Walenie

Walenie (Cetacea) to rząd ssaków, które żyją wyłącznie w środowisku wodnym i nie są zdolne do poruszania się na lądzie. Zaliczamy do nich dwa podrzędy: fiszbinowce i zębowce. Wyróżniamy jeszcze jeden podrząd: Archaeoceti, do którego zaliczamy wymarłe już gatunki. Rząd waleni liczy dziś 69 gatunków w 12 rodzinach. W Bałtyku obserwowano 11 gatunków, stale żyje tylko jeden gatunek - morświn.

Rodziny

Alfabetyczny wykaz opublikowanych rodzin.

Nazwa rodziny	Nazwa łacińska	Liczba gatunków		Czy występuje w Polsce?
Nazwa rodziny	Nazwa łacińska	Świat	Polska	Czy występuje w Polsce?
delfinowate	Delphinidae	39	2	Tak
iniowate	Iniidae	3	0	Nie
kaszalotowate	Physeteridae	1	0	Nie
kogiowate	Kogiidae	2	0	Tak
morświnowate	Phocoenidae	7	1	Tak
narwalowate	Monodontidae	2	1	Tak
płetwalowate	Balaenopteridae	8	0	Tak
pływaczowate	Eschrichtiidae	1	0	Tak
suzowate	Platanistidae	2	0	Tak
walenikowate	Neobalaenidae	1	0	Tak
walowate	Balaenidae	4	0	Nie
zyfiowate	Ziphiidae	23	0	Tak

Występowanie i środowisko

Występują w oceanach i morzach całego świata, a także w niektórych rzekach i jeziorach.

Tryb życia i zachowanie

Walenie potrafią szybko pływać (do 48 km/h). Odbywają dalekie wędrówki w oceanach.

Morfologia i anatomia

Są to największe zwierzęta jakie dziś i kiedykolwiek żyły na ziemi, gdyż osiągają rozmiar 30 metrów i wagę 135 ton. Z wyglądu przypominają ryby. Kończyny są przekształcone w płetwy. Płetwa ogonowa, która stanowi główny narząd ruchu jest ustawiona poziomo, odwrotnie niż u ryb. Czasami na grzbiecie fałd skórny tworzy płetwę grzbietową. Bark owłosienia (zdarzają się włosy w okolicach pyska). Walenie pojawiły się w eocenie i pochodzą od ssaków lądowych.

Podskórna warstwa tłuszczu stanowi izolację cieplną. U wielorybów ma ona grubość nawet 70 cm. Kości mają gąbczastą budowę, są przesycone tłuszczem, są bardzo lekkie. U zębowców występują proste zęby, u fiszbinowców zęby nie występują, za to z podniebienia wykształciła się rogowa substancja, która służy do odcedzania z wody pokarmu, nazywana fiszbinem. Jelita są długie i przystosowane do trawienia pokarmu połkniętego w całości. Otwory nosowe umiejscowione są na czubku głowy, są zwykle zamknięte i otwierają się, gdy zwierzę się wynurza aby zaczerpnąć powietrza. Zaskakuje mała objętość płuc. Tlen magazynowany jest w mięśniach, które zawierają dużą ilość mioglobiny. Układ oddechowy i układ krążenia jest przystosowany do długich, prawie godzinnych zanurzeń, jak i do zanurzeń na głębokość nawet 1000 metrów. Zapasy tlenu są też podczas oddychania niezwykle szybko odtwarzane. Mózg jest niezwykle mocno rozwinięty. Walenie mają słaby wzrok i węch. Słuch jest najsilniejszym zmysłem. Wykorzystują echolokację.

Rozmnażanie

Samice rodzą zwykle jedno, dobrze rozwinięte młode. Mleko zawiera 50% tłuszczu. Matka wstrzykuje mleko do pyska małego.

Pożywienie

Orki są drapieżnikami i polują na inne ssaki i ptaki wodne oraz duże ryby. Pozostałe zębowce żywią się rybami i głowonogami. Fiszbinowce odżywiają się planktonem, który odzyskują z "przesiewania" za pomocą fiszbinu wody.

Ochrona i zagrożenia

Wiele gatunków jest zagrożonych wyginięciem. Należą do nich: Lipotes vexillifer, Platanista minor, Balaenoptera musculus, Megaptera novaeanglie, Balaena glacialis, Balaena mysticetus.

Wykresy poniżej przedstawiają strukturę zagrożenia wymarcia gatunków z danego rzędu. Pierwszy diagram uwzględnia gatunki, których nie opisano w naszym serwisie (jeżeli taka sytuacja ma miejsce), drugi diagram uwzględnia wyłącznie gatunki, które opisano w portalu, trzeci diagram uwzględnia tylko gatunki rodzime.

Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie wymienione gatunki rzędu)

Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie opisane w serwisie gatunki rzędu)

Struktura zagrożenia wymarciem PL
(wszystkie wymienione polskie gatunki rzędu)

Jeżeli chcesz się więcej dowiedzieć o statusach zagrożenia wymarciem i zapoznać się z opisami poszczególnych statusów, kliknij tutaj.

Ciekawostki

Niektóre walenie potrafią nurkować na głębokość 1000 metrów!

Płetwal błękitny (Balaenoptera musculus) to największy ssak żyjący obecnie i w przeszłości na świecie.

Kalendarz przyrody

Opis

●

Białucha arktyczna: Rodzą się cielęta białuchy.

●

Delfin zwyczajny: Rodzą się delfiny zwyczajne.

●

Delfinowiec białonosy: Rodzą się cielęta delfina białonosego.

●

▸

Morświn zwyczajny: Trwa okres godowy morświnów

●

Morświn zwyczajny: Rodzą się młode morświny

●

Płetwal zwyczajny: Rodzą się finwale.

Pokaż tylko bieżące wydarzenia

Ciekawostki

Czy tylko nietoperze używają echolokacji?

QUIZ

Ssaki Polski — quiz

Bibliografia

Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:

IUCN - Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych, ISSN 2307-8235 https://www.iucnredlist.org
Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska-Jurgiel, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz - Polskie nazewnictwo ssaków świata, 978-83-88147-15-9, Muzeum i Instytut Zoologii PAN 2015
pod red. Kazimierza Kowalskiego - Mały słownik zoologiczny - ssaki, Wiedza Powszechna 1975
Praca zbiorowa - Encyklopedia zwierząt Ssaki, ISBN 83-85-85152-05-9, Elipsa 1991
Alfred Brehm - Życie zwierząt. Ssaki, PWN 1963