Parzystokopytne
Parzystokopytne (Artiodactyla) to rząd ssaków, który liczy dziś około 170 gatunków w 10 rodzinach. Wyróżniamy pośród nich świniokształtne (świniowate, pekari i hipopotamy) oraz przeżuwacze (wielbłądowate, jeleniowate, kanczyle, piżmowce, żyrafowate, widłorogie, krętorogie). W Polsce żyje 12 gatunków.
Atlas
Wykaz wszystkich opublikowanych artykułów tematycznych, opisujących rodziny z wybranego rzędu. Ciemniejsze kafelki oznaczają ważniejsze, bardziej znane rodziny.
Występowanie i środowisko
Dzikie gatunki nie występują tylko w Australii i na Antarktydzie. Zajmują różnorodne środowiska, od terenów otwartych po gęste lasy i tereny górskie.
Tryb życia i zachowanie
Ssaki parzystokopytne żyją dość długo (kilkadziesiąt lat). Najczęściej tworzą stada, często bardzo duże. Czasem odbywają dalekie wędrówki (renifery). Prawie wszystkie są przystosowane do szybkiego i wytrwałego biegu.
Morfologia i anatomia
Parzystokopytne charakteryzują się dużą różnorodnością w zakresie rozmiarów i ciężaru. Wszystkie mają 2 lub 4 palce na każdej z kończyn. Na kości czołowej często występują wyrostki, stanowiące między innymi poroże.
W obu parach kończyn najsilniej są rozwinięte III i IV palec zakończone racicami, palce boczne zredukowane. W śródstopiu palce te są zwykle zrośnięte. Mózg jest dobrze rozwinięty. Najlepiej rozwinięte zmysły to wzrok i słuch. Żołądek złożony z wielu komór. U przeżuwaczy pokarm fermentuje w pierwszej komorze z udziałem bakterii i orzęsków, następnie wraca do jamy gębowej, zostaje przeżuty i trafia do dalszych odcinków układu pokarmowego, gdzie zostaje strawiony. Występują zwykle 1 lub 2 pary sutek (za wyjątkiem świń), które są usytuowane w pachwinie, czasem tworzą wymię.
Rozmnażanie
Są poligamiczne. Zwykle w miocie 1 lub 2 młode, a u świniowatych mioty są liczniejsze. Rozród zwykle ma miejsce raz w roku. U sarny występuje ciąża przedłużona.
Pożywienie
Zwierzęta te są zwykle roślinożerne. Świniowate i pekari zjadają też pokarm zwierzęcy.
Ochrona i zagrożenia
Wiele gatunków parzystokopytnych jest zagrożonych wyginięciem. Nalezą do nich: Sus salvanius, Cervus eli, Cervus duvauceli, Hippocamelus bisulcus, Muntiacus feai, Bos grunniens, Bos sauveli, Bubalus depressicornis, Bubalus mindorensis, Bubalus quarlesi, Cephalopus jentinki, Gazella cuvieri, Gazella leptoceros, Hemitragus jayakari, Oryx leucoryx, Ovis musimon.
Ciekawostki
Najwięcej zwierząt domowych pochodzi z tego rzędu ssaków (bydło, świnia, owca, koza, renifer, wielbłądy, inne). Wiele dzikich gatunków to zwierzęta łowne.
Kalendarz przyrody
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | Opis |
| ◂ | ▸ | Daniel: Trwa okres godowy danieli | ||||||||||
| ● | Daniel: Na świat przychodzą młode daniele | |||||||||||
| ● | Daniel: Daniel zrzuca poroże | |||||||||||
| ● | Dzik: Trwa okres rui u dzika | |||||||||||
| ▸ | Dzik: Na świat przychodzą młode dziki | |||||||||||
| ◂ | ● | ● | Jeleń wschodni, sika: Trwa ruja u jelenia wschodniego. | |||||||||
| ● | ● | Jeleń wschodni, sika: Sika rodzi młode. | ||||||||||
| ● | Jeleń, jeleń szlachetny: Jelenie zmieniają szatę na letnią | |||||||||||
| ▸ | Jeleń, jeleń szlachetny: Na świat przychodzą młode jelenie | |||||||||||
| ● | ▸ | Jeleń, jeleń szlachetny: Rozpoczyna się rykowisko jeleni | ||||||||||
| ● | ▸ | Jeleń, jeleń szlachetny: Samiec jelenia zrzuca poroże | ||||||||||
| ◂ | ● | ● | ● | ● | ● | Jeleń, jeleń szlachetny: Rośnie poroże samców jelenia | ||||||
| ◂ | ● | Kozica: Trwa okres rui u kozicy | ||||||||||
| ▸ | Kozica: Rodzą się młode kozice | |||||||||||
| ◂ | ● | ▸ | Łoś: Trwa ruja łosia | |||||||||
| ◂ | ● | Łoś: Na świat przychodzą młode łosie | ||||||||||
| ● | ● | Łoś: Łosie zrzucają poroże | ||||||||||
| ● | Piżmowiec syberyjski, piżmowiec: Okres godowy piżmowców. | |||||||||||
| ● | Sarna: Sarna zmienia szatę z zimowej (bardziej szarej) na letnią (rudobrązową) | |||||||||||
| ● | Sarna: Rodzą się młode sarenki | |||||||||||
| ● | Sarna: Kończy się wzrost nowego poroża sarny | |||||||||||
| ● | Sarna: Samce saren zrzucają poroże | |||||||||||
| ◂ | ▸ | Sarna: Trwa okres rui u sarny | ||||||||||
| ◂ | ● | Żubr: Trwa okres rui u żubra | ||||||||||
| ▸ | Żubr: Samica żubra rodzi zwykle 1 młode |
© medianauka.pl, 2014-01-09, RZAD-2