Jarząbek
(Bonasa bonasia)

Jarząbek, jarząbek zwyczajny (Bonasa bonasia) to ptak nieco większy od kuropatwy. Ma maskujące ubarwienie. Z wierzchu jest szary z gęstym prążkowaniem. Skrzydła brązowawe, spód jasny z ciemnym łuskowaniem. Samiec jest większy od samicy. Na podgardlu ma czarną plamę z grubą, białą obwódką. Samice są bardziej brązowe. Skok opierzony. Na głowie znajduje się czubek z piór. Nad oczami znajdują się czerwone róże. U osobników dorosłych na końcu ogona znajduje się jasny pasek z poprzedzającym go czarnym pasem, widocznym głównie podczas lotu.

© Wolfgang Kruck - Fotolia.com

Nazwa gatunku

Jarząbek (Bonasa bonasia)

Nazwy obce

angielska: Hazel grouse, hazel hen
niemiecka: Haselhuhn
czeska: Jeřábek lesní
francuska: Gélinotte des bois
hiszpańska: Grévol

Pierwsze opisanie gatunku

(Linnaeus, 1758)

Obszar występowania

Europa - tak; Polska - tak;
Azja - tak;
Afryka - nie;
Ameryka Północna - nie;
Ameryka Południowa - nie;
Australia - nie;
Antarktyda - nie;

Legenda

Obszary całorocznego występowania
Obszary gniazdowania
Obszary zimowania

Wielkość

Długość: od 35 cm do 40 cm
Rozpiętość skrzydeł: od 48 cm do 56 cm.
Ciężar: od 300 g do 500 g

Systematyka

Domena: Eukarionty (Eukaryota)
Królestwo: Zwierzęta (Animalia)
Typ: Strunowce (Chordata)
Gromada: Ptaki (Aves)
Rząd: Kuraki (Galliformes)
Rodzina: Głuszcowate (Tetraonidae)

Głos

Wysokie gwizdy. Jarząbek używa też furkotu skrzydeł do ostrzegania rywali przed wejściem na swoje terytorium.

Występowanie i środowisko

Gatunek ten występuje w Europie i na dużym obszarze Azji. W Polsce występuje na północnym wschodzie i w górach. Spotkać go można w lasach iglastych i mieszanych.

Tryb życia i zachowanie

Prowadzi osiadły tryb życia. Przebywa w parach lub samotnie. Tylko w zimie tworzy niewielkie stada. Broni swojego terytorium. Jest aktywny za dnia. Noc spędza na drzewie. Zimą bywa, że odpoczywa w norach wygrzebanych w śniegu. Zimą żeruje na drzewach, poza tym na ziemi. Prowadzi skryty tryb życia. W razie zagrożenia oddala się w gąszcz na piechotę lub przywiera do ziemi. Bardzo trudny w obserwacji. Lot sprawny i szybki.

Pożywienie

Zjada zielone części roślin oraz kwiaty, owoce, nasiona, kotki brzozy i leszczyny. Dietę uzupełnia mrówkami, gąsienicami i innymi bezkręgowcami. Młode zjadają owady.

Rozmnażanie

Już jesienią samce wybierają terytorium związane z wiosennymi lęgami. Jest monogamiczny. W roku wyprowadza jeden lęg. Gniazdo to płytkie zagłębienie w ziemi pod krzewem lub drzewem, budowane przez samicę. W zniesieniu zwykle 7-11 jaj (wyjątkowo 5-14) w okresie od połowy kwietnia do początku czerwca. Samica wysiaduje jaja przez 23-27 dni. Młode potrafią już latać po 2-3 tygodniach. Trzymają się blisko samicy przez pierwsze trzy miesiące życia. Po roku są już dojrzałe płciowo.

Ochrona i zagrożenia

Gatunek ten nie jest zagrożony wymarciem. Ma status LC w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych.

Ciekawostki

Niegdyś był to cenny ptak łowny.

Zdjęcia i grafiki - galeria

© medianauka.pl, 2015-04-23, GAT-765