Żmijowate
Żmijowate (Viperidae) to rodzina gadów, która liczy dziś około 200 gatunków. W Polsce żyje 1 gatunek z tej rodziny gadów. Wyróżniamy tu przede wszystkim dwie podrodziny: żmije właściwe z 60 gatunkami oraz grzechotnikowate ze 140 gatunkami.
Wygląd
Mają zwykle doskonałe ubarwienie maskujące ciała. Są ciężkie i dobrze umięśnione. Grzechotnikowate mają po bokach głowy jamkę z termoreceptorami między okiem a nozdrzem. U trzydziestu gatunków grzechotników na końcu ogona wykształciła się grzechotka.
Gatunki
To atlas z wykazem gatunków, przynależących do danej rodziny. Aby wyświetlić tylko polskie gatunki, użyj filtra Ukryj obce gatunki, który znajdziesz w panelu bocznym. Możesz także użyć innych ciekawych filtrów, dzięki którym wyświetlisz gatunki z określonego kontynentu, o określonym statusie zagrożenia wyginięciem lub w oparciu jeszcze o inne kryteria. Nasz atlas zawiera karty opisów gatunków wraz ze zdjęciami. Kliknij na nazwę gatunkową lub miniaturę zdjęcia, aby się dowiedzieć czegoś więcej na temat danego gatunku.
Żmija zygzakowata PLVipera berus
Żmija zygzakowata to jadowity gad z rodziny żmijowatych, którego ukąszenie może być niebezpieczne dla życia człowieka. Źrenice są szparowate, pionowe. Ciało jest grube i krępe.
Cerastes gasperettiiCerastes gasperettii
Cerastes gasperettii to gatunek węża z rodziny żmijowatych. Nad oczami charakterystyczne dwa rogi.
Atheris chlorechisAtheris chlorechis
Atheris chlorechis to gatunek węża z rodziny żmijowatych. Oczy w kolorze zielonawym mają pionowe źrenice. Ubarwienie zielone, czasem z żółtymi paskami, biegnącymi w poprzek ciała
Protobothrops mangshanensisProtobothrops mangshanensis
Protobothrops mangshanensis to gatunek węża z rodziny żmijowatych, o pięknym zielonym ubarwieniu ciała. Rysunek przypomina porosty na skale.
Vipera orloviVipera orlovi
Vipera orlovi to gatunek węża z rodziny żmijowatych. Ma ciemnobrązowe ubarwienie ciała. Oczy mają pionową źrenicę.
Azemiops feaeAzemiops feae
Azemiops feae to gatunek węża z rodziny żmijowatych. Ciało prawie czarne. Spód szarawy, oliwkowy. Na całej długości widocznych jest 15 poprzecznych, cienkich jasnych plam.
Pseudocerastes persicusPseudocerastes persicus
Pseudocerastes persicus to gatunek jadowitego węża z rodziny żmijowatych. Ubarwienie zmienne. Oczy mają pionowe źrenice.
Tropidolaemus wagleriTropidolaemus wagleri
Tropidolaemus wagleri to gatunek węża z rodziny żmijowatych. Występuje dymorfizm płciowy. Samica ma ciało z zielono-żółtymi prążkami naprzemiennie z czarnymi.
Trimeresurus flavomaculatusTrimeresurus flavomaculatus
Trimeresurus flavomaculatus to gatunek jadowitego węża z rodziny żmijowatych o pięknym, zielonym ubarwieniu ciała z rdzawymi plamami.
Atropoides olmecAtropoides olmec
Atropoides olmec to gatunek węża z rodziny żmijowatych. Oczy mają pionowe źrenice. Ubarwienie od brązowego do różowawego z ciemniejszymi plamami w kształcie rombów.
Crotalus enyoCrotalus enyo
Crotalus enyo to gatunek jadowitego węża z rodziny żmijowatych, zaliczany do grzechotników właściwych. Ubarwienie szarobrązowawe w ciemne, brązowawo-oliwkowe plamy z ciemną otoczką.
Pseudocerastes urarachnoidesPseudocerastes urarachnoides
Pseudocerastes urarachnoides to gatunek węża z rodziny żmijowatych. Ubarwienie piaskowe z ciemnymi plamami z wierzchu. Oczy mają pionową źrenicę.
Bothriechis lateralisBothriechis lateralis
Bothriechis lateralis to nazwa węża z rodziny żmijowatych. Ubarwienie zielone z żółtą linią, biegnącą wzdłuż ciała w dolnej części i żółtymi kreskami z wierzchu.
Tropidolaemus subannulatusTropidolaemus subannulatus
Tropidolaemus subannulatus to gatunek węża z rodziny żmijowatych o zmiennym ubarwieniu. Oczy mają pionowe źrenice.
Trimeresurus sumatranusTrimeresurus sumatranus
Trimeresurus sumatranus dawniej Parias sumatranusto gatunek węża z rodziny żmijowatych. Ubarwienie zielone. Skraje łusek są czarne. Spód jest żółtawy.
Trimeresurus gumprechtiTrimeresurus gumprechti
Trimeresurus gumprechti to gatunek jadowitego węża z rodziny żmijowatych o zielonym ubarwieniu ciała. Żółte oczy mają pionowe źrenice.
Popeia fucataPopeia fucata
Popeia fucata to gatunek węża z rodziny żmijowatych. Ma piękne ubarwienie ciała. Łuski są zielone na szaroniebieskawym tle. Spód zielony oddzielony czerwonym pasem w białe plamy.
Efa piaskowaEchis carinatus
Efa piaskowa (Echin carinatus) to gatunek węża z rodziny żmijowatych. Ubarwienie ciała jest brązowe. Na grzbiecie zwykle występuje rząd jaśniejszych plam, a po bokach ciała czarne wstęgi. Na głowie widać białą plamę w kształcie krzyża.
Gałęźnica górskaAtheris ceratophora
Gałęźnica górska (Atheris ceratophora) to gatunek węża z rodziny żmijowatych. Oczy w kolorze zielonożółtawym mają pionowe źrenice. Nad okiem łuskowaty rożek. Ubarwienie żółto-czarne. Ogon chwytny. Łuski na brzuchu są kolczaste.
Groźnica niemaLachesis muta
Groźnica niema, surukusu (Lachesis muta) to największy jadowity wąż Ameryki. Jad groźnicy jest bardzo silny i groźny dla człowieka.
Grzechotniczek karłowatySistrurus miliarius
Grzechotniczek karłowaty (Sistrurus miliarius) to gatunek jadowitego węża z rodziny żmijowatych. Ubarwienie szare, brunatne i żółtawe, z czarnymi i rdzawymi plamami.
Grzechotniczek pospolitySistrurus catenatus
Grzechotniczek pospolity (Sistrurus catenatus) to gatunek jadowitego węża z rodziny żmijowatych. Na głowie są widoczne duże tarczki. Ubarwienie szare lub brązowe, rzadziej prawie czarne.
Grzechotnik pospolityCrotalus horridus
Grzechotnik pospolity (Crotalus horridus) to gatunek węża z rodziny żmijowatych. Ubarwienie szare lub brązowawe z rzędami ciemnych plam. Na końcu ogona znajduje się rogowa grzechotka.
Grzechotnik rogatyCrotalus cerastes
Grzechotnik rogaty (Crotalus cerastes) to gatunek jadowitego węża z rodziny żmijowatych. Tarczki nad oczami są przekształcone w różki (stąd nazwa gatunku). Grzechotka jest małych rozmiarów.
Grzechotnik skalnyCrotalus lepidus
Grzechotnik skalny (Crotalus lepidus) to jeden z najmniejszych grzechotników. Ciało ma szare lub czerwonawe ubarwienie z ciemniejszymi, biegnącymi w poprzek prążkami.
Grzechotnik straszliwy, kaskabelCrotalus durissus
Grzechotnik straszliwy, kaskabel (Crotalus durissus) to gatunek węża z rodziny żmijowatych. To najbardziej jadowity wąż świata. Ubarwienie brązowe, czerwonawe, w żółtawe linie.
Grzechotnik teksaskiCrotalus atrox
To drugi co do wielkości jadowity wąż Ameryki Północnej. Ciało ma oliwkowobrązowe ubarwienie z rombowymi plamami w jaśniejszych obwódkach. Jad tego grzechotnika jest groźny dla człowieka.
Kajsaka, żararaka lancetowataBothrops atrox
Kajsaka, żararaka lancetowata (Bothrops atrox) to gatunek jadowitego węża z rodziny żmijowatych. Ubarwienie zmienne - od szarozielonego do czarnego. Strona brzuszna jasna, bez ciemnych plam.
Mokasyn gładkiCalloselasma rhodostoma
Mokasyn gładki, mokasyn malajski (Calloselasma rhodostoma) to gatunek węża z rodziny żmijowatych. Ubarwienie brązowe, szarawe, czerwonawe z ciemnym, trójkątnymi plamami.
Mokasyn meksykańskiAgkistrodon bilineatus
Mokasyn meksykański (Agkistrodon bilineatus) to gatunek węża z rodziny żmijowatych. Ubarwienie różnorodne, od żółtego, czerwonego po brązowe, z poprzecznymi pasami. Spód ciemny.
Trwożnica bambusowaTrimeresurus gramineus
Trwożnica bambusowa (Trimeresurus gramineus) to gatunek jadowitego węża z rodziny żmijowatych o pięknym, zielonym, oliwkowym lub żółtawym ubarwieniu ciała z delikatnie rdzawymi, ciemnymi plamami na stronie grzbietowej.
Trwożnica pospolitaTrimeresurus albolabris
Trwożnica pospolita (Trimeresurus albolabris) to gatunek jadowitego węża z rodziny żmijowatych o pięknym, zielonym ubarwieniu ciała.
Żararaka ShlegelaBothriechis schlegeli
Żararaka Shlegela (Bothriechis schlegeli) to gatunek jadowitego węża z rodziny żmijowatych. Bardzo charakterystyczną są różki nad oczami. Ubarwienie różne, zielone z brązowymi i czarnymi plamami, czerwonym ogonem, a także żółte.
Żararaka urutuBothrops alternatus
Żararaka urutu (Bothrops alternatus) to gatunek węża z rodziny żmijowatych. ubarwienie miedzianobrązowe z ciemniejszymi plamami w kształcie podków. Plamy te mają jasną obwódkę.
Żmija AwicennyCerastes vipera
Żmija Awicenny (Cerastes vipera) to gatunek jadowitego węża z rodziny żmijowatych. Ogon krótki, cienki. Na ciele sterczące łuski ułatwiają w zagrzebywaniu się w piasku.
Żmija gabońskaBitis gabonica
Żmija gabońska (Bitis gabonica) to gatunek węża z rodziny żmijowatych. To najcięższa żmija świata, ma też najdłuższe zęby jadowe. To wąż o masywnym i grubym ciele, krótkim ogonie i dość dużej, trójkątnej głowie.
Żmija hiszpańskaVipera seoanei
Żmija hiszpańska (Vipera seoanei) to gatunek jadowitego węża z rodziny żmijowatych. Jeszcze do niedawna żmija hiszpańska była uważana za odmianę żmii zygzakowatej.
Żmija iberyjskaVipera latastei
Żmija iberyjska (Vipera latastei) to gatunek jadowitego węża z rodziny żmijowatych. Głowa szeroka, wyraźnie wyodrębniona od reszty ciała, pysk z wyrostkiem.
Żmija łąkowaVipera ursinii
Żmija łąkowa (Vipera ursinii) to gatunek węża z rodziny żmijowatych. Ubarwienie brązowe, szarawe lub oliwkowe. Boki są nieco ciemniejsze. widoczny zygzak na grzbiecie.
Żmija nosorogaVipera ammodytes
Żmija nosoroga (Vipera ammodytes) to najbardziej jadowity wąż Europy. Żmija ta jest bardzo jadowita. Na wierzchu głowy znajdują się niewielkie łuski, pysk jest zakończony sterczącym ku górze miękkim wyrostkiem.
Żmija rogatonosa, afrykańska żmija nosoroga Bitis nasicornis
Żmija rogatonosa, afrykańska żmija nosoroga (Bitis nasicornis) to gatunek jadowitego węża z rodziny żmijowatych. Ubarwienie żywe, brązowe w ciemne i żółte plamy.
Żmija sykliwaBitis arietans
Żmija sykliwa (Bitis arietans) to gatunek jadowitego węża z rodziny żmijowatych. Łuski są wręgowane, Ubarwienie zmienne, często szarobrązowe, żółtobrązowe z ciemnymi i jasnymi plamami.
Żmija żebrowanaVipera aspis
Żmija żebrowana (Vipera aspis) to gatunek jadowitego węża z rodziny żmijowatych. Ubarwienie zmienne, od białawego i szarego przez popielaty, brązowy po zieleń. są też osobniki czarne.
Zdjęcia - galeria
Galeria ta zawiera zdjęcia gatunków opisywanych w tym artykule. Więcej zdjęć można zwykle znaleźć w artykułach, opisujących poszczególne rodzaje i gatunki.
Inne gatunki
- Agkistrodon contortrix
- mokasyn błotny (Agkistrodon piscivorus)
- Agkistrodon taylori
- Atheris barbouri
- Atheris hirsuta
- Atropoides indomitus
- Atropoides mexicanus
- żmija skacząca (Atropoides nummifer)
- Atropoides occiduus
- Atropoides picadoi
- Bitis albanica
- Bitis armata
- Bitis atropos
- Bitis inornata
- Bitis rhinoceros
- Bitis rubida
- Bitis schneideri
- Bothriechis aurifer
- Bothriechis marchi
- Bothriechis rowleyi
- Bothrocophias myersi
- Bothrops alcatraz
- Bothrops erythromelas
- Bothrops itapetiningae
- żararakusu (Bothrops jararacussu)
- Bothrops lojanus
- Bothrops oligolepis
- Bothrops pirajai
- Cerrophidion godmani
- Cerrophidion godmani
- Cerrophidion petlalcalensis
- Cerrophidion tzotzilorum
- grzechotnik diamentowy (Crotalus adamanteus)
- Crotalus angelensis
- Crotalus aquilus
- Crotalus basiliscus
- Crotalus caliginis
- Crotalus catalinensis
- Crotalus estebanensis
- Crotalus intermedius
- Crotalus lannomi
- Crotalus lorenzoensis
- Crotalus molossus
- Crotalus oreganus
- Crotalus polystictus
- Crotalus pricei
- Crotalus pusillus
- Crotalus ravus
- Crotalus ruber
- Crotalus simus
- Crotalus simus
- Crotalus stejnegeri
- Crotalus tancitarensis
- Crotalus tigris
- grzechotnik teksaski (Crotalus tortugensis)
- Crotalus transversus
- Crotalus triseriatus
- Crotalus tzabcan
- grzechotnik preriowy (Crotalus viridis)
- Crotalus willardi
- Cryptelytrops cardamomensis
- Cryptelytrops erythrurus
- Cryptelytrops honsonensis
- Cryptelytrops insularis
- Cryptelytrops kanburiensis
- Cryptelytrops macrops
- Cryptelytrops purpureomaculatus
- Cryptelytrops rubeus
- Daboia deserti
- Daboia mauritanica
- Daboia palaestinae
- żmija łańcuszkowa (Daboia siamensis)
- Echis borkini
- Echis hughesi
- Echis jogeri
- Echis khosatzkii
- Echis leucogaster
- Echis omanensis
- Echis pyramidum
- Elegant Pitviper
- Garthius chaseni
- Gloydius blomhoffii
- Gloydius monticola
- Gloydius saxatilis
- Gloydius shedaoensis
- Gloydius tsushimaensis
- Himalayophis tibetanus
- Macrovipera schweizeri
- Mixcoatlus barbouri
- Mixcoatlus melanurus
- Montivipera albicornuta
- Montivipera bornmuelleri
- Montivipera bulgardaghica
- Montivipera latifii
- Montivipera raddei
- Montivipera wagneri
- Montivipera xanthina
- Ovophis convictus
- Ovophis okinavensis
- Ovophis tonkinensis
- Ovophis zayuensis
- Parias hageni
- Parias malcolmi
- Parias malcolmi
- Peltopelor macrolepis
- Popeia barati
- Popeia buniana
- Popeia nebularis
- Popeia popeiorum
- Popeia sabahi
- Popeia toba
- Porthidium dunni
- Porthidium hespere
- Porthidium nasutum
- Porthidium ophryomegas
- Porthidium porrasi
- Porthidium volcanicum
- Porthidium yucatanicum
- Protobothrops cornutus
- Protobothrops elegans
- Protobothrops flavoviridis
- Protobothrops jerdonii
- Protobothrops kaulbacki
- Protobothrops maolanensis
- Protobothrops mucrosquamatus
- Protobothrops sieversorum
- Protobothrops tokarensis
- Protobothrops trungkhanhensis
- Protobothrops xiangchengensis
- Pseudocerastes fieldi
- Sinovipera sichuanensis
- Trimeresurus andalasensis
- Trimeresurus borneensis
- Trimeresurus brongersmai
- Trimeresurus brongersmai
- habu (Trimeresurus flavoviridis)
- Trimeresurus gracilis
- Trimeresurus malabaricus
- Trimeresurus mcgregori
- Trimeresurus puniceus
- Trimeresurus schultzei
- Trimeresurus strigatus
- Trimeresurus wagleri
- Trimeresurus wiroti
- Vipera anatolica
- Vipera barani
- Vipera darevskii
- Vipera dinniki
- Vipera ebneri
- Vipera eriwanensis
- Vipera graeca
- Vipera kaznakovi
- Vipera lotievi
- Vipera magnifica
- Vipera monticola
- Vipera pontica
- Vipera transcaucasiana
- Viridovipera medoensis
- Viridovipera stejnegeri
- Viridovipera truongsonensis
- Viridovipera vogeli
- Viridovipera yunnanensis
Występowanie i środowisko
Nie występują w Australii oraz na Madagaskarze. Żmije właściwe nie występują w obu Amerykach. Niektóre żmije żyją nawet za kręgiem polarnym (np. żmija zygzakowata).
Tryb życia i zachowanie
Żmijowate czyhają nieruchomo na przypadkowo przechodzącą ofiarę. Czasem wabią zdobyć poruszaniem ogona, którego koniec przypomina owada. Gdy ukąszona ofiara ucieknie, wąż podąża jej tropem posługując się zmysłem węchu.
Zwykle prowadzą naziemny tryb życia, niektóre gatunki prowadzą nadrzewny tryb życia.
Morfologia i anatomia
Są to gady charakteryzujące się pionowymi, szparowatymi źrenicami, najlepiej ze wszystkich węży rozwinięty aparat jadowy, mają zwykle dwa zęby jadowe typu kanalikowatego, najczęściej największych rozmiarów, umieszczone na ruchomych kościach szczękowych, co umożliwia zwierzęciu podczas otwarcia pyska ustawić je niemal prostopadle do krawędzi szczęki, a w spoczynku chować je poziomo. Zęby te podlegają okresowej wymianie. Gruczoły jadowe znajdują się za oczami z tyłu głowy i są połączone z zębami kanalikami.
Rozmnażanie
Są zwykle jajożyworodne, jednak jest tu też wiele gatunków jajorodnych. Niektóre żmije właściwe walczą o samicę. Nie kąsają się wzajemnie, tylko mocują. Ciężarne samice nie jedzą, większość czasu wygrzewają się na słońcu. Po porodzie samice są tak wyczerpane, że czasem umierają, pozostałe nie są w stanie przystąpić do rozrodu w następnym roku.
Pożywienie
Żywią się małymi kręgowcami. Są to małe ssaki, ptaki, gady i płazy.
Ciekawostki
Grzechotnikowate potrafią za pomocą termoreceptorów wyczuć różnię temperatury na poziomie 0,003 °C. Dzięki temu grzechotnik może precyzyjnie zlokalizować ofiarę w całkowitych ciemnościach.
Kalendarz przyrody
Poniższy kalendarz zawiera wszystkie gatunki, które nie znalazły się w opisie żadnego rodzaju. Każdy rodzaj zawiera niezależny kalendarz przyrody.
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | Opis |
| ● | ● | ● | Żmija nosoroga: Okres godowy żmii nosorogiej. | |||||||||
| ● | ● | Żmija nosoroga: Żmija nosoroga rodzi młode. | ||||||||||
| ● | ● | ▸ | ◂ | ● | ● | Żmija zygzakowata: Trwa sen zimowy żmii zygzakowatej | ||||||
| ◂ | ● | ▸ | Żmija zygzakowata: Trwa okres godowy żmii zygzakowatej | |||||||||
| ◂ | ● | ● | ▸ | Żmija zygzakowata: Rodzą się młode żmije zygzakowate. Są szybkie i jadowite. | ||||||||
| ◂ | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ▸ | Żmija zygzakowata: Trwa okres aktywności życiowej żmii zygzakowatej |
© medianauka.pl, 2014-01-06, RODZ-147