata)
• Porobnica wiosenna (Anthophora plumipes)
• Trzmiel zmienny (Bombus humilis)
• Trzmiel leśny (Bombus pratorum)
• Trzmiel łąkowy (Bombus pratorum)
• Ścieska rudogonka (Coelioxys afra)
• Ścieska smółkarka (Coelioxys quadridentata)
• Ścieska porobnicówka (Coelioxys rufescens)
• Lepiarka wiosenna, lepiarka kopacz (Colletes cunicularis)
• Pszczolinka niebieskawa (Colletes cunicularis)
• Lepiarka jedwabniczka (Colletes daviesanus)
• Mamrzyca północna (Epeolus variegatus)
• Kornutka komonicowa (Eucera tuberculata)
• Pseudosmuklik mniszkowy (Evylaeus pauxillus)
• Smuklik sześciopasy (Halictus sexcinctus)
• Wałczatka pieniogniazda (Heriades truncorum)
• Samotka błoniarka (Hylaeus hyalinatus)
• Smuklik wielki (Hylaeus quadricinctus)
• Skrócinka europejska, skrócinka białonoga (Macropis europaea)
• Miesierka brzozówka (Megachile analis)
• Miesierka chabrówka (Megachile lagopoda)
• Miesierka wierzbówka (Megachile lapponica)
• Miesierka ciemnobrzucha (Megachile nigriventris)
• Zaprawiarka nakamienna, tynkarka murówka, obrostka murówka (Megachile parietina)
• Miesierka białogonka (Megachile pilidens)
• Miesierka niedopaska (Megachile versicolor)
• Miesierka ziemna (Megachile willoughbiella)
• Brzęczka porobnicówka (Melecta albifrons)
• Brzęczka białoplamka (Melecta luctuosa)
• Spójnica dzwonkowa (Melitta haemorrhoidalis)
• Spójnica zagorzałkowa (Melitta tricincta)
• Koczownica świerzbnicowa (Nomada armata)
• Koczownica rudowłosa (Nomada lathburiana)
• Koczownica rudorożna (Nomada ruficornis)
• Murarka nakamionka (Osmia anthocopoides)
• Murarka muszlówka (Osmia aurulenta)
• Murarka leśna (Osmia bicolor)
• Murarka skalna (Osmia mustelina)
• Murarka ruda (Osmia rufa)
• Murarka rudowłosa (Osmia rufohirta)
• Frantka zębouda, zbierka pospolita (Panurgus calcaratus)
• Trzmiel czarny (Psithyrus rupestris)
• Brzmik leśny (Psithyrus sylvestris)
• Brzmik ziemny, trzmielec ziemny (Psithyrus vestalis)
• Smuklik złotawy (Seladonia subaurata)
• Nęczyn lepiarkowiec (Sphecodes albilabris)
• Szmeronia ciemnoskrzydła (Stelis punculatissima)
• Smółka komonicówka (Trachusa byssina)

Występowanie i środowisko

Najliczniejsza grupa gatunków występuje w Azji Centralnej, w północnej części Afryki i Ameryce Południowej oraz Środkowej. W Polsce są obecne na terenie całego kraju. Można je spotkać w środowisku leśnym, na polach, łąkach i w parkach, przy ludzkich osiedlach. Można je obserwować najczęściej na kwiatach.

Tryb życia i zachowanie

Większość gatunków żyje samotnie. Budują gniazda i dostarczają larwom pokarmu. Inne gatunki gniazda budują stale, mimo pojawienia się potomstwa. Niektóre gatunki budują pojedyncze gniazda w grupach, wspólnie broniąc terenu. Najbardziej społeczną formę życia wiedzie pszczoła miodna. Jedna trzecia liczba gatunków prowadzi pasożytniczy tryb życia. Samice składają wówczas jaja do innych gniazd. Dorosłe osobniki pasożytnicze nie pobierają pokarmu.

Gniazda są zakładane w starych dziuplach drzew, pod gałęziami, pod ziemią, a także w muszlach ślimaków.

To owady ciepłolubne.

Niektóre gatunki wykształciły sposób komunikowania się za pomocą ruchów ciała.

Morfologia i anatomia

Brak danych.

Rozmnażanie

Rozwój trwa od kilku do kilkunastu tygodni. Owady samotnicze mają 1-2 generacje w roku. Czasem też populacja rozmnaża się stale.

Pożywienie

Odżywiają się nektarem i pyłkiem kwiatowym. Larwy karmione są pyłkiem i nektarem, osobniki dorosłe żywią się głównie nektarem. Bardzo często poszczególne gatunki specjalizują się w odwiedzaniu zaledwie jednego rodzaju rośliny.

Ochrona i zagrożenia

Owady te odpowiadają za zapylanie wielu roślin. Jest to jedna z najważniejszych grup owadów zapylających na świecie. Gdyby wyginęły pszczołowate, prawdopodobnie połowa gatunków roślin kwiatowych wymarłaby.

Aż 222 gatunki figurują na Czerwonej Liście Zwierząt. Sześć figuruje w Czerwonej Księdze. Chronionych jest 31 gatunków w Polsce.

Ciekawostki

Większość gatunków może użądlić w obronie tylko raz. Owad po wbiciu w ciało ofiary żądła nie może go wyjąć. Musi rozerwać odwłok, po czym owad umiera.

Owady te odpowiadają za zapylanie połowy gatunków roślin kwiatowych na świecie.

Niektóre gatunki pszczołowatych zakładają gniazda w muszlach ślimaków!

Zdjęcia - galeria

© medianauka.pl, 2015-02-14, RODZ-246