Spis treści:
Wołowate
Krętorogie, pustorożce, wołowate (Bovidae) to rodzina ssaków, która liczy dziś 177 gatunków. W Polsce żyją 3 gatunki z tej rodziny ssaków w naturalnym środowisku. Jest to największa rodzina parzystokopytnych. Kopalne szczątki znane od miocenu.
Wygląd
Samce i czasem samice mają zawsze nierozgałęzione rogi o różnym kształcie, zbudowane z kostnego możdżenia pokrytego pochwą rogową. To stały wyrostek kości czołowej z jamistymi przestrzeniami wewnątrz. Barwa zwykle szara lub brązowawa.
Gatunki
To atlas z wykazem gatunków, przynależących do danej rodziny. Aby wyświetlić tylko polskie gatunki, użyj filtra Ukryj obce gatunki, który znajdziesz w panelu bocznym. Możesz także użyć innych ciekawych filtrów. Kliknij na nazwę gatunkową, aby się dowiedzieć czegoś więcej na temat danego gatunku.
- Bydło domowe, tur europejski (Bos taurus) PL
- Koza domowa (Capra hircus) PL
- Kozica północna (Rupicapra rupicapra) PL
- Muflon śródziemnomorski (Ovis musimon) PL
- Owca domowa (Ovis aries) PL
- Tur leśny (Bos primigenius) PL
- Żubr europejski (Bison bonasus) PL
- Adaks pustynny (Addax nasomaculatus)
- Anoa nizinny (Bubalus depressicornis)
- Antylopa indyjska (Antilope cervicapra)
- Antylopik przylądkowy (Raphicerus melanotis)
- Antylopik zwyczajny (Raphicerus campestris)
- Antylopka karłowata (Neotragus pygmaeus)
- Antylopowiec szablorogi (Hippotragus niger)
- Arni azjatycki (Bubalus arnee)
- Arui grzywiasta (Ammotragus lervia)
- Banteng azjatycki (Bos javanicus)
- Bawolec krowi (Alcelaphus buselaphus)
- Bawół afrykański (Syncerus caffer)
- Bizon amerykański (Bison bison)
- Bongo leśne (Tragelaphus eurycerus)
- Buszbok subsaharyjski (Tragelaphus scriptus)
- Dikdik drobny (Madoqua guentheri)
- Dikdikk sawannowy (Madoqua kirkii)
- Dujker czerwony (Cephalophus natalensis)
- Eland zwyczajny (Tragelaphus oryx)
- Gaur indyjski (Bos gaurus)
- Gazela czarnoogonowa (Gazella subgutturosa)
- Gazela masajska (Nanger granti)
- Gazela pustynna (Gazella dorcas)
- Gazelka płocha (Nanger dama)
- Gazelka pręgogłowa (Nanger soemmerringii)
- Gazelopka sawannowa (Eudorcas thomsonii)
- Gerenuk długoszyi (Litocranius walleri)
- Gnu białobrode (Connochaetes taurinus albojubatus)
- Gnu brunatne (Connochaetes gnou)
- Gnu pręgowane (Connochaetes taurinus)
- Jak zwyczajny (Bos grunniensis)
- Kob lirorogi (Kobus vardonii)
- Kob moczarowy (Kobus leche)
- Kob nilowy (Kobus megaceros)
- Kob śniady (Kobus ellipsiprymnus)
- Kob żółty (Kobus kob)
- Koza bezoarowa (Capra aegagrus)
- Kozioł śnieżny (Oreamnos americanus)
- Koziołek skalny (Oreotragus oreotragus)
- Koziorożec alpejski (Capra ibex)
- Koziorożec nubijski (Capra nubiana)
- Koziorożec pirenejski (Capra pyrenaica)
- Koziorożec syberyjski (Capra sibirica)
- Kudu małe (Tragelaphus imberbis)
- Kudu wielkie (Tragelaphus strepsiceros)
- Markur śruborogi (Capra falconeri)
- Nahur, nachur, bharal, owca niebieska (Pseudois nayaur)
- Niala górska (Tragelaphus buxtoni)
- Niala grzywiasta (Tragelaphus angasii)
- Nilgau indyjski (Boselaphus tragocamelus)
- Oribi smukłonogi (Ourebia ourebi)
- Oryks arabski (Oryx leucoryx)
- Oryks południowy (Oryx gazella)
- Oryks pręgoboki (Oryx beisa)
- Oryks szablorogi (Oryx dammah)
- Owca czteroroga (Ovis aries jakobs)
- Owca jukońska (Ovis dalli)
- Owca kanadyjska (Ovis canadensis)
- Piżmowół arktyczny (Ovibos moschatus)
- Ridbok zwyczajny (Redunca redunca)
- Sasebi przylądkowy (Damaliscus pygargus)
- Sasebi właściwy (Damaliscus lunatus)
- Serau białogrzywy (Capricornis sumatraensis)
- Serau chiński (Capricornis milneedwardsii)
- Serau kędzierzawy (Capricornis crispus)
- Sitatunga sawannowa (Tragelaphus spekii)
- Skocznik antylopi (Antidorcas marsupialis)
- Suhak stepowy (Saiga tatarica)
- Takin złoty (Budorcas taxicolor)
- Tar himalajski (Hemitragus jemlahicus)
- Zebu (Bos indicus)
Inne gatunki
- impala zwyczajna (Aepyceros melampus)
- bawolec rudy (Alcelaphus caama)
- bawolec masajski (Alcelaphus cokii)
- bawolec sawannowy (Alcelaphus lelwel)
- bawolec esowatorogi (Alcelaphus lichtensteinii)
- bawolec erytrejski (Alcelaphus tora)
- antylopik ogadeński (Ammodorcas clarkei)
- arabotar blady (Arabitragus jayakari)
- hirola okularowa (Beatragus hunteri)
- gajal udomowiony (Bos frontalis)
- jak dziki (Bos mutus)
- kuprej azjatycki (Bos sauveli)
- wół domowy (Bubalus bubalis)
- wół mindorski (Bubalus mindorensis)
- anoa górski (Bubalus quarlesi)
- koziorożec kaukaski (Capra caucasica)
- koziorożec walcorogi (Capra cylindricornis)
- koziorożec abisyński (Capra walie)
- serau rudy (Capricornis rubidus)
- serau tajwański (Capricornis swinhoei)
- serau himalajski (Capricornis thar)
- dujker wyspowy (Cephalophus adersi)
- dujker liberyjski (Cephalophus brookei)
- dujker płowy (Cephalophus callipygus)
- dujker białonogi (Cephalophus crusalbum)
- dujker czarnopręgi (Cephalophus dorsalis)
- dujker kasztanowaty (Cephalophus harveyi)
- dujker duży (Cephalophus jentinki)
- dujker białobrzuchy (Cephalophus leucogaster)
- dujker czarny (Cephalophus niger)
- dujker czarnoczelny (Cephalophus nigrifrons)
- dujker zatokowy (Cephalophus ogilbyi)
- dujker ruwenzorski (Cephalophus rubidus)
- dujker rudoboki (Cephalophus rufilatus)
- dujker żółtopręgi (Cephalophus silvicultor)
- dujker tanzański (Cephalophus spadix)
- dujker jednobarwny (Cephalophus weynsi)
- dujker zebrowaty (Cephalophus zebra)
- sasebi sawannowy (Damaliscus korrigum)
- sasebi przylądkowy (Damaliscus pygargus)
- sasebi zambijski (Damaliscus superstes)
- bejra somalijska (Dorcatragus megalotis)
- gazelopka sudańska (Eudorcas albonotata)
- gazelopka rudoczelna (Eudorcas rufifrons)
- gazelopka rdzawa (Eudorcas rufina)
- gazelopka nubijska (Eudorcas tilonura)
- gazela arabska (Gazella arabica)
- gazela indyjska (Gazella bennettii)
- gazela jemeńska (Gazella bilkis)
- gazela berberyjska (Gazella cuvieri)
- gazela pustynna (Gazella erlangeri)
- gazela górska (Gazella gazella)
- gazela piaskowa (Gazella leptoceros)
- gazela saudyjska (Gazella saudiya)
- gazela mała (Gazella spekei)
- antylopowiec koński (Hippotragus equinus)
- antylopowiec modry (Hippotragus leucophaeus)
- antylopowiec wielki (Hippotragus variani)
- kob katangijski (Kobus anselli)
- kob pręgozady (Kobus defassa)
- kob białouchy (Kobus leucotis)
- kob ugandyjski (Kobus thomasi)
- dikdik namibijski (Madoqua domarensis)
- dikdik rudobrzuchy (Madoqua phillipsi)
- dikdik srebrzysty (Madoqua piacentinii)
- dikdik żwawy (Madoqua saltiana)
- dikdik szarolicy (Madoqua swaynei)
- goral brunatny (Naemorhedus baileyi)
- goral długoogonowy (Naemorhedus caudatus)
- goral himalajski (Naemorhedus goral)
- goral szary (Naemorhedus griseus)
- antylopka lilipucia (Neotragus batesi)
- antylopka piżmowa (Nesotragus moschatus)
- nilgirtar leśny (Nilgiritragus hylocrius)
- owca dzika (Ovis ammon)
- owca tybetańska (Ovis hodgsonii)
- owca czarnogórska (Ovis nigrimontana)
- owca śnieżna (Ovis nivicola)
- muflon cypryjski (Ovis ophion)
- owca stepowa (Ovis orientalis)
- owca pamirska (Ovis polii)
- cziru tybetańskie (Pantholops hodgsonii)
- pelea sarnia (Pelea capreolus)
- dujkerczyk karłowaty (Philantomba maxwellii)
- dujkerczyk modry (Philantomba monticola)
- dujkerczyk skryty (Philantomba walteri)
- dżereń mongolski (Procapra gutturosa)
- dżereń tybetański (Procapra picticaudata)
- dżereń Przewalskiego (Procapra przewalskii)
- nahur karłowaty (Pseudois shaeferi)
- saola wietnamska (Pseudoryx nghetinhensis)
- antylopik północny (Raphicerus sharpei)
- ridbok południowy (Redunca arundinum)
- ridbok górski (Redunca fulvorufula)
- kozica południowa (Rupicapra pyrenaica)
- suhak północny (Saiga borealis)
- grym szary (Sylvicapra grimmia)
- czykara dekańska (Tetracerus quadricornis)
- oreas wielki (Tragelaphus derbianus)
Występowanie i środowisko
Występują na całym świecie. Preferują tereny otwarte, pokryte trawiastą roślinnością, która stanowi ich pokarm.
Tryb życia i zachowanie
Żyją zwykle w stadach. Niektóre gatunki bywają agresywne. Niektóre gatunki odbywają dalekie wędrówki.
Morfologia i anatomia
Mają czterokomorowy żołądek. U gatunków stadnych między racicami znajdują się gruczoły zapachowe. Zęby policzkowe mają wysoką koronę z półksiężycowymi listewkami na powierzchni miażdżącej. Brak siekaczy i kłów.
Rozmnażanie
Młode rodzą się zwykle dość samodzielne i rozwinięte. Zwykle jedno, czasem 2-3 młode w miocie.
Pożywienie
Roślinność trawiasta, rośliny zielne, liście, gałązki, kora drzew.
Ochrona i zagrożenia
Udomowione krętorogie mają ogromne znaczenie gospodarcze dla człowieka. Chodzi tu o bydło domowe, owce i kozy. Wiele gatunków to zwierzęta łowne.
Wykresy poniżej przedstawiają strukturę zagrożenia wymarcia gatunków z danej rodziny. Pierwszy diagram uwzględnia gatunki, których nie opisano w naszym serwisie (jeżeli taka sytuacja ma miejsce), drugi diagram uwzględnia wyłącznie gatunki, które opisano w portalu, trzeci diagram uwzględnia tylko gatunki rodzime.
Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie wymienione gatunki rodziny)
Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie opisane w serwisie gatunki rodziny)
Struktura zagrożenia wymarciem PL
(wszystkie wymienione polskie gatunki rodziny)
Jeżeli chcesz się więcej dowiedzieć o statusach zagrożenia wymarciem i zapoznać się z opisami poszczególnych statusów, kliknij tutaj.
Ciekawostki
Wśród tej rodziny wyróżniamy następujące umowne grupy zwierząt:
antylopy - obejmująca kilkadziesiąt gatunków zwierząt z terenów otwartych, czasem zarośli i lasów Afryki i Azji. Są to między innymi: kudu, niala, nilgau, eland, gnu, oryks.
gazele - to antylopy o drobnej i smukłej budowie ciała ze stepów i pustyń.
Kalendarz przyrody
Poniższy kalendarz zawiera wszystkie gatunki, które nie znalazły się w opisie żadnego rodzaju. Każdy rodzaj zawiera niezależny kalendarz przyrody.
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | Opis |
● | ● | Antylopa indyjska: Pora godowa u antylopy indyjskiej. | ||||||||||
● | ● | ● | Bizon amerykański: Okres rui u bizona. | |||||||||
● | Gaur indyjski: Rodzą się młode gaura indyjskiego. | |||||||||||
◂ | ● | Kozica północna: Trwa okres rui u kozicy | ||||||||||
▸ | Kozica północna: Rodzą się młode kozice | |||||||||||
● | ● | ● | Muflon śródziemnomorski: Trwa ruja u muflonów. | |||||||||
◂ | ● | Żubr europejski: Trwa okres rui u żubra | ||||||||||
▸ | Żubr europejski: Samica żubra rodzi zwykle 1 młode |
Bibliografia
Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:
- IUCN - Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych, ISSN 2307-8235 https://www.iucnredlist.org
- Mielczarek Paweł, Kuziemko Marek - Kompletna lista ptaków świata, Wydział Biologii : Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego 2019 http://listaptakow.eko.uj.edu.pl/
- IUCN - Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych, ISSN 2307-8235 https://www.iucnredlist.org
- Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska-Jurgiel, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz - Polskie nazewnictwo ssaków świata, 978-83-88147-15-9, Muzeum i Instytut Zoologii PAN 2015
- Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska-Jurgiel, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz - Polskie nazewnictwo ssaków świata, 978-83-88147-15-9, Muzeum i Instytut Zoologii PAN 2015
- Jiří Gaisler, Jan Zejda - Ssaki świata, ISBN 83-7079-773-3, MUZA SA 1995
- Praca zbiorowa - Encyklopedia zwierząt Ssaki, ISBN 83-85-85152-05-9, Elipsa 1991
- pod red. Kazimierza Kowalskiego - Mały słownik zoologiczny - ssaki, Wiedza Powszechna 1975
- Alfred Brehm - Życie zwierząt. Ssaki, PWN 1963
- Praca zbiorowa - Wielka Encyklopedia Przyrody. Ssaki, ISBN 83-7079-784-9, MUZA SA 1997



© medianauka.pl, 2014-01-09, RODZ-32
Data aktualizacji artykułu: 2022-09-09