Jerzyki, jerzykowate (Apodidae)
Jerzykowate, jerzyki (Apodidae) to rodzina ptaków z rzędu krótkonogich. Rodzina ta liczy dziś 92 gatunki w 19 rodzajach. W Polsce żyje tylko 1 gatunek z tej rodziny ptaków, jeden zalatuje wyjątkowo.
Wygląd
Ptaki te mają niezwykle krótkie nogi z pazurkami umożliwiającymi czepianie się pionowych powierzchni i bardzo długie skrzydła, które są zbudowane z dziesięciu długich lotek pierwszorzędowych i rzędu krótszych lotek drugorzędowych. Dziób jest krótki, paszcza szeroka. Zwykle upierzenie jest jednolicie ubarwione, czasem z połyskiem i jaśniejszymi obszarami.
Gatunki
Wykaz wszystkich opublikowanych artykułów tematycznych.
Jerzyk, jerzyk zwyczajny (Apus apus) 
To jedyny przedstawiciel jerzykowatych przystępujący do lęgów w Polsce. Można go wówczas spotkać najczęściej w miastach.
Królestwo: Zwierzęta (Animalia)
Typ: Strunowce (Chordata)
Gromada: Ptaki (Aves)
Rząd: Krótkonogie (Apodiformes)
Rodzina: Jerzyki, jerzykowate (Apodidae)
Masa ciała: 9-150 g.
Inne gatunki
- Aeronauta białogardły (Aeronautes saxatilis)
- Jerzyk himalajski (Apus acuticauda)
- Jerzyk alpejski (Apus melba)
- Jerzyk blady (Apus pallidus)
- Jerzyk mały (Apus sffinis)
- Kominiarczyk amerykański (Chaetura pelagica)
- Salangana mariańska (Collocalia bartschi)
- Salangana seszelska (Collocalia elaphra)
- Salangana sundajska (Collocalia fuciphaga)
- Salangana białorzytna (Collocalia spodiopygia)
- Salangana brunatna (Collocalia unicolor)
- Cierniosternik czarny (Cypseloides niger)
- Cierniosternik ciemny (Cypseloides senex)
- Jerzyk palmowy (Cypsiurus parvus)
- Igłosternik białogardły, jerzyk azjatycki (Hirundapus caudacutus)
- Widłogończyk (Panyptila spp.)
- Afrojerzyk kongijski (Schoutedenapus schoutedeni)
Występowanie i środowisko
Ptaki te występują w Ameryce Północnej, Środkowej i Południowej, Europie, Azji, Afryce i Australii. Więcej gatunków znajdziemy w strefie klimatu tropikalnego. Ich środowiskiem naturalnym jest przestrzeń powietrzna, w której spędzają większą część swego życia.
Tryb życia i zachowanie
Najbardziej charakterystyczną cechą tych ptaków jest zwinny, bardzo szybki i bardzo wytrwały lot. Większą część swego życia ptaki te spędzają w powietrzu. Nie są w ogóle przystosowane do poruszania się po ziemi. Podczas polowania na owady ptaki te nie latają z pełną prędkością, gdyż uniemożliwiłoby to im w ogóle zauważenie ofiary. Ptaki te przez dwa lata mogą w ogóle nie siadać na ziemi! Niektóre gatunki posiadają zdolność echolokacji.
Morfologia i anatomia
Hemoglobina jerzyków bardzo łatwo przyswaja tlen pod obniżonym ciśnieniem, które panuje na dużych wysokościach.
Rozmnażanie
Jerzyki lubią gnieździć się na wysokich budynkach w miastach. Wiele gatunków na miejsce lęgów wybiera pęknięcia w murze, poddasza, kominy, rzadziej dziuple, budki, jaskinie. Kilka gatunków gniazduje na pionowych ścianach za wodospadami. Ptaki przelatują wówczas przez ścianę wody.
W strefie umiarkowanej ptaki tworzą stałe pary. Samce przylatują na miejsce lęgów pierwsze. Gniazda mają bardzo różne kształty, a zbudowane są z materiału chwytanego w powietrzu zmieszanego ze śliną lub roślinnego. Ilość jaj w zniesieniu od 1 do 6. Pisklętami zawsze przez pierwszy okres opiekuje się samiec lub samica.
Młode karmione są owadami w małych grudach, które mogą zawierać nawet 1000 owadów! W optymalnych warunkach pogodowych pisklęta pozostają w gnieździe przez 5 tygodni. Podczas niepogody, gdy trudno o pokarm w powietrzu, okres ten może się wydłużyć do 8 tygodni. Podczas chłodów rodzice wyrzucają nadmiar jaj z gniazd. Pisklęta mogą przechodzić nawet kilkudniową głodówkę, podczas której są w stanie utracić 50% masy ciała. Wpadają też w odrętwienie i obniżają znacznie temperaturę ciała.
Pożywienie
Zjadają owady i pajęczaki. Najczęściej chwytają muchówki, błonkówki, pluskwiaki i chrząszcze. Pokarm chwytają oczywiści w powietrzu.
Ochrona i zagrożenia
Zagrożona wymarciem jest salangana mariańska. Narażone są trzy inne gatunki z rodzaju Collocalia i jerzyk himalajski oraz afrojerzyk kongijski.
Ciekawostki
Większą część swego życia jerzyki spędzają w powietrzu. Nie są one w ogóle przystosowane do poruszania się powierzchni po ziemi. Tuż po opuszczeniu gniazda jerzyki mogą do pierwszych lęgów przebywać cały czas w powietrzu! To aż dwa lata i pokonać nieprzerwanie dystans pół miliona kilometrów! W tym czasie w powietrzu śpią, jedzą, odpoczywają, a nawet kopulują. Do opuszczenia przestworzy zmusza je okres lęgowy.
Podczas chłodów i niepogody rodzice wyrzucają nadmiar jaj. Pisklęta mogą przechodzić nawet kilkudniową głodówkę, podczas której są w stanie utracić 50% masy ciała. Wpadają też w odrętwienie i obniżają znacznie temperaturę ciała.
Niektóre gatunki gniazdują za ścianami wodospadów!
Zdjęcia i grafiki - galeria
© medianauka.pl, 2015-03-20, RODZ-285
