Dżelada brunatna

Dżelada, dżelada brunatna (Theropithecus gelada) to ssak z rodziny małp wąskonosych. Ciało pokryte brązową sierścią, jaśniejszą od strony brzusznej. Na piersiach brak owłosienia. Skóra w tym miejscu jest czerwona. Na głowie charakterystyczny grzebień z włosów. U samców długie bokobrody. Ogon zakończony jest pędzlem. Otwory nosowe z boku nosa. Czasem zaliczana jest do pawianów. Oczy mają jasne obramowanie. Na pośladkach czarne nagnioty. Samice są o połowę lżejsze od samców.

Zdjęcia – galeria

W galerii publikujemy zdjęcia, grafiki i mapy związane z danym gatunkiem. Klikając na dowolną ikonkę podglądu grafik na końcu galerii, możesz zobaczyć prezentowane tu materiały w trybie prezentacji multimedialnej.

Kliknijk na dowolną miniaturę grafiki aby zobaczyć materiały w trybie prezentacji multimedialnej.

Występowanie i środowisko

Wąwozy górskie Etiopii. Zamieszkuje tereny skaliste i zakrzewione. Spotyka się te małpy nawet na wysokości 5000 m n.p.m.

Tryb życia i zachowanie

Prowadzi naziemny tryb życia. Jest aktywna w dzień. W nocy śpi w jaskiniach, załomach skalnych. Skupia się w rodzinne grupy, którymi przewodzą stare samce.

Tworzą haremy złożone z kilku samic i jednego samca. Haremy z kolei łączą się w ogromne, liczące nawet 600 osobników stada. Takie stado zajmuje terytorium do 2,5 km².

Pożywienie

Jest wszystkożerna z przewagą pokarmu roślinnego. Zjada liście, owoce, orzechy, cebulki, a także małe zwierzęta takie jak owady, jaja ptasie, pisklęta.

Rozmnażanie

Samica rodzi zwykle jedno młode w okresie od lutego do kwietnia po ciąży trwającej 8 miesięcy. Samica bardzo troskliwie opiekuje się noworodkiem. Gdy pojawia się nowe młode, odtrąca starsze dziecko, które przeżywa szok i próbuje zwracać na siebie uwagę za wszelką cenę. Po kilku dniach odchodzi do grupy rówieśniczej. Dojrzałość płciową osiąga po 5 latach.

Ochrona i zagrożenia LC

Gatunek ten nie jest zagrożony wymarciem. Ma status LC w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych. Podgatunek T. g. gelada jest narażony na wyginięcie (kategoria VU w Czerwonej Księdze Gatunków Zagroż0nych).

Ciekawostki

Zaatakowane stado dżelad rzuca w napastnika kamieniami.

Podgatunki:
T. g. gelada (Rüppell, 1835)
T. g. obscurus Heuglin, 1863

Pokrewne gatunki ssaków

Kotawiec sawannowy (Chlorocebus pygerythrus)

Duk wspaniały (Pygathrix nemaeus)

Koczkodan rzeczny (Cercopithecus mona)

Pawian gwinejski (Papio papio)

Makak rozczochrany (Macaca sinica)

Gerezanka trójbarwna (Piliocolobus kirkii)

Koczkodan Diany (Cercopithecus diana)

Koczkodan mnisi (Cercopithecus roloway)

Koczkodan rudoogonowy (Cercopithecus ascanius)

Koczkodan sowiogłowy (Cercopithecus hamlyni)

Langur przepasany (Presbytis femoralis)

Ile śpią ssaki?

Ssaki potrafią przesypiać w głębokim śnie naprawdę długi okres czasu. Jakie ssaki śpią najdłużej, a które nie potrzebują zbyt wiele snu?

Najmniejszy ssak

Jakie ssaki osiągają najmniejsze rozmiary na świecie, a jakie w Polsce? Gdzie można je spotkać?

Największy ssak

Który z saków jest największy na świecie, a który w Polsce? Czy w historii żyły większe ssaki niż obecnie? Czy są to ssaki wodne czy lądowe?

Jak dużo jedzą zwierzęta?

Czy tylko człowiek bywa obżartuchem? Czy w świecie zwierząt również można znaleźć łakomczuchów? Ile pokarmu zjadają różne zwierzęta?

Bibliografia

Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:

IUCN – Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych, ISSN 2307-8235 https://www.iucnredlist.org
Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska-Jurgiel, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz – Polskie nazewnictwo ssaków świata, 978-83-88147-15-9, Muzeum i Instytut Zoologii PAN 2015
Hanna i Antoni Gucwińscy – Zoologia Tom I Ssaki Część I Leksykon popularnonaukowy., ISBN 83-88988-01-8, Albatros 2003
pod red. Kazimierza Kowalskiego – Mały słownik zoologiczny - ssaki, Wiedza Powszechna 1975