Spis treści:
Kukułkowate
Kukułkowate (Cuculidae) to rodzina ptaków z rzędu kukułkowych. Gatunki żyjące w tropikach są słabo poznane. Rodzina ta liczy dziś 141 gatunków, z czego w Europie lęgną się trzy gatunki, a w Polsce jeden. Jeden zalatuje do nas wyjątkowo.
Wyróżniamy 3 podrodziny:
- kukułki,
- kleszczojady,
- kukale.
Upierzenie w barwach szarych, popielatych, brunatnych. Dwa palce zwrócone w tył. Dymorfizm słabo zaznaczony. U samic wielu gatunków występują dwa typy upierzenia. Kolorystyka zwykle w odcieniach szarości lub brązu. Od spodu występuje często prążkowanie lub kreskowanie. Zwykle samiec i samica wyglądają tak samo, czasem samce są nieco większe. Ogon często długi. Ciekawostką jest to, iż w ramach jednej płci ptaki mogą się między sobą różnić pod względem rozmiaru.
Występowanie i środowisko
Żyją na całym świecie poza obszarami dalekiej północy i Antarktydą. Kukułkowate preferują tereny leśne, ale są obecne także na obszarach suchych.
Tryb życia i zachowanie
Gatunki chłodniejszych stref są ptakami wędrownymi, pozostałe (większość gatunków) prowadzą osiadły tryb życia. Część gatunków podrzuca swoje jaja do gniazd innych ptaków.
Rozmnażanie
54 gatunki to pasożyty lęgowe lub gniazdowe. Samice tych gatunków w sezonie składają 8-15 jaj wyglądem przypominające jaja gospodarzy. W przypadku kukułki zwyczajnej ofiarami są ptaki śpiewające. Kukułka podlatuje do gniazda, w którym już są złożone jaja, wyrzuca jedno lub dwa i składa swoje (potem zjada ukradzione jaja). Cała operacja trwa 10 s. Kukułkowate charakteryzują się dużą płodnością i przyspieszonym rozwojem embrionalnym i postembrionalnym. Pisklę kukułki wykluwa się jako pierwsze i instynktownie wypycha pozostałe jaja nawet, jeżeli rodzice patrzą, jak kukułka zabija ich własne młode. Odruchu wypychania wszystkiego z gniazda nie mają wszystkie gatunki kukułek. Wówczas pisklę często tratuje pozostałe pisklęta lub nie pozwala na ich karmienie.
Gatunki niepasożytnicze budują gniazdo z patyków na drzewie lub na ziemi. Samice tych gatunków składają 2-5 dość ciężkich jaj. Pisklęta przebywają w gnieździe 1 miesiąc.
Pożywienie
Są to ptaki prawie wyłącznie owadożerne. Niektóre gatunki zjadają owady, których nie zjadają inne ptaki. Gatunki większych rozmiarów polują także na kręgowce. Jeden rodzaj ptaków dietę uzupełnia roślinami.
Ochrona i zagrożenia
Kukielnik zielony i kukal czarnogłowy są krytycznie zagrożone. Dwa kolejne gatunki są zagrożone, 5 jest narażonych.
Wykresy poniżej przedstawiają strukturę zagrożenia wymarcia gatunków z danej rodziny. Pierwszy diagram uwzględnia gatunki, których nie opisano w naszym serwisie (jeżeli taka sytuacja ma miejsce), drugi diagram uwzględnia wyłącznie gatunki, które opisano w portalu, trzeci diagram uwzględnia tylko gatunki rodzime.
Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie wymienione gatunki rodziny)
Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie opisane w serwisie gatunki rodziny)
Struktura zagrożenia wymarciem PL
(wszystkie wymienione polskie gatunki rodziny)
Jeżeli chcesz się więcej dowiedzieć o statusach zagrożenia wymarciem i zapoznać się z opisami poszczególnych statusów, kliknij tutaj.
Gatunki
To wykaz gatunków, przynależących do danej rodziny:
- kukułka (zwyczajna) (Cuculus canorus) PL
- kukułka czubata (Clamator glandarius) PL
- guira (Guira guira)
- kleszczojad bruzdodzioby (Crotophaga sulcirostris)
- kleszczojad gładkodzioby (Crotophaga ani)
- kleszczojad wielki (Crotophaga major)
- kuja czubata (Coua cristata)
- kuja wielka (Coua gigas)
- kukal bażanci (Centropus phasianinus)
- kukal białobrewy (Centropus superciliosus)
- kukal miedzianosterny (Centropus cupreicaudus)
- kukal senegalski (Centropus senegalensis)
- kukal zmienny (Centropus sinensis)
- kukawik żółtodzioby (Coccyzus americanus)
- kukawka kalifornijska (Geococcyx californianus)
- kukiel wielki (Eudynamys scolopaceus)
- kukielnik wielki (Carpococcyx renauldi)
- kukuła długosterna (Phaenicophaeus tristis)
- kukuła niebieskooka (Phaenicophaeus viridirostris)
- kukuła rdzawobrzucha (Phaenicophaeus sumatranus)
- kukułka jarzębata (Cacomantis sonneratii)
- kukułka krótkoskrzydła (Cuculus micropterus)
- kukułka rdzawopierśna (Cuculus solitarius)
- kukułka rdzawoskrzydła (Clamator coromandus)
- kukułka sawannowa (Cuculus gularis)
- kukułka siwogardła (Cacomantis merulinus)
- kukułka wschodnia (Cuculus saturatus)
- kukułka żałobna (Clamator levaillantii)
- rudzianka wielka (Piaya cayana)
Inne gatunki
- kukułka koralowa (Cacomantis aeruginosus)
- kukułka kasztanowobrzucha (Cacomantis castaneiventris)
- kukułka wachlarzowata (Cacomantis flabelliformis)
- kukułka siwobrzucha (Cacomantis passerinus)
- kukułka rdzawobrzucha (Cacomantis sepulcralis)
- kukułka płowa (Cacomantis variolosus)
- kukułka białogłowa (Caliechthrus leucolophus)
- kukielnik jarzębaty (Carpococcyx radiceus)
- kukielnik zielony (Carpococcyx viridis)
- kukal płowobrzuchy (Centropus anselli)
- kukal srokaty (Centropus ateralbus)
- kukal bengalski (Centropus bengalensis)
- kukal papuaski (Centropus bernsteini)
- kukal celebeski (Centropus celebensis)
- kukal stalowy (Centropus chalybeus)
- kukal jasnodzioby (Centropus chlororhynchos)
- kukal olbrzymi (Centropus goliath)
- kukal mały (Centropus grillii)
- kukal białobrzuchy (Centropus leucogaster)
- kukal czarnolicy (Centropus melanops)
- kukal wielki (Centropus menbeki)
- kukal płowogłowy (Centropus milo)
- kukal niebieskogłowy (Centropus monachus)
- kukal jawajski (Centropus nigrorufus)
- kukal krótkopalcowy (Centropus rectunguis)
- kukal czarnogłowy (Centropus steerii)
- kukal malgaski (Centropus toulou)
- kukal rdzawy (Centropus unirufus)
- kukal fioletowy (Centropus violaceus)
- kukal filipiński (Centropus viridis)
- kukułka ciemna (Cercococcyx mechowi)
- kukułka prążkowana (Cercococcyx montanus)
- kukułka oliwkowa (Cercococcyx olivinus)
- siwianka (Ceuthmochares aereus)
- kukułeczka brązowa (Chalcites basalis)
- kukułeczka srokata (Chalcites crassirostris)
- kukułeczka jarzębata (Chalcites lucidus)
- kukułeczka długodzioba (Chalcites megarhynchus)
- kukułeczka białoucha (Chalcites meyerii)
- kukułeczka zielonogłowa (Chalcites minutillus)
- kukułeczka czarnoucha (Chalcites osculans)
- kukułeczka rdzawogardła (Chalcites ruficollis)
- kukułeczka pstra (Chrysococcyx caprius)
- kukułeczka złocista (Chrysococcyx cupreus)
- kukułeczka żółtogardła (Chrysococcyx flavigularis)
- kukułeczka białobrzucha (Chrysococcyx klaas)
- kukułeczka szmaragdowa (Chrysococcyx maculatus)
- kukułeczka ametystowa (Chrysococcyx xanthorhynchus)
- kukułka czarno-biała (Clamator jacobinus)
- kukawczyk popielaty (Coccycua cinerea)
- kukawczyk rdzawy (Coccycua minuta)
- kukawczyk mały (Coccycua pumila)
- kukawik czarnodzioby (Coccyzus erythropthalmus)
- kukawik białobrzuchy (Coccyzus euleri)
- kukawik rdzawoskrzydły (Coccyzus ferrugineus)
- kukawik rdzawy (Coccyzus lansbergi)
- jaszczurkojad szary (Coccyzus longirostris)
- kukawik brunatny (Coccyzus melacoryphus)
- jaszczurkojad duży (Coccyzus merlini)
- kukawik namorzynowy (Coccyzus minor)
- kukawik siwogardły (Coccyzus pluvialis)
- kukawik rdzawogardły (Coccyzus rufigularis)
- jaszczurkojad ciemnogłowy (Coccyzus vetula)
- jaszczurkojad brązowy (Coccyzus vieilloti)
- kuja błękitna (Coua caerulea)
- kuja płowa (Coua coquereli)
- kuja żółtogardła (Coua cursor)
- kuja białogardła (Coua delalandei)
- kuja rdzawoczelna (Coua reynaudii)
- kuja rudogłowa (Coua ruficeps)
- kuja rdzawopierśna (Coua serriana)
- kuja mała (Coua verreauxi)
- kukułka czarna (Cuculus clamosus)
- kukułka szarogłowa (Cuculus crassirostris)
- kukułka syberyjska (Cuculus optatus)
- kukułka mała (Cuculus poliocephalus)
- kukułka popielata (Cuculus rochii)
- kukuła czerwonoczuba (Dasylophus superciliosus)
- klinochwostka pawia (Dromococcyx pavoninus)
- klinochwostka bażancia (Dromococcyx phasianellus)
- kukiel czarnodzioby (Eudynamys melanorhynchus)
- kukiel pacyficzny (Eudynamys orientalis)
- kukawka meksykańska (Geococcyx velox)
- kukułka blada (Heteroscenes pallidus)
- kukułka kreskowana (Hierococcyx fugax)
- kukułka amurska (Hierococcyx hyperythrus)
- kukułka himalajska (Hierococcyx nisicolor)
- kukułka filipińska (Hierococcyx pectoralis)
- kukułka krogulcza (Hierococcyx sparverioides)
- kukułka wąsata (Hierococcyx vagans)
- kukułka rudopręga (Hierococcyx varius)
- kukuła białolica (Lepidogrammus cumingi)
- kukiel karłowaty (Microdynamis parva)
- klinochwostka mała (Morococcyx erythropygus)
- kukułka karłowata (Nannococcyx psix)
- kukawka obrożna (Neomorphus geoffroyi)
- kukawka czerwonodzioba (Neomorphus pucheranii)
- kukawka prążkowana (Neomorphus radiolosus)
- kukawka rdzawoskrzydła (Neomorphus rufipennis)
- kukułka grubodzioba (Pachycoccyx audeberti)
- kukuła sundajska (Phaenicophaeus curvirostris)
- kukuła czarnobrzucha (Phaenicophaeus diardi)
- kukuła białobrzucha (Phaenicophaeus pyrrhocephalus)
- rudzianka krasnodzioba (Piaya melanogaster)
- kukuła grubodzioba (Rhamphococcyx calyorhynchus)
- kukuła kasztanowata (Rhinortha chlorophaea)
- żłobianka (Scythrops novaehollandiae)
- kukielczyk (Surniculus lugubris)
- kukuła płowa (Taccocua leschenaultii)
- klinochwostka paskowana (Tapera naevia)
- kukiel długosterny (Urodynamis taitensis)
- kukuła ognista (Zanclostomus javanicus)
Kalendarz przyrody
Poniższy kalendarz zawiera wszystkie gatunki, które nie znalazły się w opisie żadnego rodzaju. Każdy rodzaj zawiera niezależny kalendarz przyrody.
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | Opis |
| ● | ▸ | Kukułka zwyczajna wraca z zimowisk do Polsci | ||||||||||
| ◂ | ● | ● | Kukułka zwyczajna składa jaja. | |||||||||
| ◂ | ● | ● | ▸ | Kukułka zwyczajna odlatuje do Afryki. |
Oznaczenia
Poniżej przedstawiamy opis zastosowanych oznaczeń gatunków.
Występowanie w Polsce
Liczebność
Podana liczba oznacza liczbę zwykle szacowaną samców lub par lęgowych obserwowanych w Polsce w ciągu roku (dotyczy gatunków lęgowych w Polsce).
Status
Powiązane quizy
Bibliografia
Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:
- IUCN — Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych, ISSN 2307-8235 https://www.iucnredlist.org
- Mielczarek Paweł, Kuziemko Marek — Kompletna lista ptaków świata, Wydział Biologii : Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego 2019 http://listaptakow.eko.uj.edu.pl/
© medianauka.pl, 2014-01-07, RODZ-184
Data aktualizacji artykułu: 2021-10-09