Jasnotowate, wargowe
Jasnotowate, wargowe (Lamiaceae) to rodzina roślin, do której zaliczamy około 3500 gatunków, z czego w Polsce mozna spotkać około 80 gatunków.
To osiągające kilkadziesiąt cm byliny lub półkrzewy z drobnymi, owalnymi listkami, wieloma łodygami.
Występowanie i środowisko
To rośliny europejskie, azjatyckie. Rosną też w północnej części Afryki.
Tryb życia i zachowanie
Preferują tereny suche i dobrze nasłonecznione.
Morfologia i anatomia
To rośliny o licznych łodygach, wyprostowanych, rozgałęzionych. Liście są typu siedzącego lub ogonkowe. Blaszka liściowa eliptyczna, jajowata lub okrągła, najczęściej całobrzegie, rzadko piłkowane lub ząbkowane. Kielich jest promienisty z pięcioma ząbkami. Korona dwuwargowa, purpurowa, różowa lub biała.
Ciekawostki
To zwykle rośliny przyprawowe i zbierane jako zioła. Są też nasadzane w ogrodach naturalistycznych i skalnych.
Rodzaje
Wykaz wszystkich opublikowanych rodzajów z tej rodziny.
- Gmelina
- Premna
- Czyściec (Stachys) PL
- Dąbrówka (Ajuga) PL
- Jasnota (Lamium) PL
- Klerodendrum (Clerodendrum)
- Kocimiętka (Nepeta) PL
- Lawenda (Lavandula) PL
- Lebiodka (Origanum) PL
- Macierzanka (Thymus) PL
- Melisa (Melissa) PL
- Mięta (Mentha) PL
- Niepokalanek (Vitex)
- Pięknotka (Callicarpa)
- Poziewnik (Galeopsis) PL
- Szałwia (Salvia) PL
- Żelaźniak (Phlomis)
Gatunki
Wykaz pozostałych gatunków, opisanych w naszym serwisie.
- Bluszczyk kurdybanek (Glechoma hederacea) PL
- Cząber ogrodowy (Satureja hortensis) PL
- Gajowiec żółty (Lamiastrum galeobdolon) PL
- Głowienka kremowa (Prunella laciniata) PL
- Głowienka pospolita (Prunella vulgaris) PL
- Głowienka wielkokwiatowa (Prunella grandiflora) PL
- Karbieniec pospolity (Lycopus europaeus) PL
- Karbieniec wyniosły (Lycopus exaltatus) PL
- Klinopodium pospolite, czyścica storzyszek (Clinopodium vulgare) PL
- Miodownik melisowaty (Melittis melissophyllum) PL
- Ożanka właściwa (Teucrium chamaedrys) PL
- Pszczelnik wąskolistny (Dracocephalum ruyschiana) PL
- Hyzop lekarski (Hyssopus officinalis) PL - obcy
- Pysznogłówka dęta (Monarda fistulosa) PL - obcy
- Pysznogłówka dwoista (Monarda didyma) PL - obcy
- Serdecznik pospolity (Leonurus cardiaca) PL - obcy
- Szanta zwyczajna (Marrubium vulgare) PL - obcy
- Koleus Blumego (Plectranthus scutellarioides)
- Rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis)
- Barbula klandońska (Caryopteris ×clandonensis) PL - ogród
Inne gatunki
- Achyrospermum axillare
- Achyrospermum micranthum
- Achyrospermum scandens
- Achyrospermum seychellarum
- czyścica drbnokwiatowa (Acinos arvensis)
- Acrotome mozambiquensis
- Aegiphila alba
- Aegiphila anomala
- Aegiphila arcta
- Aegiphila australis
- Aegiphila bogotensis
- Aegiphila boliviana
- Aegiphila brachiata
- Aegiphila buchtienii
- Aegiphila caucensis
- Aegiphila caymanensis
- Aegiphila cephalophora
- Aegiphila cordata
- Aegiphila cordifolia
- Aegiphila costaricensis
- Aegiphila cuatrecasasii
- Aegiphila cuneata
- Aegiphila deppeana
- Aegiphila duckei
- Aegiphila elata
- Aegiphila elegans
- Aegiphila exiguiflora
- Aegiphila falcata
- Aegiphila fasciculata
- Aegiphila ferruginea
- Aegiphila filipes
- Aegiphila floribunda
- Aegiphila fluminensis
- Aegiphila glabrata
- Aegiphila glomerata
- Aegiphila grandis
- Aegiphila hastingsiana
- Aegiphila herzogii
- Aegiphila hirsutissima
- Aegiphila hoehnei
- Aegiphila hystricina
- Aegiphila integrifolia
- Aegiphila laeta
- Aegiphila laxiflora
- Aegiphila lehmannii
- Aegiphila lewisiana
- Aegiphila lopez-palacii
- Aegiphila martinicensis
- Aegiphila mediterranea
- Aegiphila membranacea
- Aegiphila moldenkeana
- Aegiphila mollis
- Aegiphila monstrosa
- Aegiphila monticola
- Aegiphila multiflora
- Aegiphila nervosa
- Aegiphila novogranatensis
- Aegiphila obducta
- Aegiphila obovata
- Aegiphila odontophylla
- Aegiphila panamensis
- Aegiphila pauciflora
- Aegiphila pennellii
- Aegiphila pernambucensis
- Aegiphila peruviana
- Aegiphila purpurascens
- Aegiphila quinduensis
- Aegiphila rimbachii
- Aegiphila saltensis
- Aegiphila schimpffii
- Aegiphila skutchii
- Aegiphila smithii
- Aegiphila sordida
- Aegiphila spicata
- Aegiphila steinbachii
- Aegiphila sufflava
- Aegiphila sylvatica
- Aegiphila ternifolia
- Aegiphila triflora
- Aegiphila truncata
- Aegiphila ulei
- Aegiphila valerioi
- Aegiphila vallensis
- Aegiphila venezuelensis
- Aegiphila verticillata
- Aegiphila vitelliniflora
- Aegiphila wigandioides
- Aeollanthus holstii
- Aeollanthus saxatilis
- Aeollanthus stuhlmannii
- Aeollanthus trifidus
- Aeollanthus viscosus
- Agastache cana
- Agastache mearnsii
- Agastache pringlei
- Alvesia clerodendroides
- ametystea błękitna (Amethystea coerulea)
- Ballota kaiseri
- mierznica czarna (Ballota nigra)
- Bystropogon maderensis
- Bystropogon punctatus
- kalaminta lekarska, czyścica lekarska (Calamintha sylvatica)
- Cantinoa duplicatodentata
- Capitanopsis angustifolia
- Capitanopsis cloiselii
- barbula szara (Caryopteris incana)
- barbula mongolska (Caryopteris mongholica)
- Clinopodium axillare
- Clinopodium capitellatum
- Clinopodium fasciculatum
- Clinopodium libanoticum
- Clinopodium mutabile
- Clinopodium nummulariifolium
- Clinopodium pallidum
- Clinopodium taygeteum
- Colebrookea oppositifolia
- Coleus caudatus
- Coleus lyratus
- Coleus namuliensis
- Condea albida
- Condea subtilis
- Condea tafallae
- Cornutia australis
- Cornutia obovata
- Cornutia odorata
- Cornutia pyramidata
- Cornutia thyrsoidea
- Cuminia eriantha
- Cyanocephalus lippioides
- Dauphinea brevilabra
- pszczelnik mołdawski (Dracocephalum moldavica)
- pszczelnik drobnokwiatowy (Dracocephalum parviflorum)
- pszczelnik macierzankowy (Dracocephalum thymiflorum)
- marzymięta orzęsiona, elszolcja orzęsiona (Elsholtzia ciliata)
- Endostemon camporum
- Endostemon glandulosus
- Endostemon wakefieldii
- Eriope exaltata
- Eriope latifolia
- Eriope salviifolia
- Garrettia siamensis
- bluszczyk kosmaty (Glechoma hirsuta)
- Glossocarya scandens
- Hyptidendron arboreum
- Hyptidendron asperrimum
- Hyptidendron canum
- Hyptidendron conspersum
- Hyptidendron glutinosum
- Hyptidendron leucophyllum
- Hyptis argutifolia
- Hyptis diversifolia
- Hyptis florida
- Hyptis grisea
- Hyptis kempffiana
- Hyptis odorata
- Hyptis pachyphylla
- Hyptis pseudoglauca
- Hyptis tuberosa
- Hyptis woodii
- Isodon atroruber
- Karomia gigas
- Karomia humbertii
- Karomia macrocalyx
- Karomia madagascariensis
- Karomia microphylla
- Karomia mira
- Karomia speciosa
- Karomia tettensis
- Leocus pobeguinii
- Leonotis grandis
- serdecznik szantowaty (Leonurus marrubiastrum)
- Lepechinia heteromorpha
- Lepechinia mutica
- Lepechinia paniculata
- Lepechinia rufocampii
- Leucas aequistylosa
- Leucas alluaudii
- Leucas cephalantha
- Leucas densiflora
- Leucas flagellifolia
- Leucas hagghierensis
- Leucas kishenensis
- Leucas masaiensis
- Leucas penduliflora
- Leucas samhaensis
- Leucas spiculifera
- Leucas subarcuata
- Leucas urundensis
- Leucas usagarensis
- Leucas virgata
- Leucas wilsonii
- Lycopus americanus
- Lycopus asper
- Lycopus rubellus
- Lycopus uniflorus
- Lycopus virginicus
- Madlabium magenteum
- szanta obca (Marrubium peregrinum)
- Mesosphaerum oblongifolium
- Micromeria forbesii
- Micromeria glomerata
- Micromeria leucantha
- Micromeria madagascariensis
- Micromeria remota
- Micromeria serbaliana
- Moluccella bucharica
- Obtegomeria caerulescens
- Ocimum ellenbeckii
- Ocimum fischeri
- Ocimum formosum
- Ocimum grandiflorum
- Ocimum urundense
- Oocephalus piranii
- Orthosiphon adenocaulis
- Orthosiphon cladotrichos
- Orthosiphon discolor
- Orthosiphon ferrugineus
- Orthosiphon hanningtonii
- Orthosiphon ruber
- Orthosiphon scedastophyllus
- Orthosiphon schliebenii
- Ovieda calcicola
- Oxera baladica
- Oxera balansae
- Oxera brevicalyx
- Oxera cauliflora
- Oxera coriacea
- Oxera coronata
- Oxera crassifolia
- Oxera glandulosa
- Oxera gmelinoides
- Oxera longifolia
- Oxera macrocalyx
- Oxera merytifolia
- Oxera microcalyx
- Oxera morierei
- Oxera neriifolia
- Oxera nuda
- Oxera oreophila
- Oxera ovata
- Oxera palmatinervia
- Oxera pancheri
- Oxera pulchella
- Oxera robusta
- Oxera rugosa
- Oxera subverticillata
- Oxera sulfurea
- Perilla frutescens
- Peronema canescens
- Phyllostegia electra
- Phyllostegia haliakalae
- Phyllostegia helleri
- Phyllostegia hirsuta
- Phyllostegia hispida
- Phyllostegia kaalaensis
- Phyllostegia kahiliensis
- Phyllostegia knudsenii
- Phyllostegia mannii
- Phyllostegia mollis
- Phyllostegia parviflora
- Phyllostegia pilosa
- Phyllostegia racemosa
- Phyllostegia renovans
- Phyllostegia tahitensis
- Phyllostegia velutina
- Phyllostegia waimeae
- Phyllostegia warshaueri
- Phyllostegia wawrana
- Physominthe vitifolia
- Physostegia ledinghamii
- Physostegia parviflora
- Platostoma fastigiatum
- Platostoma glomerulatum
- Platostoma madagascariense
- Platostoma montanum
- Platostoma thymifolium
- Plectranthus bipinnatus
- Plectranthus bracteolatus
- Plectranthus cataractarum
- Plectranthus chimanimanensis
- Plectranthus confertiflorus
- Plectranthus cucullatus
- Plectranthus dichotomus
- Plectranthus dissitiflorus
- Plectranthus gibbosus
- Plectranthus guruensis
- Plectranthus gymnostomus
- Plectranthus linearifolius
- Plectranthus mafiensis
- Plectranthus mandalensis
- Plectranthus ombrophilus
- Plectranthus orbicularis
- Plectranthus platyphyllus
- Plectranthus scaposus
- Plectranthus scopulicola
- Plectranthus socotranus
- Plectranthus strangulatus
- Plectranthus triangularis
- Plectranthus trullatus
- Plectranthus unguentarius
- Plectranthus vinaceus
- Pogostemon crassicaulis
- Pogostemon micangensis
- Pogostemon quadrifolius
- Pogostemon salicifolius
- Pogostemon stellatus
- Pogostemon wightii
- Pseudocarpidium domingense
- Pseudocarpidium wrightii
- Pycnostachys erici-rosenii
- Pycnostachys goetzenii
- Rotheca bukobensis
- Rotheca commiphoroides
- Rotheca cyanea
- Rotheca farinosa
- Rotheca kissakensis
- Rotheca makanjana
- Rotheca microphylla
- Rotheca myricoides
- Rotheca reflexa
- Rotheca rupicola
- Rotheca sansibarensis
- Rotheca verdcourtii
- Rotheca violacea
- Rydingia limbata
- Scutellaria alborosea
- Scutellaria galericulata
- Scutellaria insignis
- Scutellaria lateriflora
- Scutellaria rhomboidalis
- Scutellaria sarmentosa
- Scutellaria yildirimlii
- tarczyca wyniosła (Scuttelaria altissima)
- tarczyca pospolita (Scuttelaria galericulata)
- tarczyca oszczepowata (Scuttelaria hastifolia)
- tarczyca mała (Scuttelaria minor)
- Sideritis barbellata
- Sideritis cypria
- Sideritis cystosiphon
- Sideritis discolor
- Sideritis glacialis
- Sideritis gulendamii
- Sideritis hyssopifolia
- Sideritis infernalis
- Sideritis javalambrensis
- Sideritis leucantha
- Sideritis marmorea
- gojnik drobnokwiatowy (Sideritis montana)
- Sideritis reverchonii
- Sideritis scardica
- Sideritis serrata
- Stenogyne bifida
- Stenogyne campanulata
- Stenogyne cranwelliae
- Stenogyne kaalae
- Stenogyne kanehoana
- Stenogyne kauaulaensis
- Stenogyne kealiae
- Stenogyne purpurea
- Syncolostemon flabellifolius
- Syncolostemon namapaensis
- Syncolostemon oritrephes
- Syncolostemon ornatus
- Tectona grandis
- Tectona hamiltoniana
- Tectona philippinensis
- Teijsmanniodendron ahernianum
- Teijsmanniodendron bintuluense
- Teijsmanniodendron bogoriense
- Teijsmanniodendron bullatum
- Teijsmanniodendron coriaceum
- Teijsmanniodendron glabrum
- Teijsmanniodendron havilandii
- Teijsmanniodendron hollrungii
- Teijsmanniodendron holophyllum
- Teijsmanniodendron latiffii
- Teijsmanniodendron obscurinerve
- Teijsmanniodendron pteropodum
- Teijsmanniodendron punctatum
- Teijsmanniodendron renageorgeae
- Teijsmanniodendron sarawakanum
- Teijsmanniodendron scaberrimum
- Teijsmanniodendron simplicifolium
- Teijsmanniodendron simplicioides
- Teijsmanniodendron sinclairii
- Teijsmanniodendron smilacifolium
- Teijsmanniodendron subspicatum
- Teijsmanniodendron unifoliolatum
- Teijsmanniodendron zainudinii
- Tetradenia brevispicata
- Tetradenia clementiana
- Tetradenia falafa
- Tetradenia fruticosa
- Tetradenia goudotii
- Tetradenia nervosa
- Tetradenia riparia
- Teucrium abutiloides
- Teucrium balfourii
- Teucrium balthazaris
- Teucrium betonicum
- ożanka pierzastosieczna (Teucrium botrys)
- Teucrium charidemi
- Teucrium eriocephalum
- Teucrium lepicephalum
- ożanka czosnkowa (Teucrium scordium)
- ożanka nierównoząbkowa (Teucrium scorodonia)
- Teucrium socotranum
- Teucrium turredanum
- Tinnea mirabilis
- Tinnea physalis
- Tinnea vesiculosa
- Volkameria aculeata
- Volkameria eriophylla
- Volkameria glabra
- Volkameria ligustrina
- Volkameria mollis
Kalendarz przyrody
Poniższy kalendarz zawiera wszystkie gatunki, które nie znalazły się w opisie żadnego rodzaju. Każdy rodzaj zawiera niezależny kalendarz przyrody.
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | Opis |
| ● | ● | ● | Kwitnie barbula klandońska. | |||||||||
| ● | ● | ● | ● | Kwitnie bluszczyk kurdybanek. | ||||||||
| ● | ● | ● | Kwitnie cząber ogrodowy. | |||||||||
| ● | ● | ● | Kwitnie gajowiec żółty. | |||||||||
| ● | ● | ● | Kwitnie głowienka kremowa. | |||||||||
| ◂ | ● | ● | ● | ● | ▸ | Kwitnie głowienka pospolita. | ||||||
| ● | ● | ● | ● | ● | Kwitnie głowienka wielkokwiatowa. | |||||||
| ● | ● | ● | ▸ | Kwitnie hyzop lekarski. | ||||||||
| ● | ● | ● | Kwitnie karbieniec pospolity. | |||||||||
| ● | ● | ● | Kwitnie karbieniec wyniosły. | |||||||||
| ● | ● | ● | ● | Kwitnie klinopodium pospolite. | ||||||||
| ● | ● | Kwitnie miodownik melisowaty. | ||||||||||
| ● | ● | ● | Kwitnie ożanka właściwa. | |||||||||
| ● | ● | ● | Kwitnie pszczelnik wąskolistny. | |||||||||
| ● | ● | ● | Kwitnie pysznogłówka dęta. | |||||||||
| ● | ● | ▸ | Kwitnie pysznogłówka dwoista. | |||||||||
| ● | ● | ● | ● | ● | ● | Kwitnie rozmaryn lekarski. | ||||||
| ● | Wysiew nasion rozmarynu lekarskiego pod szkło. | |||||||||||
| ◂ | ▸ | Wysadzanie siewek rozmarynu lekarskiego do gruntu. | ||||||||||
| ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Termin zbioru rozmarynu. |
| ● | ● | ● | ● | Kwitnie serdecznik pospolity. | ||||||||
| ● | ● | ● | Kwitnie szanta zwyczajna. |
Bibliografia
Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:
- Pod redakcją Alicji i Jerzego Szweykowskich — Słownik botaniczny, ISBN 83-214-1305-6, Wiedza Powszechna 2003
- Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski — Botanika. Systematyka, ISBN 978-83-01-13953-7, PWN 2013
- IUCN — Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych, ISSN 2307-8235 https://www.iucnredlist.org
- Lucjan Rutkowski — Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, ISBN 978-83-01-14342-8, PWN SA 2004
© medianauka.pl, 2017-05-08, RODZ-1210
Data aktualizacji artykułu: 2024-01-12