Borowik szlachetny
© Viktor – stock.adobe.com
Borowik szlachetny, prawdziwek (Boletus edulis) to gatunek jadalnego grzyba z rodziny borowikowatych, aromatyczny, o lekko orzechowym, wyśmienitym smaku. To jeden z najbardziej szlachetnych i znanych grzybów jadalnych.
Występowanie i środowisko PL
W Polsce często spotykany. Rośnie w lasach liściastych i iglastych, zwykle na ich skrajach. Borowik szlachetny występuje w Europie, Azji i Ameryce Północnej.
Tryb życia i zachowanie
Owocniki pojawiają się od lipca do listopada.
Morfologia i anatomia
Kapelusz ma 6-20 cm średnicy. Trzon ma od 5 do 20 cm wysokości.
Kapelusz we wczesnych stadiach rozwoju jest białawy, później jasnobrązowy lub ciemnobrązowy. Jego powierzchnia jest lepka i gładka. Jest mięsisty i zwykle duży.
Rurki i pory najpierw białe, później żółtawe, a nawet zielonkawe, zatokowo wycięte.
Miąższ jest białawy, zbity lub gąbczasty.
Trzon ma barwę białą i brązową. W części górnej widoczna drobna, jasna siateczka. Kształt trzonka od pękatego, przez maczugowaty po cylindryczny, zależny od wieku owocnika.
Podobne gatunki
Bardzo podobny do borowika szlachetnego jest niejadalny goryczak żółciowy. Czasem odróżnienie obu grzybów jest możliwe tylko po smaku. Goryczak jest bardzo gorzki. Już jeden goryczak w potrawie sprawia, że nie nadaje się do jedzenia.
Poniższy rysunek zestawia sylwetki (od lewej) borowika usiatkowanego, borowika szlachetnego i sosnowego.
Porównanie gatunków podobnych
Różne gatunki można ze sobą pomylić, a pomyłka może być tragiczna w skutkach. Dzięki naszej porównywarce łatwiej można stwierdzić jak wygląda dany grzyb w zestawieniu z podobnymi gatunkami, nauczuć się jak rozpoznać właśniwy gatunek i jak odróżnić go od innego. Są tu ujęte tylko wybrane cechy gatunkowe. Zestawienie ma charakter poglądowy. Nic nie zastąpi doświadczenia w zbieraniu grzybów.
Smak: orzechowy
Zapach: brak danych
Zdatność: jadalny
Środowisko: lasy iglaste
lasy liściaste
Kształt: grzyb rurkowy
Tryb życia: grzyb mikoryzowy
Trzon ma barwę białą i brązową. W części górnej widoczna drobna, jasna siateczka.
Smak: brak danych
Zapach: brak danych
Zdatność: jadalny
Środowisko: lasy iglaste
lasy liściaste
Kształt: grzyb rurkowy
Tryb życia: grzyb mikoryzowy
Miąższ jest białawy, nie zmienia barwy po przecięciu. Trzon pękaty, z czerwonobrunatną siatką. Rurki nieco wystające, białawe, potem żółtawe z oliwkowym odcieniem.
Smak: orzechowy
Zapach: brak danych
Zdatność: jadalny
Środowisko: lasy liściaste
Kształt: grzyb rurkowy
Tryb życia: grzyb mikoryzowy
Od borowika szlachetnego odróżnia go siateczka na trzonie i czasem popękana skórka kapelusza.
Smak: gorzki
Zapach: brak danych
Zdatność: niejadalny
Środowisko: lasy iglaste
lasy liściaste
Kształt: grzyb rurkowy
Tryb życia: grzyb mikoryzowy
Rurki i pory są białawe lub różowawe (u starszych owocników) i nigdy nie są żółte. Rurki brązowieją po nacisku.
Smak: brak danych
Zapach: brak danych
Zdatność: jadalny
Środowisko: lasy iglaste
lasy liściaste
Kształt: grzyb rurkowy
Tryb życia: grzyb mikoryzowy
Trzon żółtawy z czerwonymi kosmkami. Ważną cechą jest brak siateczki na trzonie. Pory najpierw oliwkowożółte, potem pomarańczowe i czerwone.
Rozmnażanie
Zarodniki mają brązowawą barwę i są gładkie.
Ochrona i zagrożenia LC
Gatunek ten nie jest zagrożony wymarciem. Ma status LC w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych.
Ciekawostki
Borowiki mogą się pojawiać masowo w ogromnych ilościach co roku albo co kilka lat w tych samych miejscach.
Synonimy
W literaturze można spotkać następujące synonimy dla określenia nazwy tego gatunku:
- Boletus betulicola (Vassilkov) Pilát & Dermek
- Boletus clavipes (Peck) Pilát & Dermek
- Boletus olivaceobrunneus Zeller & F.D. Bailey
- Boletus persoonii Bon
- Boletus venturii Bon
Cechy
lasy iglaste
lasy liściaste
gatunek jadalny
grzyb mikoryzowy
Zbieranie grzybów wymaga ich dobrej znajomości i dużego doświadczenia w ich zbieraniu. Każdego roku w wyniku złej identyfikacji gatunków grzybów umiera sporo ludzi w Polsce. Nie zbieraj i nie jedz grzybów, których nie znasz lub co do których masz jakiekolwiek wątpliwości. Pamiętaj, że często gatunki jadalne i trujące są do siebie bardzo podobne, szczególnie w przypadku młodych owocników. Często identyfikacja tylko na podstawie zdjęcia może być nieco myląca. Przy identyfikacji gatunku trzeba uwzlędniać wiele czynników, a więc atlas grzybów może jedynie wspierać grzybiarza w identyfikacji gatunku, nie może jednak zastąpić doświadczenia i zdrowego rozsądku. Właściciel strony nie bierze odpowiedzialności za zbieranie i spożywanie grzybów przez użytkowników serwisu.
Kalendarz przyrody
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | Opis |
| ● | ● | ● | ● | ▸ | Okres zbioru prawdziwków czyli borowików szlachetnych. |
Pokrewne gatunki grzybów
- borowik ceglastopory (Boletus luridiformis)
- borowik szatański (Boletus satanas)
- borowik ponury (Boletus luridus)
- borowik usiatkowany (Boletus reticulatus)
- borowik żółtopory (Boletus calopus)
- borowik sosnowy (Boletus pinophilus)
- borowik omglony (Boletus pulverulentus)
- borowik rudopurpurowy (Boletus rhodopurpureus)
Jak postępować przy zatruciu grzybami?
Grzyby pod ochroną
Grzyby marynowane w occie
Jak suszyć grzyby?
Jak zbierać grzyby?
Mikoryza
Gdzie na grzyby? Występowanie i mapa grzybów
Grzyby trujące
Grzyby jadalnePrzepisy kucharskie
Bibliografia
Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:
- IUCN – Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych, ISSN 2307-8235 https://www.iucnredlist.org
- Hans E.Laux – Atlas grzybów jadalnych i trujących, ISBN 978-83-7773-304-2, RM 2014
- Markus Fluck – Atlas grzybów - oznaczanie zbiór użytkowanie, 978-83-7175-858-4, Delta 2015
- Pod redakcją Alicji i Jerzego Szweykowskich – Słownik botaniczny, ISBN 83-214-1305-6, Wiedza Powszechna 2003
© medianauka.pl, 2021-01-24, GAT-638952