Krętorogie, pustorożce, wołowate
Krętorogie, pustorożce, wołowate (Bovidae) to rodzina ssaków, która liczy dziś 111 gatunków w 47 rodzajach. W Polsce żyją 3 gatunki z tej rodziny ssaków w naturalnym środowisku. Jest to największa rodzina parzystokopytnych. Kopalne szczątki znane od miocenu.
Wygląd
Samce i czasem samice mają zawsze nierozgałęzione rogi o różnym kształcie, zbudowane z kostnego możdżenia pokrytego pochwą rogową. To stały wyrostek kości czołowej z jamistymi przestrzeniami wewnątrz. Barwa zwykle szara lub brązowawa.
Gatunki
To atlas z wykazem gatunków, przynależących do danej rodziny. Aby wyświetlić tylko polskie gatunki, użyj filtra Ukryj obce gatunki, który znajdziesz w panelu bocznym. Możesz także użyć innych ciekawych filtrów, dzięki którym wyświetlisz gatunki z określonego kontynentu, o określonym statusie zagrożenia wyginięciem lub w oparciu jeszcze o inne kryteria. Nasz atlas zawiera karty opisów gatunków wraz ze zdjęciami. Kliknij na nazwę gatunkową lub miniaturę zdjęcia, aby się dowiedzieć czegoś więcej na temat danego gatunku.

Bos taurus
Bydło domowe to udomowiony duży ssak z rodziny krętorogich, którego przodkiem był tur. Wśród bydła domowego można wyróżnić wiele ras. Ubarwienie bydła domowego jest różne: płowe, czarne, rude, kawowe, białe, łaciate. Krowy mleczne mają mocno rozbudowaną ty

Capra hircus
Koza domowa to domowe zwierzę należącym do rodziny krętorogich. Przodkiem kozy domowej jest koza bezoarowa. Szacuje się, że koza została udomowiona jeszcze przed rozwojem rolnictwa w okresie neolitu na Bliskim Wschodzie. Samiec kozy nazywany jest capem.

Rupicapra rupicapra
Kozica to rodzimy ssak z rodziny krętorogich, którego można spotkać w Tatrach. Nogi przystosowane do poruszania się po stromych skałach, pod kopytami znajdują się elastyczne, wgłębione zgrubienia.

Ovis musimon
Muflon to gatunek ssaka z rodziny krętorogich blisko spokrewniony z owcą. Samce mają długie, ślimakowo zakręcone rogi. Aklimatyzował się w wielu okolicach Europy, w tym w Polsce (Sudety i Góry Świętokrzyskie), gdzie wprowadzono go w 1902 roku.

Ovis aries
Owca to zwierzę domowe z rodziny krętorogich, pochodzące od owcy dzikiej. Uzyskano wiele ras. Hodowane na całym świecie. Udomowienie owcy nastąpiło około 6-8 tysięcy lat p.n.e. w zachodniej Azji. Początkowo hodowano owce dla mięsa i skóry

Bos primigenius
Tur (Bos primigenius) to wymarły gatunek ssaka z rodziny krętorogich. Tur jest przodkiem bydła domowego. Barwa sierści ciemnobrunatna. Wzdłuż grzbietu biegła jaśniejsza linia. Jaśniejsze włosy znajdowały się też na wierzchu głowy.

Bison bonasus
Żubr jest największym europejskim ssakiem żyjącym dziko. Jest blisko spokrewniony z amerykańskim bizonem. Przed pierwszą wojną światową żubry żyły tylko w Puszczy Białowieskiej.

Addax nasomaculatus
Adaks jest ssakiem z rodziny krętorogich o jasnej sierści, zamieszkujący Saharę. Ma piękne, długie, kręcone rogi. Poruszanie się po piasku ułatwiają mu spłaszczone, szeroko rozstawione racice.

Bubalus depressicornis
Anoa, zwany także bawołkiem to płochliwy i agresywny ssak z rodziny krętorogich z Celebes. Ogon długi, poroże stożkowate, skierowane ku tyłowi dorasta do 30 cm długości.

Antilope cervicapra
Antylopa indyjska to antylopa z rodziny krętorogich pochodząca z otwartych terenów Półwyspu Indyjskiego. Samce mają piękne, masywne, świdrowate rogi, mające nawet 5 skrętów.

Raphicerus melanotis
Antylopik przylądkowy (Raphicerus melanotis) to gatunek ssaka parzystokopytnego z rodziny krętorogich, zaliczany do antylop. Dawna nazwa tego ssaka to grysbok.

Hippotragus niger
Antylopowiec szablorogi (Hippotragus niger) to gatunek ssaka parzystokopytnego z rodziny krętorogich. Samiec ma czarne umaszczenie z białym spodem i plamami na głowie. Rogi są długie, wygięte do tyłu.

Bubalus arnee
Arni azjatycki, bawół indyjski, bawół azjatycki, to potężny ssak z długimi rogami, pochodzący z Indii. Arni ma najdłuższe rogi na świecie spośród dzikich zwierząt. Owłosienie krótkie w kolorze czar

Ammotragus lervia
Arui, zwana owcą grzywiastą, to ssak z rodziny krętorogich o piaskowym ubarwieniu, spokrewniony z kozami oraz owcami. Żyje w niewielkich stadach lub samotnie.

Bos javanicus
Banteng, przypominający bydło domowe ssak z rodziny krętorogich o ciemnym ubarwieniu, dolna część nóg jest biała. Aktywny nocą. Bardzo płochliwy i dziki.

Alcelaphus buselaphus
Bawolec to afrykańska antylopa dość dużych rozmiarów, niegdyś obecna na powierzchni całej Afryki i Półwyspu Arabskiego. Żyje w małych stadach do 20 osobników.

Syncerus caffer
Bawół afrykański to masywny i niebezpieczny ssak z rodziny krętorogich, żyjący w Afryce. Ubarwienie ciała od brunatnego do czarnego. Ma długą sierść, im bawół starszy, tym sierść rzadsza.

Bison bison
Bizon to spokrewniony z żubrem amerykański ssak z rodziny krętorogich. Był bliski wyginięcia. Przyrodnikom udało się uratować gatunek. Futro ma brunatne, gęstsze i ciemniejsze na przednich nogach, kłębie, karku oraz głowie.

Tragelaphus eurycerus
Bongo to afrykańska antylopa, która żyje w afryce równikowej. Ma charakterystyczne białe paski po bokach ciała. Wzdłuż grzbietu przebiega grzywa. Ubarwienie samic jest jaśniejsze. Rogi występują u samców i samic.

Tragelaphus scriptus
Buszbok to średniej wielkości afrykański ssak z rodziny krętorogich, zamieszkujący dżunglę. Ciało pokryte rudawą sierścią u samic, u samców brązową lub czarną. Na podgardlu i bokach ciała jasne plamki.

Madoqua kirkii
Dikdikk sawannowy to gatunek antylopy z rodziny krętorogich. To bardzo mała i delikatna antylopa o dużych oczach i wydłużonym pysku. Samiec posiada pojedyncze, krótkie rogi.

Cephalophus natalensis
Dujker czerwony (Cephalophus natalensis) to gatunek ssaka z rodziny krętorogich. Ubarwienie rude, jaśniejsze od spodu. Na głowie krótkie rogi, skierowane ku tyłowi.

Tragelaphus oryx
Eland zwyczajny (kanna, oreas) to ssak z rodziny krętorogich, należący do antylop. Występuje wiele podgatunków elanda. Ciało pokryte brunatno-rudą sierścią, na bokach występują poprzeczne, białe paski. Rogi lekko skręcone wokół własnej osi.

Bos gaurus
Gaur to ssak z rodziny krętorogich. Ma masywne ciało pokryte krótką, czarno-brunatną sierścią. Nogi od połowy w dół są białe. Żyje w Indiach. Zarówno samiec i samica mają masywne, zakrzywione ku górze i ku sobie rogi.

Gazella dorcas
Gazela dorkas to afrykański gatunek ssaka z rodziny krętorogich. Ciało jest smukłe, pokryte brązową sierścią, od strony brzusznej białą, wyraźnie odciętą. Rogi występują u samców i samic. Mają kształt wygiętej liry.

Nanger granti
Gazela masajska, gazela Granta (Nanger granti) to gatunek ssaka z rodziny krętorogich. Wierzch jasnobrązowy, spód biały. Przez oczy biegnie ciemna pręga. Rogi długie na 75 cm, ostro zakończone.

Nanger dama
Gazelka płocha (Nanger dama) to gatunek ssaka parzystokopytnego z rodziny krętorogich. Dawna nazwa tego gatuku to mhor. Preferuje tereny pustynne i stepy.

Litocranius walleri
Gerenuk to Ssak z rodziny krętorogich zaliczana do gazel o pięknej, smukłej sylwetce. Pochodzi z Afryki. Aktywny w dzień. Żyje samotnie lub w małych grupach.

Connochaetes taurinus albojubatus
Gnu białobrode to afrykańska antylopa blisko spokrewniona z gnu pręgowanym. Od gnu pręgowanego różni się występowaniem białych włosów na brodzie i podgardlu. Jest to najliczniejsza antylopa afrykańska.

Connochaetes gnou
Gnu brunatne (Connochaetes gnou) to gatunek ssaka z rodziny krętorogich. U tej antylopy rogi zakrzywiają się ku dołowi i do przodu, a następnie w górę. U starych samców nasada rogów pokrywa większość tylnej części głowy.

Connochaetes taurinus
Gnu pręgowane, zwane także gnu pasiastym, antylopa afrykańska. Tworzy ogromne stada. Sierść ma kolor srebrzysto-biały. Na szyi i na bokach tułowia występują ciemne pręgi. Ma brodę i grzywę z dłuższego włosia w kolorze ciemnobrunatnym.

Bos grunniensis
Jak to ssak z rodziny krętorogich o masywnym ciele, krótkich nogach. Jest odporny na mróz i unika ciepła. Jest zwierzęciem udomowionym, ale występuje także w stanie dzikim. Jak został udomowiony w Tybecie w pierwszym tysiącleciu naszej ery.

Kobus leche
Kob moczarowy, kob liczi (Kobus leche) to ssak z rodziny krętorogich, zaliczany do antylop. Sierść brunatna, spód jasny. Wokół oczu jasna otoczka. Rogi lekko lirowate.

Kobus ellipsiprymnus
Kob śniady to afrykańska antylopa, tworząca wiele podgatunków z odrębnymi nazwami. Ciało pokryte ciemnobrunatną lub oliwkową sierścią. Na pysku, szyi i zadzie występują białe plamy.

Capra aegagrus
Koza bezoarowa (Capra aegagrus) to gatunek ssaka z rodziny krętorogich. To przodek kozy domowej. Rogi obecne u obu płci, ale u samców bardzo okazałe, osiągające długość nawet 150 cm. Są zagięte ku tyłowi.

Oreamnos americanus
Kozioł śnieżny, zwany też kozą śnieżną, to spokrewniony z kozicą gatunek ssaka z rodziny krętorogich o białej lub żółtobiałej sierści. Zarówno samiec jak i samica nosi lekko zakrzywione ku tyłowi rogi o długości 25 cm.

Oreotragus oreotragus
Koziołek skalny to afrykański ssak z rodziny krętorogich, zaliczany do antylop, podobny nico do kozicy. Ma rogi, osiągające długość 7,5-15 cm, które występują głównie u samców. Ma prawie pionowe racice. Koziołek stąpa na ich wierzchołkach.

Capra ibex
Koziorożec alpejski (Capra ibex) to gatunek ssaka z rodziny krętorogich. Latem futro brązowawe z rudym odcieniem. W zimie futro nieco żółknie i szarzeje. U samców rogi są wygięte, szablaste, o długości jednego metra.

Capra nubiana
Koziorożec nubijski (Capra nubiana) to gatunek ssaka z rodziny krętorogich. Ma imponujące rogi. Ich długość wynosi u samców maksymalnie 120 cm. Ubarwienie brązowe, na grzbiecie samców widoczna ciemna pręga.

Capra pyrenaica
Koziorożec pirenejski (Capra pyrenaica) to gatunek ssaka z rodziny krętorogich. sierść szarobrązowa, spód biały lub kremowy. Rogi mają zarówno samiec jak i samica, ale u samców są one większe, dorastające do 90 cm.

Capra sibirica
Koziorożec syberyjski to największy z koziorożców. Wzdłuż grzbietu przebiega ciemna pręga. Rogi u samców są masywne, osiągają długość 140 cm. Poroże u samic jest krótsze i mniej masywne.

Tragelaphus strepsiceros
Kudu wielkie to ssak z rodziny krętorogich zaliczany do antylop. Samce posiadają okazałe, śrubowato skręcone rogi. Żyje w Afryce. Ciało ubarwione jest szaro-brunatnie, na ciele po bokach wyraźne pionowe, białe paski.

Capra falconeri
Markur, zwany też kozą śruborogą to azjatycki ssak posiadający piękne, okazałe, mocno skręcone i długie rogi. Sierść szara zimą, latem rudawa, jest dłuższa na grzbiecie i brodzie.

Pseudois nayaur
Nahur, zwany też bharalem lub niebieską owcą, to ssak z rodziny krętorogich spokrewniony z owcami i kozami. Żyje w Himalajach. Żyje w stadach po kilkanaście sztuk. Czasem stada mają liczebność kilkuset osobników.

Tragelaphus buxtoni
Niala górska (Tragelaphus buxtoni) to mało znany przedstawiciel krętorogich, zaliczany do antylop. Ubarwienie brązowawe, szarawe. Po bokach ciała widoczne białe pręgi. Białe plamy występują na szyi, nogach, między oczami.

Tragelaphus angasii
Niala grzywiasta to afrykańska antylopa, ssak z rodziny krętorogich Na ciele zarówno samców jak i samic występują pionowe białe pręgi. U samców występują rogi, zakrzywione do tyłu, osiągające długość 80 cm.

Boselaphus tragocamelus
Nilgau to największa antylopa azjatycka. Na głowie samców znajdują sie krótkie rogi. Samice są mniejsze od samców. Jest szkodnikiem plantacji trzciny cukrowej.

Oryx dammah
Oryks szablorogi to afrykańska antylopa, ssak z rodziny krętorogich. Gatunek jest objęty programem ochrony i hodowli ginących gatunków. Doskonale przystosowany do zmiennych temperatur i braku wody.

Ovis aries jakobs
Owca czteroroga to rasa owiec, która została wyodrębniona w XVIII wieku jako owce parkowe. Górne rogi są większe, są rogami właściwymi. Samce są większe od samic.

Ovibos moschatus
Piżmowół, zwany też wołem piżmowym, to potężny ssak z rodziny krętorogich o krępym ciele i długim, ciepłym futrze. W epoce lodowcowej był pospolity w całej Europie i na Syberii.

Damaliscus pygargus
Sasebi przylądkowy (Damaliscus pygargus) to gatunek ssaka z rodziny wołowatych, zaliczany do bawolców. Ubarwienie brązowe, ciemne z białym lustrem, plamami na głowie, spodem i częścią nóg.

Damaliscus lunatus
Sasebi właściwy, sassebi (Damaliscus lunatus) to gatunek ssaka z rodziny krętorogich, zaliczany do bawolców. Sierść krótka, ciemnobrunatna. Na końcu ogona kita z ciemnych włosów. Część przednia pyska jest ciemna.

Capricornis sumatraensis
Serau to spokrewniony z kozicą ssak azjatycki z rodziny krętorogich. Ciało pokryte jest krótką, ciemną sierścią, nogi od połowy w dół i podgardle brązowe, wzdłuż grzbietu przebiega ciemna smuga.

Capricornis milneedwardsii
Serau chiński (Capricornis milneedwardsii) to gatunek ssaka z rodziny krętorogich. Ciało pokryte jest krótką, ciemną sierścią, nogi od połowy w dół i podgardle brązowe, wzdłuż grzbietu przebiega ciemna smuga.

Capricornis crispus
Serau kędzierzawy (Capricornis crispus) to gatunek ssaka z rodziny krętorogich. Rogi krótkie, ostro zakończone. Ubarwienie szaro-brunatno-białawe, sierść kędzierzawa.

Tragelaphus spekii
Sitatunga to antylopa z rodziny krętorogich o ciemnym, brunatnoszarym ubarwieniu z jasnymi plamami na podgardlu i białymi pręgami na ciele. Dobrze pływa. Żeruje w nocy.

Antidorcas marsupialis
Skocznik antylopi (Antidorcas marsupialis) to gatunek ssaka z rodziny krętorogich, zaliczany do gazeli. Dawna nazwa skocznika to szpringbok lub antylopa skoczek. Wierzch płowy, spód biały, odcięty na bokach ciemnym pasem.

Saiga tatarica
Suhak, sajga (Saiga tatarica) to gatunek azjatyckiej antylopy o gęstym futrze w kolorze żółtoszarym, jaśniejszym od spodu. Na głowie znajdują się charakterystyczne, ostre i wygięte lekko rogi.

Budorcas taxicolor
Takin to ssak z rodziny krętorogich, krewniak piżmowołu o masywnej budowie ciała. Na wolności żyje tylko kilkaset sztuk. Zarówno samiec jak i samica ma rogi o długości do 63 cm. Ma silnie rozwinięte racice boczne. Ubarwienie od żółtobiałego do brązowoszare

Hemitragus jemlahicus
Tar himalajski (Hemitragus jemlahicus) to ssak z rodziny krętorogich. Samiec jest większy od samicy. Futro brunatne, długie i gęste. Wokół szyi tworzy się charakterystyczna grzywa.

Bos indicus
Zebu jest formą bydła domowego. W okolicach kłębu charakterystyczny garb. Jest odporne na choroby i dobrze znosi klimat podzwrotnikowy. Istnieje 30 ras zebu.
Zdjęcia - galeria
Galeria ta zawiera zdjęcia gatunków opisywanych w tym artykule. Więcej zdjęć można zwykle znaleźć w artykułach, opisujących poszczególne rodzaje i gatunki.





























































Inne gatunki
- Aepyceros melampus
- Ammodorcas clarkei
- Arabitragus jayakari
- Beatragus hunteri
- Bos mutus
- Bos sauveli
- Bubalus mindorensis
- Bubalus quarlesi
- Capra caucasica
- Capra cylindricornis
- Capra walie
- Capricornis rubidus
- Capricornis swinhoei
- Capricornis thar
- Cephalophus adersi
- Cephalophus callipygus
- Cephalophus dorsalis
- Cephalophus harveyi
- Cephalophus jentinki
- Cephalophus leucogaster
- Cephalophus niger
- Cephalophus nigrifrons
- Cephalophus ogilbyi
- Cephalophus rufilatus
- Cephalophus silvicultor
- Cephalophus spadix
- Cephalophus weynsi
- Cephalophus zebra
- Dorcatragus megalotis
- Eudorcas albonotata
- Eudorcas rufifrons
- Eudorcas rufina
- Eudorcas thomsonii
- Eudorcas tilonura
- Gazella arabica
- Gazella bennettii
- Gazella bilkis
- Gazella cuvieri
- Gazella gazella
- Gazella leptoceros
- Gazella marica
- Gazella saudiya
- Gazella spekei
- Gazella subgutturosa
- Hippotragus equinus
- Hippotragus leucophaeus
- Kobus kob
- Kobus megaceros
- Kobus vardonii
- Madoqua guentheri
- Madoqua piacentinii
- Madoqua saltiana
- Naemorhedus baileyi
- Naemorhedus caudatus
- Naemorhedus goral
- Naemorhedus griseus
- Nanger soemmerringii
- Neotragus batesi
- antylopa karłowata (Neotragus pygmaeus)
- Nesotragus moschatus
- Nilgiritragus hylocrius
- Oryx beisa
- Oryx gazella
- Oryx leucoryx
- Ourebia ourebi
- Ovis ammon
- Ovis canadensis
- Ovis dalli
- Ovis nivicola
- Ovis orientalis
- Pantholops hodgsonii
- Pelea capreolus
- Philantomba maxwellii
- Philantomba monticola
- Philantomba walteri
- Procapra gutturosa
- Procapra picticaudata
- Procapra przewalskii
- Pseudoryx nghetinhensis
- Raphicerus campestris
- Raphicerus sharpei
- Redunca arundinum
- Redunca fulvorufula
- Redunca redunca
- Rupicapra pyrenaica
- Sylvicapra grimmia
- Tetracerus quadricornis
- Tragelaphus derbianus
- Tragelaphus imberbis
- Tragelaphus oryx
Występowanie i środowisko
Występują na całym świecie. Preferują tereny otwarte, pokryte trawiastą roślinnością, która stanowi ich pokarm.
Tryb życia i zachowanie
Żyją zwykle w stadach. Niektóre gatunki bywają agresywne. Niektóre gatunki odbywają dalekie wędrówki.
Morfologia i anatomia
Mają czterokomorowy żołądek. U gatunków stadnych między racicami znajdują się gruczoły zapachowe. Zęby policzkowe mają wysoką koronę z półksiężycowymi listewkami na powierzchni miażdżącej. Brak siekaczy i kłów.
Rozmnażanie
Młode rodzą się zwykle dość samodzielne i rozwinięte. Zwykle jedno, czasem 2-3 młode w miocie.
Pożywienie
Roślinność trawiasta, rośliny zielne, liście, gałązki, kora drzew.
Ochrona i zagrożenia
Udomowione krętorogie mają ogromne znaczenie gospodarcze dla człowieka. Chodzi tu o bydło domowe, owce i kozy. Wiele gatunków to zwierzęta łowne.
Wykresy poniżej przedstawiają strukturę zagrożenia wymarcia gatunków z danej rodziny. Pierwszy diagram uwzględnia gatunki, których nie opisano w naszym serwisie (jeżeli taka sytuacja ma miejsce), drugi diagram uwzględnia wyłącznie gatunki, które opisano w portalu, trzeci diagram uwzględnia tylko gatunki rodzime.
Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie wymienione gatunki rodziny)
Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie opisane w serwisie gatunki rodziny)
Struktura zagrożenia wymarciem PL
(wszystkie wymienione polskie gatunki rodziny)
Jeżeli chcesz się więcej dowiedzieć o statusach zagrożenia wymarciem i zapoznać się z opisami poszczególnych statusów, kliknij tutaj.
Ciekawostki
Wśród tej rodziny wyróżniamy następujące umowne grupy zwierząt:
antylopy - obejmująca kilkadziesiąt gatunków zwierząt z terenów otwartych, czasem zarośli i lasów Afryki i Azji. Są to między innymi: kudu, niala, nilgau, eland, gnu, oryks.
gazele - to antylopy o drobnej i smukłej budowie ciała ze stepów i pustyń.
Kalendarz przyrody
Poniższy kalendarz zawiera wszystkie gatunki, które nie znalazły się w opisie żadnego rodzaju. Każdy rodzaj zawiera niezależny kalendarz przyrody.
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | Opis |
● | ● | Antylopa indyjska: Pora godowa u antylopy indyjskiej. | ||||||||||
● | ● | ● | Bizon amerykański: Okres rui u bizona. | |||||||||
● | Gaur indyjski: Rodzą się młode gaura indyjskiego. | |||||||||||
◂ | ● | Kozica północna: Trwa okres rui u kozicy | ||||||||||
▸ | Kozica północna: Rodzą się młode kozice | |||||||||||
● | ● | ● | Muflon: Trwa ruja u muflonów. | |||||||||
◂ | ● | Żubr europejski: Trwa okres rui u żubra | ||||||||||
▸ | Żubr europejski: Samica żubra rodzi zwykle 1 młode |
Bibliografia
Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:
- IUCN - Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych, ISSN 2307-8235 https://www.iucnredlist.org
- Mielczarek Paweł, Kuziemko Marek - Kompletna lista ptaków świata, Wydział Biologii : Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego 2019 http://listaptakow.eko.uj.edu.pl/
Największy ssak

Który z saków jest największy na świecie, a który w Polsce? Czy w historii żyły większe ssaki niż obecnie? Czy są to ssaki wodne czy lądowe?
Jak dużo jedzą zwierzęta?

Czy tylko człowiek bywa obżartuchem? Czy w świecie zwierząt również można znaleźć łakomczuchów? Ile pokarmu zjadają różne zwierzęta?
© medianauka.pl, 2014-01-09, RODZ-32