Chruściele

Chruściele (Rallidae) to rodzina ptaków z rzędu żurawiowatych. Rodzina ta liczy dziś 34 rodzajów i 133 gatunki, z czego w Polsce 7 (6 lęgowych).

Chruściele dzielimy na trzy nietaksonomiczne grupy:

• chruściele długodziobe,
• derkacze i kokoszki,
• łyski.

Wygląd

Mają bocznie spłaszczone ciało, krótkie, zaokrąglone skrzydła, krótki ogon, długie nogi i bardzo długie palce. Część z nich ma nagą, płaską, blaszkowatą narośl na czole, zwykle jaskrawo zabarwioną. Upierzenie różnorodne, zwykle brązowe, szare, rude. Zwykle samiec i samica są jednakowo upierzone.

Gatunki

To atlas z wykazem gatunków, przynależących do danej rodziny. Aby wyświetlić tylko polskie gatunki, użyj filtra Ukryj obce gatunki, który znajdziesz w panelu bocznym. Możesz także użyć innych ciekawych filtrów, dzięki którym wyświetlisz gatunki z określonego kontynentu, o określonym statusie zagrożenia wyginięciem lub w oparciu jeszcze o inne kryteria. Nasz atlas zawiera karty opisów gatunków wraz ze zdjęciami. Kliknij na nazwę gatunkową lub miniaturę zdjęcia, aby się dowiedzieć czegoś więcej na temat danego gatunku.

Derkacz PL Lęgowy Nieliczny  ! 

Crex crex

To ptak prowadzący bardzo skryty tryb życia. O jego obecności najczęściej przekonujemy się na podstawie charakterystycznego głosu kreks-kreks, jaki wydaje samiec o zmierzchu i w nocy. Ptak ten prowadzi wyjątkowo skryty tryb życia.

Kokoszka (zwyczajna) PL Lęgowy Nieliczny

Gallinula chloropus

Kokoszka, albo inaczej kurka wodna to niezbyt liczny ptak wielkości gołębia, podobny nieco do łyski. Skrzydła i wierzch ciała są ciemnobrązowe, prawie cała reszta ma czarny kolor. Po bokach ciała biegną białe kreski, układające się w ukośną linię.

Kropiatka PL Lęgowy Nieliczny  ! 

Porzana porzana

Kropiatka (Porzana porzana) to gatunek ptaka z rodziny chruścieli. Ubarwienie oliwkowo-brązowe z jasnymi i ciemnymi plamkami. Głowa po bokach, szyja i pierś są szarobrązowe z białymi plamkami.

Łyska (zwyczajna) PL Lęgowy Średnio liczny

Fulica atra

To dość pospolity w Polsce ptak lęgowy o czarnym upierzeniu, z charakterystyczną białą płytką na czole. Stopy długie z charakterystycznymi płatkami skórnymi. Ptak ten nie boi się bliskości człowieka. Unosi się na wodzie jak korek.

Wodnik (zwyczajny) PL Lęgowy Nieliczny

Rallus aquaticus

To rzadki w naszym kraju chruściel, o niebieskawym spodzie, dość długim, nieco zagiętym w dół, czerwonym dziobie. Wydaje odgłos kwiczenia. To ptak trudny w obserwacji, ze względu na prowadzenie życia pośród gęstej roślinności wodnej.

Zielonka PL Lęgowy Bardzo nieliczny  ! 

Zapornia parva

To rzadki w naszym kraju chruściel, jedyny krajowy przedstawiciel tej rodziny z dymorfizmem płciowym. Ma zielonkawy dziób z czerwoną plamą u nasady. Zielonkawe są też nogi. Podbrzusze jest czarno-białe.

Bagiewnik białobrewy

Poliolimnas cinereus

Bagiewnik białobrewy (Poliolimnas cinereus) to gatunek ptaka z rodziny chruścieli. Upierzenie szarawe, w tylnej części brązowawe. Nad okiem biegnie biała brew, przez oko ciemniejsza kreska.

Bagiewnik białopierśny

Amaurornis phoenicurus

Bagiewnik białopierśny (Amaurornis phoenicurus) to gatunek ptaka z rodziny chruścieli. Upierzenie z wierzchu czarnobrązowe, kuper rdzawy, część głowy, pierś i brzuch są białe. Nogi i dziób żółtawe.

Chruścielak szaroszyi

Aramides cajaneus

Chruścielak szaroszyi (Aramides cajaneus) to gatunek ptaka z rodziny chruścieli. Szyja i część głowy szare, tył głowy brązowy, brązowo-szara jest reszta ciała poza czarnym kuprem i ogonem.

Chruścielak śniady

Aramides saracura

Chruścielak śniady (Aramides saracura) to gatunek ptaka z rodziny chruścieli. Głowa, szyja, pierś ubarwione na niebiesko, wierzch oliwkowobrązwy. Nogi różowe, dziób zielono-żółty

Chruścielak wielki

Aramides ypecaha

Chruścielak wielki (Aramides ypecaha) to gatunek ptaka z rodziny chruścieli. Głowa z wierzchu, część szyi i pierś są ubarwione szaro, reszta brązowa poza czarnym ogonem. Dziób zielonożółty, oczy czerwone.

Chruścielowiec białogardły

Dryolimnas cuvieri

Chruścielowiec białogardły (Dryolimnas cuvieri) to gatunek ptaka z rodziny chruścieli. Upierzenie brązowe z białym gardłem. Głowa i szyja bardziej rdzawe, wierzch ciemno nakrapiany.

Karliczka (zwyczajna)

Zapornia pusilla

Karliczka, karliczka zwyczajna (Zapornia pusilla) to gatunek ptaka z rodziny chruścieli. Upierzenie z wierzchu brązowe z ciemnymi i białymi plamkami. Szyja, część twarzowa głowy, pierś - szare. Spód w czarno-białe prążki.

♀

Kureczka karolińska

Porzana carolina

Kureczka karolińska (Porzana carolina) to gatunek chruściela. Upierzenie z wierzchu oliwkowe, biało i czarno nakrapiane, spód jasny z białymi i oliwkowymi prążkami. Dziób żółty. Głowa od nasady do oczu ma ciemne upierzenie.

Kureczka kasztanowata

Zapornia fusca

Kureczka kasztanowata (Porzana fusca) to ptak z rodziny chruścieli. Ma brązowe upierzenie z rdzawymi nalotami. Nogi pomarańczowoczerwone z długimi palcami. Oczy mają czerwony kolor.

Kureczka krasnonoga

Rallina fasciata

Kureczka krasnonoga (Rallina fasciata) to gatunek ptaka z rodziny chruścieli. spód grubo prążkowany, czarno-biały. Reszta rudobrązowa. Nogi, oczy czerwone.

Kureczka kropkowana

Porphyriops melanops

Kureczka kropkowana (Porphyriops melanops) to gatunek ptaka z rodziny chruścieli. Ubarwienie głowy, szyi, piersi szarawe, ciemniejsze u nasady dzioba. wierzch brązowy, na ogonie białe pióra. Spód kropkowany.

Kureczka sinonoga

Rallina eurizonoides

Kureczka sinonoga (Rallina eurizonoides) to gatunek ptaka z rodziny chruścieli. Spód grubo prążkowany, czarno-biały. Głowa, szyja i pierś rude. Wierzch brązowy.

Kureczka wielka

Tribonyx mortierii

Kureczka wielka (Tribonyx mortierii) to gatunek ptaka z rodziny chruścieli. Ciało krępe. Ubarwienie szarobrązowe z białymi elementami. Dziób żółty, oczy czerwone.

Łyska czerwonoczelna

Fulica rufifrons

Łyska czerwonoczelna (Fulica rufifrons) to gatunek ptaka z rodziny chruścieli. Ubarwienie czarne. Dziób żółty na końcu i czerwony u nasady. Na czole charakterystyczna, czerwona, płaska narośl.

Łyska wielka

Fulica gigantea

Łyska wielka (Fulica gigantea) to gatunek ptaka z rodziny chruścieli, największy przedstawiciel łysek. Ubarwienie czarne. Dziób wielobarwny, od żółtego, białego po kolor brązowy.

Łyska żółtodzioba

Fulica armillata

Łyska żółtodzioba (Fulica armillata) to gatunek ptaka z rodziny chruścieli. Ubarwienie czarne. Dziób brązowo-żółty.

Modrzyk (zwyczajny)

Porphyrio porphyrio

Modrzyk zwyczajny to przedstawiciel chruścieli o pięknym, błękitnym upierzeniu, z charakterystyczną, czerwoną skórą bez upierzenia na czole i bardzo długimi palcami u nóg. Jest gatunkiem osiadłym i hałaśliwym.

Sułtanka amerykańska

Porphyrio martinica

To jeden z najbardziej barwnych gatunków chruścieli. Dziób krótki, mocny, czerwony u nasady i żółty na końcu. Czoło z niebieską plamą. Nogi długie, żółte. Palce bardzo długie. Sułtanka amerykańska potrafi wspinać się na drzewa.

Takahe południowy

Porphyrio hochstetteri

Takahe południowy (Porphyrio hochstetteri) to gatunek nielotnego ptaka z rodziny chruścieli, największy przedstawiciel rodziny. Ma dość masywne i krępe ciało. Upierzenie purpurowoniebieskie. Skrzydła są zielonkawe.

Weka

Gallirallus australis

Weka (Gallirallus australis) to gatunek ptaka z rodziny chruścieli, żyjący w Nowej Zelandii. Weka ma mocny, brązowawy dziób. Upierzenie brązowe, nad okiem i na szyi znajdują się szarawe obszary. Mocne są też nogi.

Wodniczak ołowiowy

Pardirallus sanguinolentus

Wodniczak ołowiowy (Pardirallus sanguinolentus) to gatunek ptaka z rodziny chruścieli o ciemnym upierzeniu i brązowych skrzydłach. Dziób zielonkawożółty z czerwoną plamą w dolnej części nasady.

Wodniczak żałobny

Pardirallus nigricans

Wodniczak żałobny (Pardirallus nigricans) to gatunek ptaka z rodziny chruścieli o ciemnym upierzeniu. Dziób zielonkawożółty. Nogi różowo-czerwonawe.

Wodnik białobrewy

Hypotaenidia philippensis

Wodnik białobrewy (Hypotaenidia philippensis) to gatunek ptaka z rodziny chruścieli. Dziób mocny, ostro zakończony, czerwony u nasady. Ubarwienie ciała z wierzchu jasnooliwkowe, biało i czarno nakrapiane, spód czarno-biały, prążkowany.

Wodnik błotny

Rallus limicola

Wodnik błotny (Rallus limicola) to gatunek ptaka z rodziny chruścieli. Ptak ubarwiony na brązowo z ciemniejszym wierzchem. Policzki szare. Na bokach czarno-białe prążki.

Wodnik królewski

Rallus elegans

Wodnik królewski (Rallus elegans) to gatunek ptaka z rodziny chruścieli. Upierzenie brązowe, ciemno kreskowane z wierchu, czarno-biało prążkowane od spodu. Dziób lekko wygięty ku dołowi.

Wodnik okinawski

Hypotaenidia okinawae

Wodnik okinawski (Hypotaenidia okinawae) to gatunek ptaka z rodziny chruścieli. Głowa czarna z brązowym wierzchem i białą linią ciągnącą się od oka na kark. Wierzch brązowy, spód czarny, biało prążkowany.

♂

Wodnik rdzawogłowy

Lewinia striata

Wodnik rdzawogłowy (Lewinia striata) to gatunek chruściela. Ubarwienie z wierzchu brązowawe, biało i ciemno kropkowane i prążkowane. Dolna część głowy, szyja i pierś szarawe. Samiec ma rudy wierzch głowy i kark.

Zdjęcia - galeria

Galeria ta zawiera zdjęcia gatunków opisywanych w tym artykule. Więcej zdjęć można zwykle znaleźć w artykułach, opisujących poszczególne rodzaje i gatunki.

Inne gatunki

• bagiewnik kreskowany (Aenigmatolimnas marginalis)
• chruścielak jednobarwny (Amaurolimnas concolor)
• bagiewnik brązowy (Amaurornis akool)
• bagiewnik rdzawobrzuchy (Amaurornis isabellina)
• bagiewnik ciemnobrzuchy (Amaurornis magnirostris)
• bagiewnik szaropierśny (Amaurornis moluccana)
• bagiewnik oliwkowy (Amaurornis olivacea)
• chruścielowiec rdzawy (Aphanapteryx bonasia)
• chruścielowiec rodrigueski (Aphanapteryx leguati)
• chruścielak białobrzuchy (Aramides albiventris)
• chruścielak rdzawoszyi (Aramides axillaris)
• chruścielak rdzawoskrzydły (Aramides calopterus)
• chruścielak oliwkowy (Aramides mangle)
• chruścielak brunatny (Aramides wolfi)
• wodnik chrapliwy (Aramidopsis plateni)
• wodnik brązowy (Cabalus modestus)
• chruścielak szarogardły (Canirallus oculeus)
• derkaczyk syberyjski (Coturnicops exquisitus)
• derkaczyk ciemny (Coturnicops notatus)
• derkaczyk płowy (Coturnicops noveboracensis)
• derkaczek (Crecopsis egregia)
• modroderkaczyk (Cyanolimnas cerverai)
• wodnik krzywodzioby (Diaphorapteryx hawkinsi)
• chruścielowiec reunioński (Dryolimnas augusti)
• chruścielowiec maurytyjski (Dryolimnas chekei)
• wodnik kasztanowaty (Eulabeornis castaneoventris)
• łyska hawajska (Fulica alai)
• łyska amerykańska (Fulica americana)
• łyska andyjska (Fulica ardesiaca)
• łyska rogata (Fulica cornuta)
• łyska czubata (Fulica cristata)
• łyska złotoczelna (Fulica leucoptera)
• łyska maskareńska (Fulica newtonii)
• kokosznik (Gallicrex cinerea)
• kokoszka amerykańska (Gallinula galeata)
• kokoszka atlantycka (Gallinula nesiotis)
• kokoszka ciemna (Gallinula tenebrosa)
• wodnik ciemny (Gallirallus calayanensis)
• wodnik nowokaledoński (Gallirallus lafresnayanus)
• derkaczak szarobrzuchy (Gymnocrex plumbeiventris)
• derkaczak gołolicy (Gymnocrex rosenbergii)
• derkaczak talaudzki (Gymnocrex talaudensis)
• wodnik molucki (Habroptila wallacii)
• derkaczyk żółtawy (Hapalocrex flaviventer)
• chruścieloń (Himantornis haematopus)
• wodnik chathamski (Hypotaenidia dieffenbachii)
• wodnik różowonogi (Hypotaenidia insignis)
• wodnik guamski (Hypotaenidia owstoni)
• wodnik pacyficzny (Hypotaenidia pacifica)
• wodnik brązowogrzbiety (Hypotaenidia poeciloptera)
• wodnik melanezyjski (Hypotaenidia rovianae)
• wodnik brunatny (Hypotaenidia sylvestris)
• wodnik wąsaty (Hypotaenidia torquata)
• wodnik mikronezyjski (Hypotaenidia wakensis)
• wodnik smolisty (Hypotaenidia woodfordi)
• derkaczyk białogardły (Laterallus albigularis)
• derkaczyk amazoński (Laterallus exilis)
• derkaczyk czarnopręgi (Laterallus fasciatus)
• derkaczyk śniady (Laterallus jamaicensis)
• derkaczyk białobrzuchy (Laterallus leucopyrrhus)
• derkaczyk rdzawoboczny (Laterallus levraudi)
• derkaczyk oliwkowy (Laterallus melanophaius)
• derkaczyk wielki (Laterallus podarces)
• derkaczyk nielotny (Laterallus rogersi)
• derkaczyk rudy (Laterallus ruber)
• derkaczyk galapagoski (Laterallus spilonota)
• derkaczyk plamisty (Laterallus spiloptera)
• derkaczyk rdzawolicy (Laterallus xenopterus)
• wodnik luzoński (Lewinia mirifica)
• wodnik maoryski (Lewinia muelleri)
• wodnik kusy (Lewinia pectoralis)
• kusowodnik (Megacrex inepta)
• derkaczyk kropkowany (Micropygia schomburgkii)
• chruścielowiec atlantycki (Mundia elpenor)
• derkacznik popielaty (Mustelirallus albicollis)
• derkacznik kolumbijski (Mustelirallus colombianus)
• kokoszka mała (Paragallinula angulata)
• wodniczak pstry (Pardirallus maculatus)
• kokoszka żółtodzioba (Pareudiastes pacificus)
• kokoszka czerwonodzioba (Pareudiastes silvestris)
• modrzyk mały (Porphyrio albus)
• sułtanka afrykańska (Porphyrio alleni)
• modrzyk reunioński (Porphyrio caerulescens)
• sułtanka żółtodzioba (Porphyrio flavirostris)
• modrzyk wielki (Porphyrio kukwiedei)
• takahe północny (Porphyrio mantelli)
• modrzyk markizyjski (Porphyrio paepae)
• kureczka australijska (Porzana fluminea)
• kureczka andamańska (Rallina canningi)
• kureczka ognistogłowa (Rallina tricolor)
• wodnik patagoński (Rallus antarcticus)
• wodnik afrykański (Rallus caerulescens)
• wodnik karoliński (Rallus crepitans)
• wodnik brązowopierśny (Rallus indicus)
• wodnik długodzioby (Rallus longirostris)
• wodnik madagaskarski (Rallus madagascariensis)
• wodnik kalifornijski (Rallus obsoletus)
• wodnik andyjski (Rallus semiplumbeus)
• wodnik cienkodzioby (Rallus tenuirostris)
• wodnik wenezuelski (Rallus wetmorei)
• rudowodnik (Rougetius rougetii)
• derkaczyk kasztanowaty (Rufirallus castaneiceps)
• derkaczyk szarolicy (Rufirallus viridis)
• kureczka nowozelandzka (Tribonyx hodgenorum)
• kureczka duża (Tribonyx ventralis)
• kureczka atlantycka (Zapornia astrictocarpa)
• kureczka smolista (Zapornia atra)
• kureczka czarnosterna (Zapornia bicolor)
• kureczka czarna (Zapornia flavirostra)
• kureczka mikronezyjska (Zapornia monasa)
• kureczka polinezyjska (Zapornia nigra)
• kureczka madagaskarska (Zapornia olivieri)
• karliczka hawajska (Zapornia palmeri)
• kureczka wschodnia (Zapornia paykullii)
• kureczka hawajska (Zapornia sandwichensis)
• kureczka posępna (Zapornia tabuensis)

Występowanie i środowisko

Występują na całym świecie za wyjątkiem bardzo chłodnych obszarów. Preferują wilgotne środowiska z gęstą roślinnością, czyli lasy tropikalne, mokradła, zarośla, łąki.

Tryb życia i zachowanie

Słabo latają, choć wiele gatunków podejmuje dalekie wędrówki. Przejawiają zachowania terytorialne.

Rozmnażanie

Gniazda budują na ziemi w krzakach lub na roślinności wodnej, czasem w norach. U gatunków wodnych gniazdo ma stożkowaty kształt i jest budowane w płytkiej wodzie. Może też być budowane w kępie traw, trzcinie., czasami z daszkiem. Rzadko gniazdo budowane jest na drzewie lub krzewie. Budulec stanowią wyłącznie rośliny. W zniesieniu 2-12 jaj o masie 10-80 g, które wysiaduje samiec i samica przez 20-30 dni.

Pożywienie

Żywią się zarówno pokarmem roślinnym jak i zwierzęcym. Zjadają średnie i duże bezkręgowce, drobne kręgowce, nasiona, owoce, pędy roślin. Kilka gatunków całkowicie roślinożernych.

Ochrona i zagrożenia

Krytycznie zagrożone są kokoszka żółtodzioba, wodnik nowokaledoński, 11 kolejnych gatunków jest zagrożonych, 17 narażonych, 22 uznano za wymarłe, wodnika guamskiego uznano za wymarłego na wolności.

Wykresy poniżej przedstawiają strukturę zagrożenia wymarcia gatunków z danej rodziny. Pierwszy diagram uwzględnia gatunki, których nie opisano w naszym serwisie (jeżeli taka sytuacja ma miejsce), drugi diagram uwzględnia wyłącznie gatunki, które opisano w portalu, trzeci diagram uwzględnia tylko gatunki rodzime.

Jeżeli chcesz się więcej dowiedzieć o statusach zagrożenia wymarciem i zapoznać się z opisami poszczególnych statusów, kliknij tutaj.

Oznaczenia

Poniżej przedstawiamy opis zastosowanych oznaczeń gatunków.

Występowanie w Polsce

Liczebność

Status

Dlaczego ptaki lecą w kluczu?

W stadach duże ptaki na długich dystansach tworzą w locie szyk klucza w kształcie litery V. Dlaczego tak się dzieje?

Czy tylko kukułki podrzucają swoje jaja?

To, co robi kukułka nosi nazwę pasożytnictwa lęgowego. Czy w świecie przyrody kukułka jest wyjątkiem, czy też jest to zjawisko spotykane także u innych gatunków?

Największe gniazda ptaków

Jak duże może być gniazdo ptaka? Jakie ptaki są rekordzistami pod tym względem? Oto krótki przegląd rekordzistów wśród ptasich budowniczych gniazd na świecie i w Polsce.

Jak dokarmiać ptaki?

Czym i jak mądrze dokarmiać ptaki, aby im nie zaszkodzić?

Najmniejsze ptaki na świecie

Jaki jest najmniejszy ptak na świecie? Jaki polski ptak jest najmniejszy?

Największe ptaki na świecie

Jaki ptak jest największy na świecie, a jaki w Polsce? Jakie gatunki są najcięższe, które mają największą rozpiętość skrzydeł i które są najwyższe?

© medianauka.pl, 2014-01-06, RODZ-171
Data aktualizacji artykułu: 2021-10-05