Krętorogie, pustorożce, wołowate

Krętorogie, pustorożce, wołowate (Bovidae) to rodzina ssaków, która liczy dziś 111 gatunków w 47 rodzajach. W Polsce żyją 3 gatunki z tej rodziny ssaków w naturalnym środowisku. Jest to największa rodzina parzystokopytnych. Kopalne szczątki znane od miocenu.

Wygląd

Samce i czasem samice mają zawsze nierozgałęzione rogi o różnym kształcie, zbudowane z kostnego możdżenia pokrytego pochwą rogową. To stały wyrostek kości czołowej z jamistymi przestrzeniami wewnątrz. Barwa zwykle szara lub brązowawa.

Gatunki

Wykaz wszystkich opublikowanych artykułów tematycznych.

(Addax nasomaculatus)

Adaks jest ssakiem z rodziny krętorogich o jasnej sierści, zamieszkujący Saharę. Ma piękne, długie, kręcone rogi. Poruszanie się po piasku ułatwiają mu spłaszczone, szeroko rozstawione racice.

(Bubalus depressicornis)

Anoa, zwany także bawołkiem to płochliwy i agresywny ssak z rodziny krętorogich z Celebes. Ogon długi, poroże stożkowate, skierowane ku tyłowi dorasta do 30 cm długości.

(Ammotragus lervia)

Arui, zwana owcą grzywiastą, to ssak z rodziny krętorogich o piaskowym ubarwieniu, spokrewniony z kozami oraz owcami. Żyje w niewielkich stadach lub samotnie.

(Bos javanicus)

Banteng, przypominający bydło domowe ssak z rodziny krętorogich o ciemnym ubarwieniu, dolna część nóg jest biała. Aktywny nocą. Bardzo płochliwy i dziki.

(Alcelaphus buselaphus)

Bawolec to afrykańska antylopa dość dużych rozmiarów, niegdyś obecna na powierzchni całej Afryki i Półwyspu Arabskiego. Żyje w małych stadach do 20 osobników.

(Syncerus caffer)

Bawół afrykański to masywny i niebezpieczny ssak z rodziny krętorogich, żyjący w Afryce. Ubarwienie ciała od brunatnego do czarnego. Ma długą sierść, im bawół starszy, tym sierść rzadsza.

(Bubalus arnee)

Bawół indyjski, zwany arni, to potężny ssak z długimi rogami, pochodzący z Indii. Arni ma najdłuższe rogi na świecie spośród dzikich zwierząt. Owłosienie krótkie w kolorze czarnym lub brunatne. Jest zagrożony wytępieniem.

(Bison bison)

Bizon to spokrewniony z żubrem amerykański ssak z rodziny krętorogich. Był bliski wyginięcia. Przyrodnikom udało się uratować gatunek. Futro ma brunatne, gęstsze i ciemniejsze na przednich nogach, kłębie, karku oraz głowie.

(Tragelaphus eurycerus)

Bongo to afrykańska antylopa, która żyje w afryce równikowej. Ma charakterystyczne białe paski po bokach ciała. Wzdłuż grzbietu przebiega grzywa. Ubarwienie samic jest jaśniejsze. Rogi występują u samców i samic.

(Tragelaphus scriptus)

Buszbok to średniej wielkości afrykański ssak z rodziny krętorogich, zamieszkujący dżunglę. Ciało pokryte rudawą sierścią u samic, u samców brązową lub czarną. Na podgardlu i bokach ciała jasne plamki.

(Bos taurus)

Bydło domowe to udomowiony duży ssak z rodziny krętorogich, którego przodkiem był tur. Wśród bydła domowego można wyróżnić wiele ras. Ubarwienie bydła domowego jest różne: płowe, czarne, rude, kawowe, białe, łaciate. Krowy mleczne mają mocno rozbudowaną ty

(Madoqua kirkii)

Dikdikk sawannowy to gatunek antylopy z rodziny krętorogich. To bardzo mała i delikatna antylopa o dużych oczach i wydłużonym pysku. Samiec posiada pojedyncze, krótkie rogi.

(Taurotragus oryx)

Eland (kanna, oreas) to ssak z rodziny krętorogich, należący do antylop. Występuje wiele podgatunków elanda. Ciało pokryte brunatno-rudą sierścią, na bokach występują poprzeczne, białe paski. Rogi lekko skręcone wokół własnej osi.

(Antilope cervicapra)

Garna to antylopa z rodziny krętorogich pochodząca z otwartych terenów Półwyspu Indyjskiego. Samce mają piękne, masywne, świdrowate rogi, mające nawet 5 skrętów.

(Bos gaurus)

Gaur to ssak z rodziny krętorogich. Ma masywne ciało pokryte krótką, czarno-brunatną sierścią. Nogi od połowy w dół są białe. Żyje w Indiach. Zarówno samiec i samica mają masywne, zakrzywione ku górze i ku sobie rogi.

(Gazella dorcas)

Gazela dorkas to afrykański gatunek ssaka z rodziny krętorogich. Ciało jest smukłe, pokryte brązową sierścią, od strony brzusznej białą, wyraźnie odciętą. Rogi występują u samców i samic. Mają kształt wygiętej liry.

(Litocranius walleri)

Gerenuk to Ssak z rodziny krętorogich zaliczana do gazel o pięknej, smukłej sylwetce. Pochodzi z Afryki. Aktywny w dzień. Żyje samotnie lub w małych grupach.

(Connochaetes taurinus albojubatus)

Gnu białobrode to afrykańska antylopa blisko spokrewniona z gnu pręgowanym. Od gnu pręgowanego różni się występowaniem białych włosów na brodzie i podgardlu. Jest to najliczniejsza antylopa afrykańska.

(Connochaetes taurinus)

Gnu pręgowane, zwane także gnu pasiastym, antylopa afrykańska. Tworzy ogromne stada. Sierść ma kolor srebrzysto-biały. Na szyi i na bokach tułowia występują ciemne pręgi. Ma brodę i grzywę z dłuższego włosia w kolorze ciemnobrunatnym.

(Bos grunniensis)

Jak to ssak z rodziny krętorogich o masywnym ciele, krótkich nogach. Jest odporny na mróz i unika ciepła. Jest zwierzęciem udomowionym, ale występuje także w stanie dzikim. Jak został udomowiony w Tybecie w pierwszym tysiącleciu naszej ery.

(Kobus ellipsiprymnus)

Kob śniady to afrykańska antylopa, tworząca wiele podgatunków z odrębnymi nazwami. Ciało pokryte ciemnobrunatną lub oliwkową sierścią. Na pysku, szyi i zadzie występują białe plamy.

(Capra hircus)

Koza domowa to domowe zwierzę należącym do rodziny krętorogich. Przodkiem kozy domowej jest koza bezoarowa. Szacuje się, że koza została udomowiona jeszcze przed rozwojem rolnictwa w okresie neolitu na Bliskim Wschodzie. Samiec kozy nazywany jest capem.

(Rupicapra rupicapra)

Kozica to rodzimy ssak z rodziny krętorogich, którego można spotkać w Tatrach. Nogi przystosowane do poruszania się po stromych skałach, pod kopytami znajdują się elastyczne, wgłębione zgrubienia.

(Oreamnos americanus)

Kozioł śnieżny, zwany też kozą śnieżną, to spokrewniony z kozicą gatunek ssaka z rodziny krętorogich o białej lub żółtobiałej sierści. Zarówno samiec jak i samica nosi lekko zakrzywione ku tyłowi rogi o długości 25 cm.

(Oreotragus oreotragus)

Koziołek skalny to afrykański ssak z rodziny krętorogich, zaliczany do antylop, podobny nico do kozicy. Ma rogi, osiągające długość 7,5-15 cm, które występują głównie u samców. Ma prawie pionowe racice. Koziołek stąpa na ich wierzchołkach.

(Capra sibirica)

Koziorożec syberyjski to największy z koziorożców. Wzdłuż grzbietu przebiega ciemna pręga. Rogi u samców są masywne, osiągają długość 140 cm. Poroże u samic jest krótsze i mniej masywne.

(Tragelaphus strepsiceros)

Kudu wielkie to ssak z rodziny krętorogich zaliczany do antylop. Samce posiadają okazałe, śrubowato skręcone rogi. Żyje w Afryce. Ciało ubarwione jest szaro-brunatnie, na ciele po bokach wyraźne pionowe, białe paski.

(Capra falconeri)

Markur, zwany też kozą śruborogą to azjatycki ssak posiadający piękne, okazałe, mocno skręcone i długie rogi. Sierść szara zimą, latem rudawa, jest dłuższa na grzbiecie i brodzie.

(Ovis musimon)

Muflon to gatunek ssaka z rodziny krętorogich blisko spokrewniony z owcą. Samce mają długie, ślimakowo zakręcone rogi. Aklimatyzował się w wielu okolicach Europy, w tym w Polsce (Sudety i Góry Świętokrzyskie), gdzie wprowadzono go w 1902 roku.

(Pseudois nayaur)

Nahur, zwany też bharalem lub niebieską owcą, to ssak z rodziny krętorogich spokrewniony z owcami i kozami. Żyje w Himalajach. Żyje w stadach po kilkanaście sztuk. Czasem stada mają liczebność kilkuset osobników.

(Tragelaphus angasii)

Niala grzywiasta to afrykańska antylopa, ssak z rodziny krętorogich Na ciele zarówno samców jak i samic występują pionowe białe pręgi. U samców występują rogi, zakrzywione do tyłu, osiągające długość 80 cm.

(Boselaphus tragocamelus)

Nilgau to największa antylopa azjatycka. Na głowie samców znajdują sie krótkie rogi. Samice są mniejsze od samców. Jest szkodnikiem plantacji trzciny cukrowej.

(Oryx dammah)

Oryks szablorogi to afrykańska antylopa, ssak z rodziny krętorogich. Gatunek jest objęty programem ochrony i hodowli ginących gatunków. Doskonale przystosowany do zmiennych temperatur i braku wody.

(Ovis aries jakobs)

Owca czteroroga to rasa owiec, która została wyodrębniona w XVIII wieku jako owce parkowe. Górne rogi są większe, są rogami właściwymi. Samce są większe od samic.

(Ovis aries)

Owca to zwierzę domowe z rodziny krętorogich, pochodzące od owcy dzikiej. Uzyskano wiele ras. Hodowane na całym świecie. Udomowienie owcy nastąpiło około 6-8 tysięcy lat p.n.e. w zachodniej Azji. Początkowo hodowano owce dla mięsa i skóry

(Ovibos moschatus)

Piżmowół, zwany też wołem piżmowym, to potężny ssak z rodziny krętorogich o krępym ciele i długim, ciepłym futrze. W epoce lodowcowej był pospolity w całej Europie i na Syberii.

(Capricornis sumatraensis)

Serau to spokrewniony z kozicą ssak azjatycki z rodziny krętorogich. Ciało pokryte jest krótką, ciemną sierścią, nogi od połowy w dół i podgardle brązowe, wzdłuż grzbietu przebiega ciemna smuga.

(Tragelaphus spekii)

Sitatunga to antylopa z rodziny krętorogich o ciemnym, brunatnoszarym ubarwieniu z jasnymi plamami na podgardlu i białymi pręgami na ciele. Dobrze pływa. Żeruje w nocy.

(Budorcas taxicolor)

Takin to ssak z rodziny krętorogich, krewniak piżmowołu o masywnej budowie ciała. Na wolności żyje tylko kilkaset sztuk. Zarówno samiec jak i samica ma rogi o długości do 63 cm. Ma silnie rozwinięte racice boczne. Ubarwienie od żółtobiałego do brązowoszare

(Bos indicus)

Zebu jest formą bydła domowego. W okolicach kłębu charakterystyczny garb. Jest odporne na choroby i dobrze znosi klimat podzwrotnikowy. Istnieje 30 ras zebu.

(Bison bonasus)

Żubr jest największym europejskim ssakiem żyjącym dziko. Jest blisko spokrewniony z amerykańskim bizonem. Przed pierwszą wojną światową żubry żyły tylko w Puszczy Białowieskiej.

Inne gatunki

• Antylopa karłowata (Neotragus pygmaeus)
• Suhak, sajga, sumak (Saiga tatarica)

Występowanie i środowisko

Występują na całym świecie. Preferują tereny otwarte, pokryte trawiastą roślinnością, która stanowi ich pokarm.

Tryb życia i zachowanie

Żyją zwykle w stadach. Niektóre gatunki bywają agresywne. Niektóre gatunki odbywają dalekie wędrówki.

Morfologia i anatomia

Mają czterokomorowy żołądek. U gatunków stadnych między racicami znajdują się gruczoły zapachowe. Zęby policzkowe mają wysoką koronę z półksiężycowymi listewkami na powierzchni miażdżącej. Brak siekaczy i kłów.

Rozmnażanie

Młode rodzą się zwykle dość samodzielne i rozwinięte. Zwykle jedno, czasem 2-3 młode w miocie.

Pożywienie

Roślinność trawiasta, rośliny zielne, liście, gałązki, kora drzew.

Ochrona i zagrożenia

Udomowione krętorogie mają ogromne znaczenie gospodarcze dla człowieka. Chodzi tu o bydło domowe, owce i kozy. Wiele gatunków to zwierzęta łowne.

Ciekawostki

Wśród tej rodziny wyróżniamy następujące umowne grupy zwierząt:

antylopy - obejmująca kilkadziesiąt gatunków zwierząt z terenów otwartych, czasem zarośli i lasów Afryki i Azji. Są to między innymi: kudu, niala, nilgau, eland, gnu, oryks.

gazele - to antylopy o drobnej i smukłej budowie ciała ze stepów i pustyń.

Zdjęcia - galeria

© medianauka.pl, 2014-01-09, RODZ-32

Kalendarz przyrody

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	Opis
ukryj/pokaż żubr
												Trwa okres rui u żubra
												Samica żubra rodzi zwykle 1 młode
ukryj/pokaż kozica
												Trwa okres rui u kozicy
												Rodzą się młode kozice

Pokaż tylko bieżące wydarzenia