Jasnotowate, wargowe
Jasnotowate, wargowe (Lamiaceae) to rodzina roślin, do której zaliczamy około 3500 gatunków, z czego w Polsce mozna spotkać około 80 gatunków.
To osiągające kilkadziesiąt cm byliny lub półkrzewy z drobnymi, owalnymi listkami, wieloma łodygami.
Występowanie i środowisko
To rośliny europejskie, azjatyckie. Rosną też w północnej części Afryki.
Tryb życia i zachowanie
Preferują tereny suche i dobrze nasłonecznione.
Morfologia i anatomia
To rośliny o licznych łodygach, wyprostowanych, rozgałęzionych. Liście są typu siedzącego lub ogonkowe. Blaszka liściowa eliptyczna, jajowata lub okrągła, najczęściej całobrzegie, rzadko piłkowane lub ząbkowane. Kielich jest promienisty z pięcioma ząbkami. Korona dwuwargowa, purpurowa, różowa lub biała.
Ciekawostki
To zwykle rośliny przyprawowe i zbierane jako zioła. Są też nasadzane w ogrodach naturalistycznych i skalnych.
Rodzaje
Wykaz wszystkich opublikowanych rodzajów z tej rodziny:
- Gmelina
- Aegiphila
- Premna
- czyściec (Stachys) PL
- dąbrówka (Ajuga) PL
- jasnota (Lamium) PL
- klerodendrum (Clerodendrum)
- kocimiętka (Nepeta) PL
- lawenda (Lavandula) PL
- lebiodka (Origanum) PL
- macierzanka (Thymus) PL
- melisa (Melissa) PL
- mięta (Mentha) PL
- miodownik (Melittis) PL
- niepokalanek (Vitex)
- ożanka (Teucrium) PL
- pięknotka (Callicarpa)
- poziewnik (Galeopsis) PL
- szałwia (Salvia) PL
- żelaźniak (Phlomis)
Gatunki
Wykaz pozostałych gatunków, opisanych w naszym serwisie:
- bluszczyk kurdybanek (Glechoma hederacea) PL
- cząber ogrodowy (Satureja hortensis) PL
- gajowiec żółty (Lamiastrum galeobdolon) PL
- głowienka kremowa (Prunella laciniata) PL
- głowienka pospolita (Prunella vulgaris) PL
- głowienka wielkokwiatowa (Prunella grandiflora) PL
- hyzop lekarski (Hyssopus officinalis) PL
- karbieniec pospolity (Lycopus europaeus) PL
- karbieniec wyniosły (Lycopus exaltatus) PL
- klinopodium pospolite, czyścica storzyszek (Clinopodium vulgare) PL
- pszczelnik wąskolistny (Dracocephalum ruyschiana) PL
- pysznogłówka dęta (Monarda fistulosa) PL
- pysznogłówka dwoista (Monarda didyma) PL
- serdecznik pospolity (Leonurus cardiaca) PL
- szanta zwyczajna (Marrubium vulgare) PL
- koleus Blumego (Plectranthus scutellarioides)
- barbula klandońska (Caryopteris ×clandonensis) PL - ogród
- rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis) PL - ogród
Inne gatunki
- Achyrospermum axillare
- Achyrospermum micranthum
- Achyrospermum scandens
- Achyrospermum seychellarum
- czyścica drbnokwiatowa (Acinos arvensis) PL
- Acrotome mozambiquensis
- Aeollanthus holstii
- Aeollanthus saxatilis
- Aeollanthus stuhlmannii
- Aeollanthus trifidus
- Aeollanthus viscosus
- Agastache cana
- Agastache mearnsii
- Agastache pringlei
- Alvesia clerodendroides
- ametystea błękitna (Amethystea coerulea) PL
- Ballota kaiseri
- mierznica czarna (Ballota nigra) PL
- Bystropogon maderensis
- Bystropogon punctatus
- kalaminta lekarska, czyścica lekarska (Calamintha sylvatica) PL
- Cantinoa duplicatodentata
- Capitanopsis angustifolia
- Capitanopsis cloiselii
- barbula szara (Caryopteris incana)
- barbula mongolska (Caryopteris mongholica)
- Clinopodium axillare
- Clinopodium capitellatum
- Clinopodium fasciculatum
- Clinopodium libanoticum
- Clinopodium mutabile
- Clinopodium nummulariifolium
- Clinopodium pallidum
- Clinopodium taygeteum
- Colebrookea oppositifolia
- Coleus caudatus
- Coleus lyratus
- Coleus namuliensis
- Condea albida
- Condea subtilis
- Condea tafallae
- Cornutia australis
- Cornutia obovata
- Cornutia pyramidata
- Cornutia thyrsoidea
- Cuminia eriantha
- Cyanocephalus lippioides
- Dauphinea brevilabra
- pszczelnik mołdawski (Dracocephalum moldavica) PL
- pszczelnik drobnokwiatowy (Dracocephalum parviflorum) PL
- pszczelnik macierzankowy (Dracocephalum thymiflorum) PL
- marzymięta orzęsiona, elszolcja orzęsiona (Elsholtzia ciliata) PL
- Endostemon camporum
- Endostemon glandulosus
- Endostemon wakefieldii
- Eriope exaltata
- Eriope latifolia
- Eriope salviifolia
- Garrettia siamensis
- bluszczyk kosmaty (Glechoma hirsuta) PL
- Glossocarya scandens
- Hyptidendron arboreum
- Hyptidendron asperrimum
- Hyptidendron canum
- Hyptidendron conspersum
- Hyptidendron glutinosum
- Hyptidendron leucophyllum
- Hyptis argutifolia
- Hyptis diversifolia
- Hyptis florida
- Hyptis grisea
- Hyptis kempffiana
- Hyptis odorata
- Hyptis pachyphylla
- Hyptis pseudoglauca
- Hyptis tuberosa
- Hyptis woodii
- Isodon atroruber
- Karomia gigas
- Karomia humbertii
- Karomia macrocalyx
- Karomia madagascariensis
- Karomia microphylla
- Karomia mira
- Karomia speciosa
- Karomia tettensis
- Leocus pobeguinii
- Leonotis grandis
- serdecznik szantowaty (Leonurus marrubiastrum) PL
- Lepechinia heteromorpha
- Lepechinia mutica
- Lepechinia paniculata
- Lepechinia rufocampii
- Leucas aequistylosa
- Leucas alluaudii
- Leucas cephalantha
- Leucas densiflora
- Leucas flagellifolia
- Leucas hagghierensis
- Leucas kishenensis
- Leucas masaiensis
- Leucas penduliflora
- Leucas samhaensis
- Leucas spiculifera
- Leucas subarcuata
- Leucas urundensis
- Leucas usagarensis
- Leucas virgata
- Leucas wilsonii
- Lycopus americanus
- Lycopus asper
- Lycopus rubellus
- Lycopus uniflorus
- Lycopus virginicus
- Madlabium magenteum
- szanta obca (Marrubium peregrinum) PL
- Mesosphaerum oblongifolium
- Micromeria forbesii
- Micromeria glomerata
- Micromeria leucantha
- Micromeria madagascariensis
- Micromeria remota
- Micromeria serbaliana
- Moluccella bucharica
- Obtegomeria caerulescens
- Ocimum ellenbeckii
- Ocimum fischeri
- Ocimum formosum
- Ocimum grandiflorum
- Ocimum urundense
- Oocephalus piranii
- Orthosiphon adenocaulis
- Orthosiphon cladotrichos
- Orthosiphon discolor
- Orthosiphon ferrugineus
- Orthosiphon hanningtonii
- Orthosiphon ruber
- Orthosiphon scedastophyllus
- Orthosiphon schliebenii
- Ovieda calcicola
- Oxera baladica
- Oxera balansae
- Oxera brevicalyx
- Oxera cauliflora
- Oxera coriacea
- Oxera coronata
- Oxera crassifolia
- Oxera glandulosa
- Oxera gmelinoides
- Oxera longifolia
- Oxera macrocalyx
- Oxera merytifolia
- Oxera microcalyx
- Oxera morierei
- Oxera neriifolia
- Oxera nuda
- Oxera oreophila
- Oxera ovata
- Oxera palmatinervia
- Oxera pancheri
- Oxera pulchella
- Oxera robusta
- Oxera rugosa
- Oxera subverticillata
- Oxera sulfurea
- Perilla frutescens
- Peronema canescens
- Phyllostegia electra
- Phyllostegia haliakalae
- Phyllostegia helleri
- Phyllostegia hirsuta
- Phyllostegia hispida
- Phyllostegia kaalaensis
- Phyllostegia kahiliensis
- Phyllostegia knudsenii
- Phyllostegia mannii
- Phyllostegia mollis
- Phyllostegia parviflora
- Phyllostegia pilosa
- Phyllostegia racemosa
- Phyllostegia renovans
- Phyllostegia tahitensis
- Phyllostegia velutina
- Phyllostegia waimeae
- Phyllostegia warshaueri
- Phyllostegia wawrana
- Physominthe vitifolia
- Physostegia ledinghamii
- Physostegia parviflora
- Platostoma fastigiatum
- Platostoma glomerulatum
- Platostoma madagascariense
- Platostoma montanum
- Platostoma thymifolium
- Plectranthus bipinnatus
- Plectranthus bracteolatus
- Plectranthus cataractarum
- Plectranthus chimanimanensis
- Plectranthus confertiflorus
- Plectranthus cucullatus
- Plectranthus dichotomus
- Plectranthus dissitiflorus
- Plectranthus gibbosus
- Plectranthus guruensis
- Plectranthus gymnostomus
- Plectranthus linearifolius
- Plectranthus mafiensis
- Plectranthus mandalensis
- Plectranthus ombrophilus
- Plectranthus orbicularis
- Plectranthus platyphyllus
- Plectranthus scaposus
- Plectranthus scopulicola
- Plectranthus socotranus
- Plectranthus strangulatus
- Plectranthus triangularis
- Plectranthus trullatus
- Plectranthus unguentarius
- Plectranthus vinaceus
- Pogostemon crassicaulis
- Pogostemon micangensis
- Pogostemon quadrifolius
- Pogostemon salicifolius
- Pogostemon stellatus
- Pogostemon wightii
- Pseudocarpidium domingense
- Pseudocarpidium wrightii
- Pycnostachys erici-rosenii
- Pycnostachys goetzenii
- Rotheca bukobensis
- Rotheca commiphoroides
- Rotheca cyanea
- Rotheca farinosa
- Rotheca kissakensis
- Rotheca makanjana
- Rotheca microphylla
- Rotheca myricoides
- Rotheca reflexa
- Rotheca rupicola
- Rotheca sansibarensis
- Rotheca verdcourtii
- Rotheca violacea
- Rydingia limbata
- Scutellaria alborosea
- Scutellaria galericulata
- Scutellaria insignis
- Scutellaria lateriflora
- Scutellaria rhomboidalis
- Scutellaria sarmentosa
- Scutellaria yildirimlii
- tarczyca wyniosła (Scuttelaria altissima) PL
- tarczyca pospolita (Scuttelaria galericulata) PL
- tarczyca oszczepowata (Scuttelaria hastifolia) PL
- tarczyca mała (Scuttelaria minor) PL
- Sideritis barbellata
- Sideritis cypria
- Sideritis cystosiphon
- Sideritis discolor
- Sideritis glacialis
- Sideritis gulendamii
- Sideritis hyssopifolia
- Sideritis infernalis
- Sideritis javalambrensis
- Sideritis leucantha
- Sideritis marmorea
- gojnik drobnokwiatowy (Sideritis montana) PL
- Sideritis reverchonii
- Sideritis scardica
- Sideritis serrata
- Stenogyne bifida
- Stenogyne campanulata
- Stenogyne cranwelliae
- Stenogyne kaalae
- Stenogyne kanehoana
- Stenogyne kauaulaensis
- Stenogyne kealiae
- Stenogyne purpurea
- Syncolostemon flabellifolius
- Syncolostemon namapaensis
- Syncolostemon oritrephes
- Syncolostemon ornatus
- Tectona grandis
- Tectona hamiltoniana
- Tectona philippinensis
- Teijsmanniodendron ahernianum
- Teijsmanniodendron bintuluense
- Teijsmanniodendron bogoriense
- Teijsmanniodendron bullatum
- Teijsmanniodendron coriaceum
- Teijsmanniodendron glabrum
- Teijsmanniodendron havilandii
- Teijsmanniodendron hollrungii
- Teijsmanniodendron holophyllum
- Teijsmanniodendron latiffii
- Teijsmanniodendron obscurinerve
- Teijsmanniodendron pteropodum
- Teijsmanniodendron punctatum
- Teijsmanniodendron renageorgeae
- Teijsmanniodendron sarawakanum
- Teijsmanniodendron scaberrimum
- Teijsmanniodendron simplicifolium
- Teijsmanniodendron simplicioides
- Teijsmanniodendron sinclairii
- Teijsmanniodendron smilacifolium
- Teijsmanniodendron subspicatum
- Teijsmanniodendron unifoliolatum
- Teijsmanniodendron zainudinii
- Tetradenia brevispicata
- Tetradenia clementiana
- Tetradenia falafa
- Tetradenia fruticosa
- Tetradenia goudotii
- Tetradenia nervosa
- Tetradenia riparia
- Tinnea mirabilis
- Tinnea physalis
- Tinnea vesiculosa
- Volkameria aculeata
- Volkameria eriophylla
- Volkameria glabra
- Volkameria ligustrina
- Volkameria mollis
Kalendarz przyrody
Poniższy kalendarz zawiera wszystkie gatunki, które nie znalazły się w opisie żadnego rodzaju. Każdy rodzaj zawiera niezależny kalendarz przyrody.
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | Opis |
● | ● | ● | Kwitnie barbula klandońska. | |||||||||
● | ● | ● | ● | Kwitnie bluszczyk kurdybanek. | ||||||||
● | ● | ● | Kwitnie cząber ogrodowy. | |||||||||
● | ● | ● | Kwitnie gajowiec żółty. | |||||||||
● | ● | ● | Kwitnie głowienka kremowa. | |||||||||
◂ | ● | ● | ● | ● | ▸ | Kwitnie głowienka pospolita. | ||||||
● | ● | ● | ● | ● | Kwitnie głowienka wielkokwiatowa. | |||||||
● | ● | ● | ▸ | Kwitnie hyzop lekarski. | ||||||||
● | ● | ● | Kwitnie karbieniec pospolity. | |||||||||
● | ● | ● | Kwitnie karbieniec wyniosły. | |||||||||
● | ● | ● | ● | Kwitnie klinopodium pospolite. | ||||||||
● | ● | ● | Kwitnie pszczelnik wąskolistny. | |||||||||
● | ● | ● | Kwitnie pysznogłówka dęta. | |||||||||
● | ● | ▸ | Kwitnie pysznogłówka dwoista. | |||||||||
● | ● | ● | ● | ● | ● | Kwitnie rozmaryn lekarski. | ||||||
● | Wysiew nasion rozmarynu lekarskiego pod szkło. | |||||||||||
◂ | ▸ | Wysadzanie siewek rozmarynu lekarskiego do gruntu. | ||||||||||
● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Termin zbioru rozmarynu. |
● | ● | ● | ● | Kwitnie serdecznik pospolity. | ||||||||
● | ● | ● | Kwitnie szanta zwyczajna. |
Bibliografia
Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:
- Pod redakcją Alicji i Jerzego Szweykowskich — Słownik botaniczny, ISBN 83-214-1305-6, Wiedza Powszechna 2003
- Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski — Botanika. Systematyka, ISBN 978-83-01-13953-7, PWN 2013
- IUCN — Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych, ISSN 2307-8235 https://www.iucnredlist.org
- Lucjan Rutkowski — Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, ISBN 978-83-01-14342-8, PWN SA 2004
© medianauka.pl, 2017-05-08, RODZ-1210
Data aktualizacji artykułu: 2024-01-12