Walenie
Walenie (Cetacea) to rząd ssaków, które żyją wyłącznie w środowisku wodnym i nie są zdolne do poruszania się na lądzie. Zaliczamy do nich dwa podrzędy: fiszbinowce i zębowce. Wyróżniamy jeszcze jeden podrząd: Archaeoceti, do którego zaliczamy wymarłe już gatunki. Rząd waleni liczy dziś 69 gatunków w 12 rodzinach. W Bałtyku obserwowano 11 gatunków, stale żyje tylko jeden gatunek - morświn.
Rodziny
Alfabetyczny wykaz opublikowanych rodzin.
| Nazwa rodziny | Nazwa łacińska | Liczba gatunków | Czy występuje w Polsce? | |
|---|---|---|---|---|
| Świat | Polska | |||
| delfinowate | Delphinidae | 39 | 2 | Tak |
| iniowate | Iniidae | 3 | 0 | Nie |
| kaszalotowate | Physeteridae | 1 | 0 | Nie |
| kogiowate | Kogiidae | 2 | 0 | Tak |
| morświnowate | Phocoenidae | 7 | 1 | Tak |
| narwalowate | Monodontidae | 2 | 1 | Tak |
| płetwalowate | Balaenopteridae | 8 | 0 | Tak |
| pływaczowate | Eschrichtiidae | 1 | 0 | Tak |
| suzowate | Platanistidae | 2 | 0 | Tak |
| walenikowate | Neobalaenidae | 1 | 0 | Tak |
| walowate | Balaenidae | 4 | 0 | Nie |
| zyfiowate | Ziphiidae | 23 | 0 | Tak |
Występowanie i środowisko
Występują w oceanach i morzach całego świata, a także w niektórych rzekach i jeziorach.
Tryb życia i zachowanie
Walenie potrafią szybko pływać (do 48 km/h). Odbywają dalekie wędrówki w oceanach.
Morfologia i anatomia
Są to największe zwierzęta jakie dziś i kiedykolwiek żyły na ziemi, gdyż osiągają rozmiar 30 metrów i wagę 135 ton. Z wyglądu przypominają ryby. Kończyny są przekształcone w płetwy. Płetwa ogonowa, która stanowi główny narząd ruchu jest ustawiona poziomo, odwrotnie niż u ryb. Czasami na grzbiecie fałd skórny tworzy płetwę grzbietową. Bark owłosienia (zdarzają się włosy w okolicach pyska). Walenie pojawiły się w eocenie i pochodzą od ssaków lądowych.
Podskórna warstwa tłuszczu stanowi izolację cieplną. U wielorybów ma ona grubość nawet 70 cm. Kości mają gąbczastą budowę, są przesycone tłuszczem, są bardzo lekkie. U zębowców występują proste zęby, u fiszbinowców zęby nie występują, za to z podniebienia wykształciła się rogowa substancja, która służy do odcedzania z wody pokarmu, nazywana fiszbinem. Jelita są długie i przystosowane do trawienia pokarmu połkniętego w całości. Otwory nosowe umiejscowione są na czubku głowy, są zwykle zamknięte i otwierają się, gdy zwierzę się wynurza aby zaczerpnąć powietrza. Zaskakuje mała objętość płuc. Tlen magazynowany jest w mięśniach, które zawierają dużą ilość mioglobiny. Układ oddechowy i układ krążenia jest przystosowany do długich, prawie godzinnych zanurzeń, jak i do zanurzeń na głębokość nawet 1000 metrów. Zapasy tlenu są też podczas oddychania niezwykle szybko odtwarzane. Mózg jest niezwykle mocno rozwinięty. Walenie mają słaby wzrok i węch. Słuch jest najsilniejszym zmysłem. Wykorzystują echolokację.
Rozmnażanie
Samice rodzą zwykle jedno, dobrze rozwinięte młode. Mleko zawiera 50% tłuszczu. Matka wstrzykuje mleko do pyska małego.
Pożywienie
Orki są drapieżnikami i polują na inne ssaki i ptaki wodne oraz duże ryby. Pozostałe zębowce żywią się rybami i głowonogami. Fiszbinowce odżywiają się planktonem, który odzyskują z "przesiewania" za pomocą fiszbinu wody.
Ochrona i zagrożenia
Wiele gatunków jest zagrożonych wyginięciem. Należą do nich: Lipotes vexillifer, Platanista minor, Balaenoptera musculus, Megaptera novaeanglie, Balaena glacialis, Balaena mysticetus.
Wykresy poniżej przedstawiają strukturę zagrożenia wymarcia gatunków z danego rzędu. Pierwszy diagram uwzględnia gatunki, których nie opisano w naszym serwisie (jeżeli taka sytuacja ma miejsce), drugi diagram uwzględnia wyłącznie gatunki, które opisano w portalu, trzeci diagram uwzględnia tylko gatunki rodzime.
Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie wymienione gatunki rzędu)
Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie opisane w serwisie gatunki rzędu)
Struktura zagrożenia wymarciem PL
(wszystkie wymienione polskie gatunki rzędu)
Jeżeli chcesz się więcej dowiedzieć o statusach zagrożenia wymarciem i zapoznać się z opisami poszczególnych statusów, kliknij tutaj.
Ciekawostki
Niektóre walenie potrafią nurkować na głębokość 1000 metrów!
Płetwal błękitny (Balaenoptera musculus) to największy ssak żyjący obecnie i w przeszłości na świecie.
Kalendarz przyrody
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | Opis |
| ● | ● | ● | ● | ● | ● | Białucha arktyczna: Rodzą się cielęta białuchy. | ||||||
| ● | ● | ● | Delfin zwyczajny: Rodzą się delfiny zwyczajne. | |||||||||
| ● | ● | ● | ● | ● | Delfinowiec białonosy: Rodzą się cielęta delfina białonosego. | |||||||
| ● | ● | ● | ▸ | Morświn zwyczajny: Trwa okres godowy morświnów | ||||||||
| ● | ● | ● | Morświn zwyczajny: Rodzą się młode morświny | |||||||||
| ● | ● | Płetwal zwyczajny: Rodzą się finwale. |
Powiązane quizy
Bibliografia
Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:
- IUCN - Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych, ISSN 2307-8235 https://www.iucnredlist.org
- Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska-Jurgiel, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz - Polskie nazewnictwo ssaków świata, 978-83-88147-15-9, Muzeum i Instytut Zoologii PAN 2015
- pod red. Kazimierza Kowalskiego - Mały słownik zoologiczny - ssaki, Wiedza Powszechna 1975
- Praca zbiorowa - Encyklopedia zwierząt Ssaki, ISBN 83-85-85152-05-9, Elipsa 1991
- Alfred Brehm - Życie zwierząt. Ssaki, PWN 1963
© medianauka.pl, 2014-01-09, RZAD-38
Data aktualizacji artykułu: 2022-09-10