Naczelne (Primates)

Naczelne (Primates) to rząd wysoko rozwiniętych ssaków, który liczy dziś około 200 gatunków w 11 rodzinach i 60 rodzajach. Do naczelnych należy człowiek. Oprócz niego w Polsce nie występują żadne gatunki tego rzędu. To długowieczne zwierzęta. Naczelne dzieli się na:

Strepsirhini (lemury i gatunki pokrewne)
Haplorhini (wyraki, małpy, małpy człekokształtne, człowiek)

Ponadto małpy człekokształtne, człowieka, małpy wąskonose określa się jako Catarrhini, nazywane małpami wąskonosymi, albo właściwymi. Catarrhini dzielimy jeszcze na małpy Starego Świata (Cercopithecoidea), małpy człekoksztatne i człowieka (Hominoidea).

Rodziny

Wykaz wszystkich opublikowanych artykułów tematycznych.

Człowiekowate
(Hominidae)

Gibonowate, gibony, gibbony
(Hylobatidae)

Indrisy
(Indridae)

Lemurowate, lemury właściwe
(Lemuridae)

Lorisowate
(Lorisidae)

Małpy wąskonose
(Cercopithecidae)

Pazurkowce
(Callithricidae)

Płaksowate
(Cebidae)

Wyraki, tarsjusze
(Tarsiidae)

Nazwa rzędu

Naczelne (Primates)

Występowanie

Afryka, Azja, Ameryka Środkowa i Południowa.

Liczba gatunków na świecie

200

Liczba gatunków w Polsce

Systematyka

Domena: Eukarionty (Eukaryota)
Królestwo: Zwierzęta (Animalia)
Typ: Strunowce (Chordata)
Gromada: Ssaki (Mammalia)
Rząd: Naczelne (Primates)

Wielkość

Długość: 101 mm (229 z ogonem) - 156 cm (poza człowiekiem).
Masa ciała: 55 g - 175 kg.

Największy gatunek

Goryl (Gorilla gorilla)

Najmniejszy gatunek

Lemurek myszaty (Microcebus rufus)

Inne rodziny

Cheirogaleidae
Daubentoniidae

Występowanie i środowisko

Zamieszkują głównie strefę podzwrotnikową. W dalekiej przeszłości zasiedlały Europę i Amerykę , gdzie dzisiaj w ogóle nie występują. Większość gatunków żyje w tropikalnych lasach deszczowych. Zamieszkują też sawanny, tereny górskie.

Tryb życia i zachowanie

Zwykle prowadzą nadrzewny tryb życia. Zazwyczaj żyją w stadach.

Morfologia i anatomia

Wszystkie naczelne są stopochodne. Oprócz człekokształtnych, naczelne są wyposażone w ogon. Mają okrągłą głowę, oczy skierowane ku przodowi. Dłonie są chwytne. Lemury mają wydłużony, podobny do psiego pysk.

W kośćcu występuje obojczyk. Palce kończyn są zwykle przeciwstawne (pierwsze z nich w stosunku do pozostałych) i zakończone płaskimi paznokciami. Najlepiej rozwiniętym zmysłem jest wzrok. Samice małp właściwych mają zawsze pojedynczą macicę, krążkowe łożysko, u lemurów macica jest dwudrożna, łożysko rozproszone. U samców prącie zwisa, jądra umieszczone poniżej w worku mosznowym. Mózg jest bardzo dobrze rozwinięty. Naczelne mają 4 typy zębów: kły, siekacze, przedtrzonowe i trzonowe. Młode mają uzębienie mleczne.

Rozmnażanie

Ciąża naczelnych jest długa, a rozwój potomstwa bardzo wolny. Młode są bardzo długo uzależnione od matki. Najczęściej samica rodzi tylko 1 młode.

Pożywienie

Są wszystkożerne z przewagą pokarmu roślinnego w diecie.

Ochrona i zagrożenia

Wiele gatunków jest zagrożonych poprzez likwidację naturalnych środowisk występowania. Do ginących gatunków należą: Hapalemur simus, Lemur fulvus, Lemur macaco, Lepilemur ruficaudatus, Indri indri, Macaca silenus, Papio leucophaeus, Gorilla gorilla berengei i wiele innych.