Kukułkowate

Kukułkowate (Cuculidae) to rodzina ptaków z rzędu kukułkowych. Gatunki żyjące w tropikach są słabo poznane. Rodzina ta liczy dziś 141 gatunków, z czego w Europie lęgną się trzy gatunki, a w Polsce jeden. Jeden zalatuje do nas wyjątkowo.

Wyróżniamy 3 podrodziny:

• kukułki,
• kleszczojady,
• kukale.

Wygląd

Upierzenie w barwach szarych, popielatych, brunatnych. Dwa palce zwrócone w tył. Dymorfizm słabo zaznaczony. U samic wielu gatunków występują dwa typy upierzenia. Kolorystyka zwykle w odcieniach szarości lub brązu. Od spodu występuje często prążkowanie lub kreskowanie. Zwykle samiec i samica wyglądają tak samo, czasem samce są nieco większe. Ogon często długi. Ciekawostką jest to, iż w ramach jednej płci ptaki mogą się między sobą różnić pod względem rozmiaru.

Gatunki

To atlas z wykazem gatunków, przynależących do danej rodziny. Aby wyświetlić tylko polskie gatunki, użyj filtra Ukryj obce gatunki, który znajdziesz w panelu bocznym. Możesz także użyć innych ciekawych filtrów, dzięki którym wyświetlisz gatunki z określonego kontynentu, o określonym statusie zagrożenia wyginięciem lub w oparciu jeszcze o inne kryteria. Nasz atlas zawiera karty opisów gatunków wraz ze zdjęciami. Kliknij na nazwę gatunkową lub miniaturę zdjęcia, aby się dowiedzieć czegoś więcej na temat danego gatunku.

Kukułka (zwyczajna) PL Lęgowy Średnio liczny

Cuculus canorus

Kukułka zwyczajna znana jest ze swoich zwyczajów lęgowych, a mianowicie z tego, że podrzuca swoje jaja innym ptakom do gniazda. U kukułek występuje zjawisko rzadkie w świecie ptaków - poliandria.

Kukułka czubata PL Zalatujący wyjątkowo

Clamator glandarius

Kukułka czubata to gatunek ptaka z rodziny kukawkowatych. Na głowie widoczny czubek. Ogon długi, schodkowany. Wierzch głowy jest szaro upierzony, wierzch ciała oliwkowy z rdzawym nalotem, biało plamkowany.

Guira

Guira guira

Guira (Guira guira) to gatunek ptaka z rodziny kukawkowatych, z podrodziny kleszczojadów. Obszar wokół oka nie jest upierzony. Upierzenie na głowie żółtawe, spód ciała białawy.

Kleszczojad bruzdodzioby

Crotophaga sulcirostris

Kleszczojad bruzdodzioby (Crotophaga sulcirostris) to gatunek ptaka z rodziny kukułkowatych. Upierzenie czarne, ciemnobrązowe, lekko opalizujące. Dziób wysklepiony z grzebieniem, bruzdowany.

Kleszczojad gładkodzioby

Crotophaga ani

Kleszczojad gładkodzioby (Crotophaga ani) to gatunek ptaka z rodziny kukułkowatych. Upierzenie czarne, brązowawe, opalizujące, łuskowate. Ogon długi. Dziób czarny, masywny, silnie wysklepiony

Kleszczojad wielki

Crotophaga major

Kleszczojad wielki (Crotophaga major) to gatunek ptaka z rodziny kukułkowatych. Upierzenie czarne. Dziób wysklepiony. Ogon długi. Oczy mają jasne tęczówki.

Kuja czubata

Coua cristata

Kuja czubata (Coua cristata) to gatunek ptaka z rodziny kukułkowatych. Na głowie charakterystyczny czub. Wokół oczu niebieski, nieopierzony obszar. spód biały, pierś rdzawa.

Kuja wielka

Coua gigas

Kuja wielka (Coua gigas) to gatunek ptaka z rodziny kukułkowatych. Wokół oczu niebieski, obszar w czarnej otoczce. Ogon dość długi. Wierzch oliwkowoszary. Gardło kremowe. Kremowy jest też spód. Pierś rdzawa.

Kukal bażanci

Centropus phasianinus

Kukal bażanci (Centropus phasianinus) to gatunek ptaka z rodziny kukawkowatych. Głowa, szyja i spód ciemne z jasnym kreskowaniem. Skrzydła i ogon brązowe z deseniem, przypominającym upierzenie bażanta.

Kukal białobrewy

Centropus superciliosus

Kukal bialobrewy (Centropus superciliosus) to gatunek ptaka z rodziny kukawkowatych. Głowa ciemnoszara z białym kreskowaniem i białą brwią, długi ogon w tym samym kolorze z białym prążkowaniem.

Kukal miedzianosterny

Centropus cupreicaudus

Kukal miedzianosterny (Centropus cupreicaudus) to gatunek ptaka z rodziny kukawkowatych. Wierzch brązowawy poza czarnym wierzchem głowi i karku. spód jasny. Oczy mają czerwone tęczówki.

Kukal senegalski

Centropus senegalensis

Kukal senegalski (Centropus senegalensis) to gatunek ptaka z rodziny kukułkowatych. Upierzenie głowy w górnej części czarne. Gardło, policzki, pierś i spód białawy. Wierzch brązowy.

Kukal zmienny

Centropus sinensis

Kukal zmienny (Centropus sinensis) to gatunek ptaka z rodziny kukawkowatych. Głowa, szyja i spód ciemne z jasnym kreskowaniem. Skrzydła rude, ciemno prążkowane.

Kukawik żółtodzioby

Coccyzus americanus

Kukawik żółtodzioby (Coccyzus americanus) to gatunek ptaka z rodziny kukawkowatych. Upierzenie z wierzchu brązowe, spód biały. Dziób w części żuchwowej ma żółtą barwę.

Kukawka kalifornijska

Geococcyx californianus

Kukawka kalifornijska (Geococcyx californianus) to ptak z rodziny kukawkowatych. Upierzenie z wierzchu i po bokach brązowe, jasno prążkowane, spód jest biały. To pierwowzór Strusia Pędziwiatra.

♂

♀

Kukiel wielki

Eudynamys scolopaceus

Kukiel wielki (Eudynamys scolopaceus) to gatunek ptaka z rodziny kukułkowatych. Występuje bardzo wyraźny dymorfizm płciowy. Samiec ma jednolicie czarne upierzenie. Dziób blado żółtawy.

Kukielnik wielki

Carpococcyx renauldi

Kukielnik wielki (Carpococcyx renauldi) to gatunek ptaka z rodziny kukawkowatych. Głowa, szyja i ogon ciemne, z fioletowym odcieniem, głowa z wierzchu ma jaśniejsze pióra. Wokół oczu niebiesko-różowa skóra.

Kukuła długosterna

Phaenicophaeus tristis

Kukułka długosterna (Phaenicophaeus tristis) to gatunek ptaka z rodziny kukułkowatych. Upierzenie szarobrązowe z zielonymi skrzydłami i ogonem. Wokół oczu czerwony obszar nagiej skóry.

Kukuła niebieskooka

Phaenicophaeus viridirostris

Kukułka niebieskooka (Phaenicophaeus viridirostris) to gatunek ptaka z rodziny kukułkowatych. Upierzenie brązowawe z zielonkawymi skrzydłami i długim ogonem. Wokół oczu niebieski obszar nagiej skóry.

Kukuła rdzawobrzucha

Phaenicophaeus sumatranus

Kukułka rdzawobrzucha (Phaenicophaeus sumatranus) to gatunek ptaka z rodziny kukułkowatych. Głowa szarawa, wokół oka czerwony obszar. Wierzch, skrzydła, ogon niebieskoszary. Końce sterówek białe. Spód rdzawy.

Kukułka jarzębata

Cacomantis sonneratii

Kukułka jarzębata (Cacomantis sonneratii) to ptak z rodziny kukułkowatych. Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego. Upierzenie z wierzchu brązowe, drobno prążkowane, spód, boki głowy, gardło białawe, drobno prążkowane.

Kukułka krótkoskrzydła

Cuculus micropterus

Kukułka krótkoskrzydła (Cuculus micropterus) to gatunek ptaka z rodziny kukawkowatych. Upierzenie z wierzchu szare. Spód białawy z ciemnymi prążkami. Samica ma żółtawe gardło

Kukułka rdzawopierśna

Cuculus solitarius

Kukułka rdzawopierśna (Cuculus solitarius) to gatunek ptaka z rodziny kukułkowatych. Wierzch i głowa szare, pierś rdzawa, spód jasny, prążkowany. Sterówki z białymi plamami.

Kukułka rdzawoskrzydła

Clamator coromandus

Kukułka rdzawoskrzydła (Clamator coromandus) to gatunek ptaka z rodziny kukułkowatych. Upierzenie z wierzchu ciemne, skrzydła w połowie rdzawobrązowe. Rdzawe jest także gardło. Na karku biała obroża.

♂

Kukułka sawannowa

Cuculus gularis

Kukułka sawannowa (Cuculus gularis) to gatunek ptaka z rodziny kukawkowatych. Upierzenie z wierzchu szare, na gardle i piersi jaśniejsze. Część lotek i ogon czarne. Spód białawy z ciemnymi prążkami.

♂

Kukułka siwogardła

Cacomantis merulinus

Kukułka siwogardła (Cacomantis merulinus) to gatunek ptaka z rodziny kukułkowatych. Samiec ma siwą głowę, szyję i pierś, spód jest pomarańczowo-rózowawy. Skrzydła i kark ciemne. Ogon ciemny, grubo prążkowany.

Kukułka wschodnia

Cuculus saturatus

Kukułka wschodnia (Cuculus saturatus) to gatunek ptaka z rodziny kukułkowatych. Wierzch szary, spód jaski, poprzecznie prążkowany. Dziób ostry. Wokół oka żółta obrączka.

Kukułka żałobna

Clamator levaillantii

Kukułka żałobna (Clamator levaillantii) to gatunek ptaka z rodziny kukułkowatych. Upierzenie z wierzchu ciemne. Na skrzydłach biała przepaska. Spód biały. Gardło czarno kreskowane. Na głowie czub.

Rudzianka wielka

Piaya cayana

Rudzianka wielka (Piaya cayana) to gatunek ptaka z rodziny kukułkowatych. Upierzenie głowy i wierzchu ciała rdzawe, gardło i pierś jaśniejsze, brzoskwiniowe. Spód szarawy. Sterówki od spodu czarne z białymi końcami.

Zdjęcia - galeria

Galeria ta zawiera zdjęcia gatunków opisywanych w tym artykule. Więcej zdjęć można zwykle znaleźć w artykułach, opisujących poszczególne rodzaje i gatunki.

Inne gatunki

• kukułka koralowa (Cacomantis aeruginosus)
• kukułka kasztanowobrzucha (Cacomantis castaneiventris)
• kukułka wachlarzowata (Cacomantis flabelliformis)
• kukułka siwobrzucha (Cacomantis passerinus)
• kukułka rdzawobrzucha (Cacomantis sepulcralis)
• kukułka płowa (Cacomantis variolosus)
• kukułka białogłowa (Caliechthrus leucolophus)
• kukielnik jarzębaty (Carpococcyx radiceus)
• kukielnik zielony (Carpococcyx viridis)
• kukal płowobrzuchy (Centropus anselli)
• kukal srokaty (Centropus ateralbus)
• kukal bengalski (Centropus bengalensis)
• kukal papuaski (Centropus bernsteini)
• kukal celebeski (Centropus celebensis)
• kukal stalowy (Centropus chalybeus)
• kukal jasnodzioby (Centropus chlororhynchos)
• kukal olbrzymi (Centropus goliath)
• kukal mały (Centropus grillii)
• kukal białobrzuchy (Centropus leucogaster)
• kukal czarnolicy (Centropus melanops)
• kukal wielki (Centropus menbeki)
• kukal płowogłowy (Centropus milo)
• kukal niebieskogłowy (Centropus monachus)
• kukal jawajski (Centropus nigrorufus)
• kukal krótkopalcowy (Centropus rectunguis)
• kukal czarnogłowy (Centropus steerii)
• kukal malgaski (Centropus toulou)
• kukal rdzawy (Centropus unirufus)
• kukal fioletowy (Centropus violaceus)
• kukal filipiński (Centropus viridis)
• kukułka ciemna (Cercococcyx mechowi)
• kukułka prążkowana (Cercococcyx montanus)
• kukułka oliwkowa (Cercococcyx olivinus)
• siwianka (Ceuthmochares aereus)
• kukułeczka brązowa (Chalcites basalis)
• kukułeczka srokata (Chalcites crassirostris)
• kukułeczka jarzębata (Chalcites lucidus)
• kukułeczka długodzioba (Chalcites megarhynchus)
• kukułeczka białoucha (Chalcites meyerii)
• kukułeczka zielonogłowa (Chalcites minutillus)
• kukułeczka czarnoucha (Chalcites osculans)
• kukułeczka rdzawogardła (Chalcites ruficollis)
• kukułeczka pstra (Chrysococcyx caprius)
• kukułeczka złocista (Chrysococcyx cupreus)
• kukułeczka żółtogardła (Chrysococcyx flavigularis)
• kukułeczka białobrzucha (Chrysococcyx klaas)
• kukułeczka szmaragdowa (Chrysococcyx maculatus)
• kukułeczka ametystowa (Chrysococcyx xanthorhynchus)
• kukułka czarno-biała (Clamator jacobinus)
• kukawczyk popielaty (Coccycua cinerea)
• kukawczyk rdzawy (Coccycua minuta)
• kukawczyk mały (Coccycua pumila)
• kukawik czarnodzioby (Coccyzus erythropthalmus)
• kukawik białobrzuchy (Coccyzus euleri)
• kukawik rdzawoskrzydły (Coccyzus ferrugineus)
• kukawik rdzawy (Coccyzus lansbergi)
• jaszczurkojad szary (Coccyzus longirostris)
• kukawik brunatny (Coccyzus melacoryphus)
• jaszczurkojad duży (Coccyzus merlini)
• kukawik namorzynowy (Coccyzus minor)
• kukawik siwogardły (Coccyzus pluvialis)
• kukawik rdzawogardły (Coccyzus rufigularis)
• jaszczurkojad ciemnogłowy (Coccyzus vetula)
• jaszczurkojad brązowy (Coccyzus vieilloti)
• kuja błękitna (Coua caerulea)
• kuja płowa (Coua coquereli)
• kuja żółtogardła (Coua cursor)
• kuja białogardła (Coua delalandei)
• kuja rdzawoczelna (Coua reynaudii)
• kuja rudogłowa (Coua ruficeps)
• kuja rdzawopierśna (Coua serriana)
• kuja mała (Coua verreauxi)
• kukułka czarna (Cuculus clamosus)
• kukułka szarogłowa (Cuculus crassirostris)
• kukułka syberyjska (Cuculus optatus)
• kukułka mała (Cuculus poliocephalus)
• kukułka popielata (Cuculus rochii)
• kukuła czerwonoczuba (Dasylophus superciliosus)
• klinochwostka pawia (Dromococcyx pavoninus)
• klinochwostka bażancia (Dromococcyx phasianellus)
• kukiel czarnodzioby (Eudynamys melanorhynchus)
• kukiel pacyficzny (Eudynamys orientalis)
• kukawka meksykańska (Geococcyx velox)
• kukułka blada (Heteroscenes pallidus)
• kukułka kreskowana (Hierococcyx fugax)
• kukułka amurska (Hierococcyx hyperythrus)
• kukułka himalajska (Hierococcyx nisicolor)
• kukułka filipińska (Hierococcyx pectoralis)
• kukułka krogulcza (Hierococcyx sparverioides)
• kukułka wąsata (Hierococcyx vagans)
• kukułka rudopręga (Hierococcyx varius)
• kukuła białolica (Lepidogrammus cumingi)
• kukiel karłowaty (Microdynamis parva)
• klinochwostka mała (Morococcyx erythropygus)
• kukułka karłowata (Nannococcyx psix)
• kukawka obrożna (Neomorphus geoffroyi)
• kukawka czerwonodzioba (Neomorphus pucheranii)
• kukawka prążkowana (Neomorphus radiolosus)
• kukawka rdzawoskrzydła (Neomorphus rufipennis)
• kukułka grubodzioba (Pachycoccyx audeberti)
• kukuła sundajska (Phaenicophaeus curvirostris)
• kukuła czarnobrzucha (Phaenicophaeus diardi)
• kukuła białobrzucha (Phaenicophaeus pyrrhocephalus)
• rudzianka krasnodzioba (Piaya melanogaster)
• kukuła grubodzioba (Rhamphococcyx calyorhynchus)
• kukuła kasztanowata (Rhinortha chlorophaea)
• żłobianka (Scythrops novaehollandiae)
• kukielczyk (Surniculus lugubris)
• kukuła płowa (Taccocua leschenaultii)
• klinochwostka paskowana (Tapera naevia)
• kukiel długosterny (Urodynamis taitensis)
• kukuła ognista (Zanclostomus javanicus)

Występowanie i środowisko

Żyją na całym świecie poza obszarami dalekiej północy i Antarktydą. Kukułkowate preferują tereny leśne, ale są obecne także na obszarach suchych.

Tryb życia i zachowanie

Gatunki chłodniejszych stref są ptakami wędrownymi, pozostałe (większość gatunków) prowadzą osiadły tryb życia. Część gatunków podrzuca swoje jaja do gniazd innych ptaków.

Rozmnażanie

54 gatunki to pasożyty lęgowe lub gniazdowe. Samice tych gatunków w sezonie składają 8-15 jaj wyglądem przypominające jaja gospodarzy. W przypadku kukułki zwyczajnej ofiarami są ptaki śpiewające. Kukułka podlatuje do gniazda, w którym już są złożone jaja, wyrzuca jedno lub dwa i składa swoje (potem zjada ukradzione jaja). Cała operacja trwa 10 s. Kukułkowate charakteryzują się dużą płodnością i przyspieszonym rozwojem embrionalnym i postembrionalnym. Pisklę kukułki wykluwa się jako pierwsze i instynktownie wypycha pozostałe jaja nawet, jeżeli rodzice patrzą, jak kukułka zabija ich własne młode. Odruchu wypychania wszystkiego z gniazda nie mają wszystkie gatunki kukułek. Wówczas pisklę często tratuje pozostałe pisklęta lub nie pozwala na ich karmienie.

Gatunki niepasożytnicze budują gniazdo z patyków na drzewie lub na ziemi. Samice tych gatunków składają 2-5 dość ciężkich jaj. Pisklęta przebywają w gnieździe 1 miesiąc.

Pożywienie

Są to ptaki prawie wyłącznie owadożerne. Niektóre gatunki zjadają owady, których nie zjadają inne ptaki. Gatunki większych rozmiarów polują także na kręgowce. Jeden rodzaj ptaków dietę uzupełnia roślinami.

Ochrona i zagrożenia

Kukielnik zielony i kukal czarnogłowy są krytycznie zagrożone. Dwa kolejne gatunki są zagrożone, 5 jest narażonych.

Wykresy poniżej przedstawiają strukturę zagrożenia wymarcia gatunków z danej rodziny. Pierwszy diagram uwzględnia gatunki, których nie opisano w naszym serwisie (jeżeli taka sytuacja ma miejsce), drugi diagram uwzględnia wyłącznie gatunki, które opisano w portalu, trzeci diagram uwzględnia tylko gatunki rodzime.

Jeżeli chcesz się więcej dowiedzieć o statusach zagrożenia wymarciem i zapoznać się z opisami poszczególnych statusów, kliknij tutaj.

Oznaczenia

Poniżej przedstawiamy opis zastosowanych oznaczeń gatunków.

Występowanie w Polsce

Liczebność

Status

Czy tylko kukułki podrzucają swoje jaja?

To, co robi kukułka nosi nazwę pasożytnictwa lęgowego. Czy w świecie przyrody kukułka jest wyjątkiem, czy też jest to zjawisko spotykane także u innych gatunków?

Największe gniazda ptaków

Jak duże może być gniazdo ptaka? Jakie ptaki są rekordzistami pod tym względem? Oto krótki przegląd rekordzistów wśród ptasich budowniczych gniazd na świecie i w Polsce.

Jak dokarmiać ptaki?

Czym i jak mądrze dokarmiać ptaki, aby im nie zaszkodzić?

Najmniejsze ptaki na świecie

Jaki jest najmniejszy ptak na świecie? Jaki polski ptak jest najmniejszy?

Największe ptaki na świecie

Jaki ptak jest największy na świecie, a jaki w Polsce? Jakie gatunki są najcięższe, które mają największą rozpiętość skrzydeł i które są najwyższe?

© medianauka.pl, 2014-01-07, RODZ-184
Data aktualizacji artykułu: 2021-10-09