Jasnotowate, wargowe
Wygląd
To osiągające kilkadziesiąt cm byliny lub półkrzewy z drobnymi, owalnymi listkami, wieloma łodygami.
Rodzaje
Wykaz wszystkich opublikowanych rodzajów z tej rodziny.

Czyściec (Stachys) to rodzaj dwuliściennych roślin z rodziny jasnotowatych, do którego zaliczamy około 300 gatunków, z czego w Polsce około 9.
Wybrane gatunki:
Czyściec wełnistyCzyściec lekarski, bukwica lekarska
Czyściec leśny
Czyściec błotny
Czyściec wielkokwiatowy, bukwica wielkokwiatowa
Czyściec kosmaty

Dąbrówka (Ajuga) to rodzaj dwuliściennych roślin z rodziny jasnotowatych, do którego zaliczamy około 45 gatunków, z czego w Polsce około 4.
Wybrane gatunki:
Dąbrówka rozłogowaDąbrówka kosmata
Dąbrówka żółtokwiatowa
Dąbrówka piramidalna

Jasnota (Lamium) to rodzaj dwuliściennych roślin z rodziny jasnotowatych, do którego zaliczamy około 16-40 gatunków, z czego w Polsce około 6.
Wybrane gatunki:
Jasnota białaJasnota purpurowa
Jasnota plamista
Jasnota różowa
Jasnota pośrednia
Jasnota mieszaniec

Kocimiętka (Nepeta) to rodzaj dwuliściennych roślin z rodziny jasnotowatych, do którego zaliczamy około 250 gatunków, z czego w Polsce około 4.
Wybrane gatunki:
Kocimiętka właściwaKocimiętka groniasta
Kocimiętka kubańska
Kocimiętka naga, kocimiętka pannońska
Kocimiętka wielkokwiatowa
Kocimiętka Mussina

Macierzanka (Thymus) to rodzaj dwuliściennych roślin z rodziny jasnotowatych, do którego zaliczamy około 350 gatunków, z czego w Polsce około 6.
Wybrane gatunki:
Macierzanka piaskowaMacierzanka zwyczajna
Macierzanka tymianek, tymianek
Macierzanka wczesna
Macierzanka pannońska
Macierzanka austriacka, macierzanka nagolistna

Melisa (Melissa) to rodzaj dwuliściennych roślin z rodziny jasnotowatych, który liczy tylko 3 gatunki, z czego w Polsce tylko jeden.
Wybrane gatunki:
Melisa lekarska
Mięta, miętkiew (Mentha) to rodzaj dwuliściennych roślin z rodziny jasnotowatych, do którego zaliczamy około 10-25 gatunków, z czego w Polsce około 9.
Wybrane gatunki:
Mięta pieprzowaMięta zielona, mięta kłosowa
Mięta polna
Mięta polej
Mięta długolistna
Mięta okręgowa

Poziewnik, badyl, koci pysk (Galeopsis) to rodzaj roślin z rodziny jasnotowatych, do którego zaliczamy około 10 gatunków, z czego w Polsce około 6.
Wybrane gatunki:
Poziewnik szorstkiPoziewnik polny
Poziewnik wąskolistny
Poziewnik pstry
Poziewnik miękkowłosy
Poziewnik dwudzielny
Gatunki
Wykaz pozostałych gatunków.

Glechoma hederacea
Bluszczyk kurdybanek (Glechoma hederacea) to bylina z rodziny jasnotowatych, bardzo pospolita w naszym kraju, wykorzystywana jako zioło i przyprawa. Nie jest zalecane spożywanie dużych ilości kurdybanka. Zwierzęta unikają tej rośliny.

Satureja hortensis
Cząber ogrodowy (Satureja hortensis) to uprawna roślina jednoroczna z rodziny jasnotowatych, dziczejąca, o leczniczych właściwościach.

Lamiastrum galeobdolon
Gajowiec żółty (Lamiastrum galeobdolon) to lecznicza roślina wieloletnia z rodziny wargowych z płożącymi się rozłogami nadziemnymi. To gatunek wskaźnikowy starych lasów.

Prunella vulgaris
Głowienka pospolita (Prunella vulgaris) to gatunek wieloletniej rośliny z rodziny jasnotowatych o leczniczych właściwościach. Kwiaty są zwykle niebieskofioletowe, zebrane w walcowate kwiatostany.

Prunella grandiflora
Głowienka wielkokwiatowa (Prunella grandiflora) to wieloletnia roślina lecznicza z rodziny jasnotowatych. Jest także uprawiana w wielu odmianach. Zasiedla lasy i łąki, wapienne wzgórza. W Polsce występuje na niżu, rzadko w górach.

Lycopus europaeus
Karbieniec pospolity (Lycopus europaeus) to gatunek byliny z rodziny jasnotowatych o leczniczych właściwościach. Porasta brzegi wód, olszyny, rośnie na bagnach.

Lycopus exaltatus
Karbieniec wyniosły (Lycopus exaltatus) to gatunek wieloletniej rośliny z rodziny jasnotowatych. Występuje na mokradłach w okolicach Chełma.

Clinopodium vulgare
Klinopodium pospolite, czyścica storzyszek (Clinopodium vulgare) to gatunek wieloletniej rośliny z rodziny jasnotowatych o leczniczych właściwościach i jadalnych, pachnących liściach. Wytwarza liczne rozłogi.

Origanum vulgare
Lebiodka pospolita (Origanum vulgare) to popularnie zwane oregano. Roślina ta jest także znana pod nazwą dziki majeranek. To doskonała przyprawa do potraw mięsnych i rybnych, makaronów, pizzy, serów oraz pomidorów.

Melittis melissophyllum
Miodownik melisowaty, miodownik wielkokwiatowy, kadzidło (Melittis melissophyllum) to gatunek wieloletniej rośliny leczniczej z rodziny jasnotowatych. Pachnie cytryną. to gatunek wskaźnikowy starych lasów.

Teucrium chamaedrys
Ożanka właściwa (Teucrium chamaedrys) to gatunek rośliny z rodziny jasnotowatych, półkrzew o leczniczych właściwościach bez rozłogów, podobny do ożanki lśniącej.

Dracocephalum ruyschiana
Pszczelnik wąskolistny (Dracocephalum ruyschiana) to gatunek wieloletniej rośliny z rodziny wargowych. Kwiaty są niebieskofioletowe, wygrzbiecone, zebrane w nibyokółki.

Salvia nemorosa
Szałwia omszona, szałwia gajowa (Salvia nemorosa) to gatunek wieloletniej rośliny z rodziny jasnotowatych, uprawiany w ogrodach.

Hyssopus officinalis
Hyzop lekarski (Hyssopus officinalis) to wieloletnia, zimotrwała roślina zielna z rodziny wargowych, rzadko uprawiana. Zioło to ma działanie wykrztuśne, hamuje nadmierną potliwość, podnosi ciśnienie krwi.

Leonurus cardiaca
Serdecznik pospolity (Leonurus cardiaca) to wieloletnia roślina lecznicza z rodziny jasnotowatych. To archeofit. W Polsce gatunek pojawił się w średniowieczu. Osiąga wysokość 150 cm.

Marrubium vulgare
Szanta zwyczajna (Marrubium vulgare) to gatunek leczniczej rośliny wieloletniej z rodziny jasnotowatych. To gatunek euroazjatycki. Rośnie przy drogach, w miejscach ruderalnych.

Rosmarinus officinalis
Rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis) to gatunek rośliny, krzewu z rodziny jasnotowatych. Jest to roślina uprawna jako roślina lecznicza i przyprawowa. Bywa także uprawiana jako roślina ozdobna w doniczkach.

Phlomis tuberosa
Żelaźniak bulwiasty (Phlomis tuberosa) to wieloletnia roślina z rodziny jasnotowatych o przykrym zapachu. Łodyga jest wzniesiona, czerwonawa, rzadko owłosione w niższych partiach.

Caryopteris ×clandonensis
Barbula klandońska (Caryopteris ×clandonensis) to mieszaniec barbuli szarej i barbuli mongolskiej, niski krzew należący do rodziny jasnotowatych (niegdyś werbenowatych). W Polsce to bylina, która przemarza i na wiosnę odrasta.

Lavandula angustifolia
Lawenda wąskolistna (Lavandula angustifolia) to niewysoki, gęsty, zimozielony krzew z rodziny jasnotowatych, popularna roślina ogrodowa. Z lawendy wytwarza się olejki eteryczne, które mają zastosowanie w medycynie i jako środek zapachowy

Salvia officinalis
Szałwia lekarska (Salvia officinalis) to gatunek leczniczej rośliny z rodziny jasnotowatych. Jest to krzew lub krzewinka.
Zdjęcia - galeria
Galeria ta zawiera zdjęcia gatunków opisywanych w tym artykule. Więcej zdjęć można zwykle znaleźć w artykułach, opisujących poszczególne rodzaje i gatunki.





















Inne gatunki
- czyścica drbnokwiatowa (Acinos arvensis)
- ametystea błękitna (Amethystea coerulea)
- mierznica czarna (Ballota nigra)
- kalaminta lekarska, czyścica lekarska (Calamintha sylvatica)
- barbula szara (Caryopteris incana)
- barbula mongolska (Caryopteris mongholica)
- pszczelnik mołdawski (Dracocephalum moldavica)
- pszczelnik drobnokwiatowy (Dracocephalum parviflorum)
- pszczelnik macierzankowy (Dracocephalum thymiflorum)
- marzymięta orzęsiona, elszolcja orzęsiona (Elsholtzia ciliata)
- bluszczyk kosmaty (Glechoma hirsuta)
- serdecznik szantowaty (Leonurus marrubiastrum)
- szanta obca (Marrubium peregrinum)
- pysznogłówka dwoista (Monarda didyma)
- pysznogłówka dęta (Monarda fistulosa)
- głowienka kremowa (Prunella laciniata)
- szałwia wełnista (Salvia aethiopis)
- szałwia srebrzysta (Salvia argentea)
- szałwia zaroślowa (Salvia dumetorum)
- szałwia lepka (Salvia glutinosa)
- szałwia łąkowa (Salvia pratensis)
- szałwia błyszcząca (Salvia splendens)
- szałwia okręgowa (Salvia verticillata)
- szałwia zielona (Salvia viridis)
- tarczyca wyniosła (Scuttelaria altissima)
- tarczyca pospolita (Scuttelaria galericulata)
- tarczyca oszczepowata (Scuttelaria hastifolia)
- tarczyca mała (Scuttelaria minor)
- gojnik drobnokwiatowy (Sideritis montana)
- ożanka pierzastosieczna (Teucrium botrys)
- ożanka czosnkowa (Teucrium scordium)
- ożanka nierównoząbkowa (Teucrium scorodonia)
Występowanie i środowisko
To rośliny europejskie, azjatyckie. Rosną też w północnej części Afryki.
Tryb życia i zachowanie
Preferują tereny suche i dobrze nasłonecznione.
Morfologia i anatomia
To rośliny o licznych łodygach, wyprostowanych, rozgałęzionych. Liście są typu siedzącego lub ogonkowe. Blaszka liściowa eliptyczna, jajowata lub okrągła, najczęściej całobrzegie, rzadko piłkowane lub ząbkowane. Kielich jest promienisty z pięcioma ząbkami. Korona dwuwargowa, purpurowa, różowa lub biała.
Ciekawostki
To zwykle rośliny przyprawowe i zbierane jako zioła. Są też nasadzane w ogrodach naturalistycznych i skalnych.
Kalendarz przyrody
Poniższy kalendarz zawiera wszystkie gatunki, które nie znalazły się w opisie żadnego rodzaju. Każdy rodzaj zawiera niezależny kalendarz przyrody.
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | Opis |
● | ● | ● | Barbula klandońska: Kwitnie barbula klandońska. | |||||||||
● | ● | ● | ● | Bluszczyk kurdybanek: Kwitnie bluszczyk kurdybanek. | ||||||||
● | ● | ● | Cząber ogrodowy: Kwitnie cząber ogrodowy. | |||||||||
● | ● | ● | Gajowiec żółty: Kwitnie gajowiec żółty. | |||||||||
◂ | ● | ● | ● | ● | ▸ | Głowienka pospolita: Kwitnie głowienka pospolita. | ||||||
● | ● | ● | ● | ● | Głowienka wielkokwiatowa: Kwitnie głowienka wielkokwiatowa. | |||||||
● | ● | ● | ▸ | Hyzop lekarski: Kwitnie hyzop lekarski. | ||||||||
● | ● | ● | Karbieniec pospolity: Kwitnie karbieniec pospolity. | |||||||||
● | ● | ● | Karbieniec wyniosły: Kwitnie karbieniec wyniosły. | |||||||||
● | ● | ● | ● | Klinopodium pospolite, czyścica storzyszek: Kwitnie klinopodium pospolite. | ||||||||
◂ | ● | ▸ | Lawenda wąskolistna: Kwitnie lawenda wąskolistna. | |||||||||
● | ● | ● | ● | Lebiodka pospolita, oregano: Kwitnie lebiodka pospolita (oregano). | ||||||||
● | ● | Miodownik melisowaty: Kwitnie miodownik melisowaty. | ||||||||||
● | ● | ● | Ożanka właściwa: Kwitnie ożanka właściwa. | |||||||||
● | ● | ● | Pszczelnik wąskolistny: Kwitnie pszczelnik wąskolistny. | |||||||||
● | ● | ● | ● | ● | ● | Rozmaryn lekarski: Kwitnie rozmaryn lekarski. | ||||||
● | Rozmaryn lekarski: Wysiew nasion rozmarynu lekarskiego pod szkło. | |||||||||||
◂ | ▸ | Rozmaryn lekarski: Wysadzanie siewek rozmarynu lekarskiego do gruntu. | ||||||||||
● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Rozmaryn lekarski: Termin zbioru rozmarynu. |
● | ● | ● | ● | Serdecznik pospolity: Kwitnie serdecznik pospolity. | ||||||||
● | ● | ● | Szałwia lekarska: Kwitnie szałwia lekarska. | |||||||||
● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Szałwia lekarska: Okres zbioru surowca zielarskiego szałwii lekarskiej. | |||||
◂ | ▸ | Szałwia lekarska: Wysiew nasion szałwii lekarskiej pod szkło. | ||||||||||
● | Szałwia lekarska: Wysadzanie siewek szałwii lekarskiej. | |||||||||||
◂ | ● | ● | Szałwia omszona: Kwitnie szałwia omszona. | |||||||||
● | ● | ● | Szanta zwyczajna: Kwitnie szanta zwyczajna. | |||||||||
● | ● | ● | Żelaźniak bulwiasty: Kwitnie żelaźniak bulwiasty. |
© medianauka.pl, 2017-05-08, RODZ-1210