Naczelne

Naczelne (Primates) to rząd wysoko rozwiniętych ssaków, który liczy dziś około 458 gatunków w 16 rodzinach. Do naczelnych należy człowiek. Oprócz niego w Polsce nie występują żadne gatunki tego rzędu. To długowieczne zwierzęta. Naczelne dzieli się na:

  • Strepsirhini (lemury i gatunki pokrewne)
  • Haplorhini (wyraki, małpy, małpy człekokształtne, człowiek)

Ponadto małpy człekokształtne, człowieka, małpy wąskonose określa się jako Catarrhini, nazywane małpami wąskonosymi, albo właściwymi. Catarrhini dzielimy jeszcze na małpy Starego Świata (Cercopithecoidea), małpy człekoksztatne i człowieka (Hominoidea).

Atlas

Wykaz wszystkich opublikowanych artykułów tematycznych, opisujących rodziny z wybranego rzędu. Ciemniejsze kafelki oznaczają ważniejsze, bardziej znane rodziny.

Filtry

Użyj poszczególnych filtrów, aby ustalić odpowiednią kolejność wyświetlania rodzin.

Sortuj według:
Ukryj obce rodziny
Ukryj polskie rodziny

Czepiakowate
Czepiakowate
Atelidae


Liczba gatunków: 28
Liczba gatunków w Polsce: nie występują
Człowiekowate
Człowiekowate
Hominidae


Liczba gatunków: 7
Liczba gatunków w Polsce: 1
Galagowate
Galagowate
Galagidae


Liczba gatunków: 21
Liczba gatunków w Polsce: nie występują
Gibbonowate
Gibbonowate
Hylobatidae


Liczba gatunków: 17
Liczba gatunków w Polsce: nie występują
Indrisowate
Indrisowate
Indridae


Liczba gatunków: 19
Liczba gatunków w Polsce: nie występują
Koczkodanowate
Koczkodanowate
Cercopithecidae


Liczba gatunków: 140
Liczba gatunków w Polsce: nie występują
Lemurkowate
Lemurkowate
Cheirogaleidae


Liczba gatunków: 33
Liczba gatunków w Polsce: nie występują
Lemurowate
Lemurowate
Lemuridae


Liczba gatunków: 22
Liczba gatunków w Polsce: nie występują
Lepilemurowate
Lepilemurowate
Lepilemuridae


Liczba gatunków: 28
Liczba gatunków w Polsce: nie występują
Lorisowate
Lorisowate
Lorisidae


Liczba gatunków: 14
Liczba gatunków w Polsce: nie występują
Palczakowate
Palczakowate
Daubentoniidae


Liczba gatunków: 1
Liczba gatunków w Polsce: nie występują
Pazurkowce
Pazurkowce
Callithricidae


Liczba gatunków: 44
Liczba gatunków w Polsce: nie występują
Płaksowate
Płaksowate
Cebidae


Liczba gatunków: 17
Liczba gatunków w Polsce: nie występują
Ponocnicowate
Ponocnicowate
Aotidae


Liczba gatunków: 13
Liczba gatunków w Polsce: nie występują
Sakowate
Sakowate
Pitheciidae


Liczba gatunków: 44
Liczba gatunków w Polsce: nie występują
Wyrakowate
Wyrakowate
Tarsiidae


Liczba gatunków: 10
Liczba gatunków w Polsce: nie występują


Inne rodziny

  • Małpy wąskonose (Cercopithecidae)

Występowanie i środowisko

Ssaki naczelne zamieszkują głównie strefę podzwrotnikową. W dalekiej przeszłości zasiedlały Europę i Amerykę, gdzie dzisiaj w ogóle nie występują (poza cżłowiekiem). Większość gatunków żyje w tropikalnych lasach deszczowych. Zamieszkują też sawanny, tereny górskie.

Tryb życia i zachowanie

Zwykle prowadzą nadrzewny tryb życia. Zazwyczaj żyją w stadach.


Morfologia i anatomia

Wszystkie naczelne są stopochodne. Oprócz człekokształtnych, naczelne są wyposażone w ogon. Mają okrągłą głowę, oczy skierowane ku przodowi. Dłonie są chwytne. Lemury mają wydłużony, podobny do psiego pysk.

W kośćcu występuje obojczyk. Palce kończyn są zwykle przeciwstawne (pierwsze z nich w stosunku do pozostałych) i zakończone płaskimi paznokciami. Najlepiej rozwiniętym zmysłem jest wzrok. Samice małp właściwych mają zawsze pojedynczą macicę, krążkowe łożysko, u lemurów macica jest dwudrożna, łożysko rozproszone. U samców prącie zwisa, jądra umieszczone poniżej w worku mosznowym. Mózg jest bardzo dobrze rozwinięty. Naczelne mają 4 typy zębów: kły, siekacze, przedtrzonowe i trzonowe. Młode mają uzębienie mleczne.

Rozmnażanie

Ciąża naczelnych jest długa, a rozwój potomstwa bardzo wolny. Młode są bardzo długo uzależnione od matki. Najczęściej samica rodzi tylko 1 młode.

Pożywienie

Są wszystkożerne z przewagą pokarmu roślinnego w diecie.

Ochrona i zagrożenia

Wiele gatunków jest zagrożonych poprzez likwidację naturalnych środowisk występowania. Do ginących gatunków należą: Hapalemur simus, Lemur fulvus, Lemur macaco, Lepilemur ruficaudatus, Indri indri, Macaca silenus, Papio leucophaeus, Gorilla gorilla berengei i wiele innych.

Wykresy poniżej przedstawiają strukturę zagrożenia wymarcia gatunków z danego rzędu. Pierwszy diagram uwzględnia gatunki, których nie opisano w naszym serwisie (jeżeli taka sytuacja ma miejsce), drugi diagram uwzględnia wyłącznie gatunki, które opisano w portalu, trzeci diagram uwzględnia tylko gatunki rodzime.

Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie wymienione gatunki rzędu)

Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie opisane w serwisie gatunki rzędu)

Struktura zagrożenia wymarciem PL
(wszystkie wymienione polskie gatunki rzędu)


Jeżeli chcesz się więcej dowiedzieć o statusach zagrożenia wymarciem i zapoznać się z opisami poszczególnych statusów, kliknij tutaj.

Ciekawostki

Brak danych.

Pokaż tylko bieżące wydarzenia



Bibliografia

Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:

  • IUCN - Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych, ISSN 2307-8235 https://www.iucnredlist.org
  • Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska-Jurgiel, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz - Polskie nazewnictwo ssaków świata, 978-83-88147-15-9, Muzeum i Instytut Zoologii PAN 2015
  • pod red. Kazimierza Kowalskiego - Mały słownik zoologiczny - ssaki, Wiedza Powszechna 1975
  • Praca zbiorowa - Encyklopedia zwierząt Ssaki, ISBN 83-85-85152-05-9, Elipsa 1991
  • Zbigniew Woliński, Janusz Towpik - Małpy i małpiatki – Atlas, ISBN 83-02-02980-J, WSiP 1990
  • Jiří Gaisler, Jan Zejda - Ssaki świata, ISBN 83-7079-773-3, MUZA SA 1995
  • Josef Reichholf - Leksykon przyrodniczy. Ssaki, ISBN 83-7129-877-3, Świat Ksiązki 1996
  • Hanna i Antoni Gucwińscy - Zoologia Tom I Ssaki Część I Leksykon popularnonaukowy., ISBN 83-88988-01-8, Albatros 2003
  • Praca zbiorowa - Wielka Encyklopedia Przyrody. Ssaki, ISBN 83-7079-784-9, MUZA SA 1997
  • Alfred Brehm - Życie zwierząt. Ssaki, PWN 1963
  • Włodzimierz Serafiński, Ewa Wielgus-Serafińska - Ssaki zwierzęta świata, ISBN 83-01-05877-3, PWN 1988

© medianauka.pl, 2014-01-08, RZAD-23
Data aktualizacji artykułu: 2022-08-18




Niektóre treści nie są dostosowane do Twojego profilu. Jeżeli jesteś pełnoletni możesz wyrazić zgodę na przetwarzanie swoich danych osobowych. W ten sposób będziesz miał także wpływ na rozwój naszego serwisu.
©® Media Nauka 2008-2023 r.