Chruściele

Chruściele (Rallidae) to rodzina ptaków z rzędu żurawiowatych. Rodzina ta liczy dziś 34 rodzajów i 133 gatunków, z czego w Polsce 7 (6 lęgowych).

Chruściele dzielimy na trzy nietaksonomiczne grupy:

• chruściele długodziobe,
• derkacze i kokoszki,
• łyski.

Wygląd

Mają bocznie spłaszczone ciało, krótkie, zaokrąglone skrzydła, krótki ogon, długie nogi i bardzo długie palce. Część z nich ma nagą, płaską, blaszkowatą narośl na czole, zwykle jaskrawo zabarwioną. Upierzenie różnorodne, zwykle brązowe, szare, rude. Zwykle samiec i samica są jednakowo upierzone.

Gatunki

Wykaz wszystkich opublikowanych artykułów tematycznych.

Bagiewnik białopierśny

Amaurornis phoenicurus

Bagiewnik białopierśny (Amaurornis phoenicurus) to gatunek ptaka z rodziny chruścieli. Upierzenie z wierzchu czarnobrązowe, kuper rdzawy, część głowy, pierś i brzuch są białe. Nogi i dziób żółtawe.

Derkacz PL Lęgowy Nieliczny  ! 

Crex crex

To ptak prowadzący bardzo skryty tryb życia. O jego obecności najczęściej przekonujemy się na podstawie charakterystycznego głosu kreks-kreks, jaki wydaje samiec o zmierzchu i w nocy. Ptak ten prowadzi wyjątkowo skryty tryb życia.

Kokoszka, kurka wodna, kokoszka wodna PL Lęgowy Nieliczny

Gallinula chloropus

Kokoszka, albo inaczej kurka wodna to niezbyt liczny ptak wielkości gołębia, podobny nieco do łyski. Skrzydła i wierzch ciała są ciemnobrązowe, prawie cała reszta ma czarny kolor. Po bokach ciała biegną białe kreski, układające się w ukośną linię.

Kropiatka PL Lęgowy Nieliczny  ! 

Porzana porzana

Kropiatka (Porzana porzana) to gatunek ptaka z rodziny chruścieli. Ubarwienie oliwkowo-brązowe z jasnymi i ciemnymi plamkami. Głowa po bokach, szyja i pierś są szarobrązowe z białymi plamkami.

Kureczka kasztanowata

Porzana fusca

Kureczka kasztanowata (Porzana fusca) to ptak z rodziny chruścieli. Ma brązowe upierzenie z rdzawymi nalotami. Nogi pomarańczowoczerwone z długimi palcami. Oczy mają czerwony kolor.

Łyska, łyska zwyczajna PL Lęgowy Średnio liczny

Fulica atra

To dość pospolity w Polsce ptak lęgowy o czarnym upierzeniu, z charakterystyczną białą płytką na czole. Stopy długie z charakterystycznymi płatkami skórnymi. Ptak ten nie boi się bliskości człowieka. Unosi się na wodzie jak korek.

Modrzyk zwyczajny

Porphyrio porphyrio

Modrzyk zwyczajny to przedstawiciel chruścieli o pięknym, błękitnym upierzeniu, z charakterystyczną, czerwoną skórą bez upierzenia na czole i bardzo długimi palcami u nóg. Jest gatunkiem osiadłym i hałaśliwym.

Sułtanka amerykańska

Porphyrula martinica

To jeden z najbardziej barwnych gatunków chruścieli. Dziób krótki, mocny, czerwony u nasady i żółty na końcu. Czoło z niebieską plamą. Nogi długie, żółte. Palce bardzo długie. Sułtanka amerykańska potrafi wspinać się na drzewa.

Takahe południowy

Porphyrio hochstetteri

Takahe południowy (Porphyrio hochstetteri) to gatunek nielotnego ptaka z rodziny chruścieli, największy przedstawiciel rodziny. Ma dość masywne i krępe ciało. Upierzenie purpurowoniebieskie. Skrzydła są zielonkawe.

Weka

Gallirallus australis

Weka (Gallirallus australis) to gatunek ptaka z rodziny chruścieli, żyjący w Nowej Zelandii. Weka ma mocny, brązowawy dziób. Upierzenie brązowe, nad okiem i na szyi znajdują się szarawe obszary. Mocne są też nogi.

Wodnik PL Lęgowy Nieliczny

Rallus aquaticus

To rzadki w naszym kraju chruściel, o niebieskawym spodzie, dość długim, nieco zagiętym w dół, czerwonym dziobie. Wydaje odgłos kwiczenia. To ptak trudny w obserwacji, ze względu na prowadzenie życia pośród gęstej roślinności wodnej.

Zielonka PL Lęgowy Bardzo nieliczny  ! 

Porzana parva

To rzadki w naszym kraju chruściel, jedyny krajowy przedstawiciel tej rodziny z dymorfizmem płciowym. Ma zielonkawy dziób z czerwoną plamą u nasady. Zielonkawe są też nogi. Podbrzusze jest czarno-białe.

Zdjęcia - galeria

Inne gatunki

• Chruścielak jednobarwny (Amaurolimnas concolor)
• Bagiewnik brązowy (Amaurornis akool)
• Bagiewnik czarnosterny (Amaurornis bicolor)
• Bagiewnik czarny (Amaurornis flavirostris)
• Bagiewnik rdzawobrzuchy (Amaurornis isabellinus)
• Bagiewnik ciemnobrzuchy (Amaurornis magnirostris)
• Bagiewnik szaropierśny (Amaurornis moluccanus)
• Bagiewnik oliwkowy (Amaurornis olivaceus)
• Bagiewnik madagaskarski (Amaurornis olivieri)
• Derkaczyk kasztanowaty (Anurolimnas castaneiceps)
• Derkaczyk czarnopręgi (Anurolimnas fasciatus)
• Derkaczyk szarolicy (Anurolimnas viridis)
• Chruścielowiec rdzawy (Aphanapteryx bonasia)
• Chruścielowiec rodrigueski (Aphanapteryx leguati)
• Chruścielak rdzawoszyi (Aramides axillaris)
• Chruścielak szaroszyi (Aramides cajanea)
• Chruścielak rdzawoskrzydły (Aramides calopterus)
• Chruścielak oliwkowy (Aramides mangle)
• Chruścielak śniady (Aramides saracura)
• Chruścielak brunatny (Aramides wolfi)
• Chruścielak wielki (Aramides ypecaha)
• Chruścielak chrapliwy (Aramidopsis plateni)
• Chruścielak atlantycki (Atlantisia elpenor)
• Chruścielak karłowaty (Atlantisia rogersi)
• Chruściel madagaskarski (Canirallus kioloides)
• Chruściel szarolicy (Canirallus oculeus)
• Rudokurka syberyjska (Coturnicops exquisitus)
• Rudokurka ciemna (Coturnicops notatus)
• Rudokurka żółtawa (Coturnicops noveboracensis)
• Derkacz kureczkowaty (Crex egregia)
• Kureczka krótkoskrzydła (Cyanolimnas cerverai)
• Chruścielowiec białogardły (Dryolimnas cuvieri)
• Wodnokur duży (Eulabeornis castaneoventris)
• Łyska hawajska (Fulica alai)
• Łyska amerykańska (Fulica americana)
• Łyska andyjska (Fulica ardesiaca)
• Łyska żółtodzioba (Fulica armillata)
• Łyska karaibska (Fulica caribaea)
• Łyska rogata (Fulica cornuta)
• Łyska czubata (Fulica cristata)
• Łyska wielka (Fulica gigantea)
• Łyska złotoczelna (Fulica leucoptera)
• Łyska maskareńska (Fulica newtoni)
• Łyska czerwonoczelna (Fulica rufifrons)
• Kokosznik (Gallicrex cinerea)
• Kokoszka mała (Gallinula angulata)
• Kokoszka kropkowana (Gallinula melanops)
• Kokoszka tasmańska (Gallinula mortierii)
• Kokoszka atlantycka (Gallinula nesiotis)
• Kokoszka żółtodzioba (Gallinula pacifica)
• Kokoszka czerwonodzioba (Gallinula silvestris)
• Kokoszka ciemna (Gallinula tenebrosa)
• Kokoszka czarnosterna (Gallinula ventralis)
• Wodnik różowonogi (Gallirallus insignis)
• Wodnokur nowokaledoński (Gallirallus lafresnayanus)
• Wodnik okinawski (Gallirallus okinawae)
• Wodnik guamski (Gallirallus owstoni)
• Wodnik białobrewy (Gallirallus philippensis)
• Wodnik melanezyjski (Gallirallus rovianae)
• Wodnik rdzawogłowy (Gallirallus striatus)
• Wodnik brunatny (Gallirallus sylvestris)
• Wodnik wąsaty (Gallirallus torquatus)
• Chruścielak szarobrzuchy (Gymnocrex plumbeiventris)
• Chruścielak gołolicy (Gymnocrex rosenbergii)
• Wodnokur molucki (Habroptila wallacii)
• Chruściel płowy (Himantornis haematopus)
• Derkaczyk białogardły (Laterallus albigularis)
• Derkaczyk amazoński (Laterallus exilis)
• Derkaczyk śniady (Laterallus jamaicensis)
• Derkaczyk białobrzuchy (Laterallus leucopyrrhus)
• Derkaczyk rdzawoboczny (Laterallus levraudi)
• Derkaczyk oliwkowy (Laterallus melanophaius)
• Derkaczyk rudy (Laterallus ruber)
• Derkaczyk galapagoski (Laterallus spilonotus)
• Derkaczyk rdzawolicy (Laterallus xenopterus)
• Wodnik luzoński (Lewinia mirificus)
• Wodnik maoryski (Lewinia muelleri)
• Wodnik kusy (Lewinia pectoralis)
• Kureczka czarna (Limnocorax flavirostris)
• Wodnokur kusy (Megacrex inepta)
• Rudokurka kropkowana (Micropygia schomburgkii)
• Derkacznik kolumbijski (Neocrex colombianus)
• Derkacznik pstrodzioby (Neocrex erythrops)
• Weczka żółtodzioba (Nesoclopeus poecilopterus)
• Weczka czarnodzioba (Nesoclopeus woodfordi)
• Wodniczak pstry (Pardirallus maculatus)
• Wodniczak żałobny (Pardirallus nigricans)
• Wodniczak ołowiowy (Pardirallus sanguinolentus)
• Takahe północny (Porphyrio mantelli)
• Sułtanka afrykańska (Porphyrula alleni)
• Sułtanka żółtodzioba (Porphyrula flavirostris)
• Kureczka popielata (Porzana albicollis)
• Kureczka smolista (Porzana atra)
• Kureczka karolińska (Porzana carolina)
• Kureczka białobrewa (Porzana cinerea)
• Kureczka żółtawa (Porzana flaviventer)
• Kureczka australijska (Porzana fluminea)
• Kureczka kreskowana (Porzana marginalis)
• Kureczka wyspowa (Porzana monasa)
• Kureczka wschodnia (Porzana paykullii)
• Karliczka (Porzana pusilla)
• Kureczka hawajska (Porzana sadwichensis)
• Kureczka śniada (Porzana spiloptera)
• Kureczka posępna (Porzana tabuensis)
• Rudokurka wielka (Rallina canningi)
• Rudokurka sinonoga (Rallina eurizonoides)
• Rudokurka krasnonoga (Rallina fasciata)
• Rudokurka czarnoskrzydła (Rallina forbesi)
• Rudokurka papuaska (Rallina leucospila)
• Rudokurka kasztanowata (Rallina mayri)
• Rudokurka czerwonawa (Rallina rubra)
• Rudokurka ognistogłowa (Rallina tricolor)
• Wodnik patagoński (Rallus antarcticus)
• Wodnik afrykański (Rallus caerulescens)
• Wodnik królewski (Rallus elegans)
• Wodnik błotny (Rallus limicola)
• Wodnik długodzioby (Rallus longirostris)
• Wodnik madagaskarski (Rallus madagascariensis)
• Wodnik andyjski (Rallus semiplumbeus)
• Wodnik wenezuelski (Rallus wetmorei)
• Rudowodnik (Rougetius rougetii)
• Kusokurka smugowana (Sarothrura affinis)
• Kusokurka białoskrzydła (Sarothrura ayresi)
• Kusokurka kreskowana (Sarothrura boehmi)
• Kusokurka plamista (Sarothrura elegans)
• Kusokurka madagaskarska (Sarothrura insularis)
• Kusokurka długosterna (Sarothrura lugens)
• Kusokurka perlista (Sarothrura pulchra)
• Kusokurka rdzawogłowa (Sarothrura rufa)
• Kusokurka cienkodzioba (Sarothrura watersi)

Występowanie i środowisko

Występują na całym świecie za wyjątkiem bardzo chłodnych obszarów. Preferują wilgotne środowiska z gęstą roślinnością, czyli lasy tropikalne, mokradła, zarośla, łąki.

Tryb życia i zachowanie

Słabo latają, choć wiele gatunków podejmuje dalekie wędrówki. Przejawiają zachowania terytorialne.

Rozmnażanie

Gniazda budują na ziemi w krzakach lub na roślinności wodnej, czasem w norach. U gatunków wodnych gniazdo ma stożkowaty kształt i jest budowane w płytkiej wodzie. Może też być budowane w kępie traw, trzcinie., czasami z daszkiem. Rzadko gniazdo budowane jest na drzewie lub krzewie. Budulec stanowią wyłącznie rośliny. W zniesieniu 2-12 jaj o masie 10-80 g, które wysiaduje samiec i samica przez 20-30 dni.

Pożywienie

Żywią się zarówno pokarmem roślinnym jak i zwierzęcym. Zjadają średnie i duże bezkręgowce, drobne kręgowce, nasiona, owoce, pędy roślin. Kilka gatunków całkowicie roślinożernych.

Ochrona i zagrożenia

Krytycznie zagrożone są kokoszka żółtodzioba, wodnik nowokaledoński, 11 kolejnych gatunków jest zagrożonych, 17 narażonych, 22 uznano za wymarłe, wodnika guamskiego uznano za wymarłego na wolności.

Oznaczenia

Poniżej przedstawiamy opis zastosowanych oznaczeń gatunków.

Występowanie w Polsce

Liczebność

Status