Żurawie

Żurawie (Gruidae) to rodzina ptaków z rzędu żurawiowatych. Rodzina ta liczy dziś 15 gatunków w 4 rodzajach. W Polsce żyje 1 gatunek z tej rodziny ptaków i jeden wyjątkowo zalatuje. To jedna z najstarszych grup ptaków żyjących dziś na świecie.

Wygląd

To dość duże ptaki o smukłym ciele, z długimi nogami, długim dziobem i szyją. Podudzie nie jest opierzone. Mają duże skrzydła. Wewnętrzne lotki drugorzędowe są długie i obwisłe. Ogon jest krótki. Ubarwienie obu płci jest takie samo, zwykle białe lub w odcieniach szarości. Na głowie często ozdobne pióra. Samice są nieco większe od samic.

Gatunki

To atlas z wykazem gatunków, przynależących do danej rodziny. Aby wyświetlić tylko polskie gatunki, użyj filtra Ukryj obce gatunki, który znajdziesz w panelu bocznym. Możesz także użyć innych ciekawych filtrów, dzięki którym wyświetlisz gatunki z określonego kontynentu, o określonym statusie zagrożenia wyginięciem lub w oparciu jeszcze o inne kryteria. Nasz atlas zawiera karty opisów gatunków wraz ze zdjęciami. Kliknij na nazwę gatunkową lub miniaturę zdjęcia, aby się dowiedzieć czegoś więcej na temat danego gatunku.

Żuraw zwyczajny, żuraw PL Lęgowy Nieliczny !

Grus grus

To jeden z piękniejszych naszych ptaków. Ma smukłą sylwetkę. Znany jest z zadziwiających tańców godowych. Jest dość liczny podczas przelotów. Samiec i samica łączy się w parę na całe życie.

Koronnik czarny

Balearica pavonina

Koronnik czarny (Balearica pavonina) to gatunek żurawia. Upierzenie ciemnoszare, skrzydła biało-czarno-brązowe. Na głowie piękna, szczeciniasta, złota korona. Policzki są pozbawione piór. Są białe, a w razie poddenerwowania - czerwone.

Koronnik szary

Balearica regulorum

Koronnik szary to duży ptak z rodziny żurawi. Ma szare upierzenie z białymi fragmentami na skrzydłach i charakterystyczną koronę na głowie. Policzki są białe, nieopierzone, na gardle czerwony fałd skórny.

Żuraw australijski

Antigone rubicunda

Żuraw australijski (Antigone rubicunda) to gatunek żurawia. Upierzenie szare. Głowa pozbawiona piór, czerwona w tylnej części i po bokach oraz ciemnobrązowa w obszarze gardła.

Żuraw białogłowy

Grus monacha

Żuraw białogłowy (Grus monacha) to gatunek żurawia. Ubarwienie głowy i szyi do połowy białe, reszta szare, lotki ciemniejsze. Czoło jest czarne z czerwoną plamą.

Żuraw białoszyi

Antigone vipio

Żuraw białoszyi (Antigone vipio) to gatunek żurawia. Ubarwienie biało-szare. Biała jest część szyi i głowy. Wokół oczu czarne i czerwone pola. Nogi różowe.

Żuraw biały

Leucogeranus leucogeranus

Żuraw biały (Leucogeranus leucogeranus) to gatunek ptaka z rodziny żurawi o śnieżnobiałym kolorze upierzenia, poza końcami skrzydeł, które są czarne. Preferuje tereny bagniste, trzcinowiska, najlepiej w lasach.

Żuraw czarnoszyi

Grus nigricollis

Żuraw czarnoszyi (Grus nigricollis) to gatunek żurawia. Ubarwienie głowy i szyi czarne, reszta szara. Na głowie czerwona czapeczka. Lotki ciemniejsze.

Żuraw indyjski

Antigone antigone

Żuraw indyjski (Antigone antigone) to ptak z rodziny żurawi. Upierzenie szare. Część głowy naga, czerwona. Nogi różowe. Dziób ma szary kolor.

Żuraw kanadyjski

Antigone canadensis

Żuraw kanadyjski (Antigone canadensis) to ptak z rodziny żurawi. Ma szare upierzenie. Na czole skóra jest czerwona, pozbawiona piór. Nogi długie, ciemne. Tęczówka oka pomarańczowa.

Żuraw koralowy

Grus carunculata

Żuraw koralowy (Grus carunculata) to jeden z gatunków żurawi. Upierzenie szaro-biało-brązowe. Nasada dzioba i obszar wokół oczu nagi, czerwony. Od nasady dzioba odchodzą w dół dwie narośle, tworząc korale.

Żuraw krzykliwy

Grus americana

Żuraw krzykliwy (Grus americana) to gatunek żurawia. Ma białe upierzenie, czarne lotki pierwszorzędowe, czoło i obszar wokół nasady dzioba są czerwonawe. Występuje w Ameryce Północnej.

Żuraw mandżurski

Grus japonensis

Ptak wędrowny z rodziny żurawi o białym upierzeniu z czarną szyją i fragmentami upierzenia na skrzydłach oraz czerwoną czapeczką na głowie. Ptaki te wykonują podczas godów bardzo efektowne grupowe tańce. To między innymi żuraw japoński.

Żuraw rajski

Grus paradisea

Żuraw rajski (Grus paradisea) to gatunek żurawia pochodzącego z Afryki. Upierzenie jest prawie w całości szaroniebieskie. Skrzydła są ciemniejsze i mają długie, opadające na ziemię pióra. Wierzch głowy jest jaśniejszy.

Żuraw stepowy PL - obserwacje dawne Zalatujący wyjątkowo

Grus virgo

Żuraw stepowy (Grus virgo) to gatunek żurawia. Upierzenie stalowoczarne na szyi i głowie. Od czerwonych oczu odchodzą białe pióra, tworzące charakterystyczny czub.

Zdjęcia - galeria

Galeria ta zawiera zdjęcia gatunków opisywanych w tym artykule. Więcej zdjęć można zwykle znaleźć w artykułach, opisujących poszczególne rodzaje i gatunki.

Występowanie i środowisko

Są obecne na wszystkich kontynentach świata poza Ameryką Południową i Antarktydą. Można je spotkać na trawiastych obszarach, polach uprawnych, a w sezonie lęgowym na mokradłach.

Poniższa tabela zawiera dane na temat występowania opisanych tu gatunków z tej rodziny na różnych kontynentach. Jeżeli jeden gatunek występuje na kilku kontynentach, to jest ujęty we wszystkich tych miejscach.

Kontynent	Liczba gatunków
Europa	2
Azja	9
Afryka	6
Ameryka Północna	2
Ameryka Południowa	0
Australia	2
Antarktyda	0

Tryb życia i zachowanie

Żerują na ziemi. Nie siadają na drzewach (za wyjątkiem żurawia koroniastego). Są to ptaki wędrowne. W okresie letnim żurawie w krótkim czasie zrzucają wszystkie lotki, przez co tracą zdolność do lotu. To ptaki długowieczne, żyjące nawet 70-80 lat.

Rozmnażanie

Wyprowadzają jeden lęg w roku. Są monogamiczne. Gniazdo żurawia stanowi platforma zbudowana w płytkiej wodzie lub w niskiej trawie. Samica składa 1-3 jaja koloru białego lub ciemne, o masie 120-270 g. Wysiadywanie trwa 28-36 dni. Wysiaduje samica i samiec na przemian. Pisklętami opiekuje się samiec i samica.

Pożywienie

Co jedzą żurawie? Żurawie zjadają owady, ryby, inne drobne zwierzęta, a także nasiona, kłącza, plony pozostawione na polu.

Ochrona i zagrożenia

Krytycznie zagrożony jest żuraw biały, zagrożone są żuraw mandżurski i żuraw krzykliwy, status narażonych ma 6 kolejnych gatunków. To oznacza, że aż 9 z 15 gatunków jest w niebezpieczeństwie i to na skutek działalności człowieka.

Wykresy poniżej przedstawiają strukturę zagrożenia wymarcia gatunków z danej rodziny. Pierwszy diagram uwzględnia gatunki, których nie opisano w naszym serwisie (jeżeli taka sytuacja ma miejsce), drugi diagram uwzględnia wyłącznie gatunki, które opisano w portalu, trzeci diagram uwzględnia tylko gatunki rodzime.

Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie opisane w serwisie gatunki rodziny)

Jeżeli chcesz się więcej dowiedzieć o statusach zagrożenia wymarciem i zapoznać się z opisami poszczególnych statusów, kliknij tutaj.

Ciekawostki

Żurawie są najwyższymi latającymi ptakami na świecie.

Tańce godowe żurawi mandżurskich należą do najbardziej widowiskowych spektakli w przyrodzie.

W sztuce żurawie pojawiają się zarówno w filmie, literaturze jak i w malarstwie. Oto wybrane, najbardziej znane przykłady wykorzystania motywu żurawi:

"Lecą żurawie" - film radziecki z 1957 roku w reżyserii Michaiła Kałatozowa, liryczny melodramat stanowiący swoisty protest przeciwko wojnie.
"Odlot żurawi", "Świt, królestwo ptaków"- znane obrazy Józefa Chełmońskiego.
"Żuraw i czapla" - znany wiersz Jana Brzechwy.

Podczas godów, żurawie wykonuja piękny taniec, który można zaobserwować na niżej zamieszczonym filmie.

Pytania

Co mają ze sobą wspólnego czapla i żuraw?

Poza tym, że żuraw i czapla są ptakami, mają podobną sylwetkę i oba ptaki są bohaterami wiersza Jana Brzechwy "Żuraw i czapla", to podkreślić należy, że ptaki te należą do różnych rzędów,a więc nie są ze sobą blisko spokrewnione. Jakie są różnice między żurawiem a czaplą? Dziób żurawia jest dość krótki. Szyja żurawi w locie jest wyprostowana. Wszystkie żurawie mają długą tchawicę, która ponadto ma złożoną budowę.

W krzyżówkach pojawia się czasem opis: krewny żurawia, kuzyn żurawia. To drop, który jest bliżej spokrewniony z żurawiem niż czapla.

Jak nazywa się odgłos wydawany przez żurawie?

Głos lecących żurawi to klangor. Ten charakterystyczny odgłos, przypominający krzyk, jest wydawany przez żurawie dzięki specyficznej budowie tchawicy, stanowiącej rezonatory.

Czy żurawie odlatują do ciepłych krajów?

Co do zasady tak, żurawie odlatują do ciepłych krajów na zimę. Nasze żurawie czasem jednak pozostają na zimę, ale to zwykle nieliczne osobniki. Reszta migruje stadnie na południe. W locie żurawie tworzą szyk, który nazywamy kluczem. Migrują nie tylko nasze żurawie, ale także obce gatunki. Ptaki często wykazują przyzwyczajenie do stałych tras lotu, zimowisk. Potrafią pokonać dłuższy dystans nad wodą. Prędkość lotu wynosi około 70 km/h. To lot aktywny i szybowcowy. A gdzie odlatują żurawie? Nasze żurawie zimę spędzają na południu Europy oraz w północnej części Afryki.

Jaka jest symbolika żurawi?

Żuraw to symbol odradzania się natury i wierności małżeńskiej.

Warto dodać, że żuraw jest symbolem Poleskiego Parku Narodowego.

Gdzie są w Polsce ostoje żurawia?

W Polsce żuraw pojawia się coraz częściej w naszym krajobrazie. Ptak ten staje się mniej płochliwy i często można go spotkać nawet w sąsiedztwie człowieka. Najliczniej pojawia się podczas wędrówek. Ptaki tworzą stada złożone czasem z setek osobników. Oto wybrane siedliska i ostoje:

Bagna Nietlickie - to niewielka ostoja z rozległymi terenami bagiennymi i łąkami na Mazurach. Jest to jedno z najważniejszych w Polsce miejsc zatrzymywania się żurawi podczas jesiennej i wiosennej migracji.
Poleski Park Narodowy - obszar na terenie województwa lubelskim na Polesiu.
Biebrzański Park Narodowy - największy w Polsce park narodowy, teren na południe od Augustowa w województwie podlaskim.
Słowiński Park Narodowy.
Narwiański Park Narodowy.
Ostoja Ińska - obszar w województwie zachodniopomorskim z jeziorem w powiecie stargardzkim.
Bagno Bubnów - ostoja w województwie lubelskim w powiecie chełmskim i włodawskim.

Kiedy odlatują i przylatują żurawie?

Do polski na lęgowiska żurawie przylatują już w marcu. Ich klangor zwiastuje rychłą wiosnę. Przeloty żurawi przez Polskę odbywają się od października do listopada.

Jak zrobić żurawia z papieru?

To popularne origami. Żurawie origami to piękna i prosta ozdoba, którą można powiesić na nitce, albo postawić sobie całe stadko na parapecie. W Internecie jest mnóstwo poradników jak wykonać papierowego żurawia. Oto jeden z takich instruktaży.

Kalendarz przyrody

Poniższy kalendarz zawiera wszystkie gatunki, które nie znalazły się w opisie żadnego rodzaju. Każdy rodzaj zawiera niezależny kalendarz przyrody.

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	Opis
		◂	●	▸								Żuraw zwyczajny, żuraw: Żuraw składa w tym czasie jaja.
				◂	●							Żuraw zwyczajny, żuraw: Żuraw pierzy się w tym okresie raz na 2-4 lata.
									●	●		Żuraw zwyczajny, żuraw: Odbywają się przeloty żurawi na zimowiska.
		◂	▸									Żuraw zwyczajny, żuraw: Przylatują do kraju żurawie.

Pokaż tylko bieżące wydarzenia

Oznaczenia

Poniżej przedstawiamy opis zastosowanych oznaczeń gatunków.

Występowanie w Polsce

- gatunek zaobserwowany w Polsce w stanie dzikim po 1950 r.

PL - wtórnie

- gatunek introdukowany w Polsce rozmyślnie lub przypadkowo, tworzący stałe populacje.

PL - obserwacje dawne

- gatunek obserwowany ostatnio w Polsce w latach 1801-1950.

PL - hodowla

- gatunek hodowlany.

Liczebność

Podana liczba oznacza liczbę zwykle szacowaną samców lub par lęgowych obserwowanych w Polsce w ciągu roku (dotyczy gatunków lęgowych w Polsce).

Bardzo liczny

- 3 000 001 - 30 000 000

Liczny

- 300 001 - 3 000 000

Średnio liczny

- 30 001 - 300 000

Nieliczny

- 3001 - 30 000

Bardzo nieliczny

- 301 - 3 000

Skrajnie nieliczny

- 1 - 300

Status

Lęgowy

- gniazduje regularnie na dyżym obszarze kraju.

Lęgowy sporadycznie

- gniazduje sporadycznie w kraju lub tylko lokalnie.

Przelotny/przylatujący

- gatunek regularnie stacjonuje w kraju podczas swoich przelotów lub przylatuje na zimowiska.

Zalatujący

- gatunek pojawiający się w Polsce nieregularnie.

Zalatujący wyjątkowo

- gatunek pojawiający się wyjątkowo w kraju (poniżej 5 obserwacji).

- gatunek ujęty w Załączniku i Dyrektywie Ptasiej (2009/147/WE z 30-11-2009 w sprawie ochrony dzikiego ptactwa), wskazującej na gatunki podlegające wraz z siedliskami szczególnej ochronie.

Bibliografia

Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:

IUCN - Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych, ISSN 2307-8235 https://www.iucnredlist.org
Einhard Bezzel - Ptaki, ISBN 978-83-7073-454-1, MULTICO Oficyna Wydawnicza 2010
pod red. Przemysława Busse - Mały Słownik Zoologiczny - PTAKI t.I i II, ISBN 83-214-0043-4, Wiedza Powszechna 1990
Michał Radziszewski, Mateusz Matysiak - Atlas Ptaków Polski - ilustrowana encyklopedia, ISBN 978-83-7705-659-2, Fenix
Hakan Delin, Lars Svensson - Ptaki Europy – Przewodnik, ISBN 978-83-61065-17-3, Wydawnictwo MWK 2008
Jacek Twardowski, Kamila Twardowska - Ptaki Świata, 978-83-8059-276-6, SBM 2016
Christopher Perrins - Wielka Encyklopedia Ptaki, wszystkie rodziny świata, ISBN 978-83-7670-263-6, Buchmann 2012
Andrzej Kruszewicz - Ptaki Polski t.1,2, 978-837763-073-0, Multico Oficyna Wydawnicza 2011

Ćwiczenia

Ćwiczenia interakcyjne pomogą przygotować się na sprawdzian, test, egzamin, a ponadto usystematyzują wiedzę z danej dziedziny. To także świetny trening do matury.

Ćwiczenia

Wykonaj ćwiczenia związane z tym tematem.

Dlaczego ptaki lecą w kluczu?

W stadach duże ptaki na długich dystansach tworzą w locie szyk klucza w kształcie litery V. Dlaczego tak się dzieje?

Czy tylko kukułki podrzucają swoje jaja?

To, co robi kukułka nosi nazwę pasożytnictwa lęgowego. Czy w świecie przyrody kukułka jest wyjątkiem, czy też jest to zjawisko spotykane także u innych gatunków?

Największe gniazda ptaków

Jak duże może być gniazdo ptaka? Jakie ptaki są rekordzistami pod tym względem? Oto krótki przegląd rekordzistów wśród ptasich budowniczych gniazd na świecie i w Polsce.

Jak dokarmiać ptaki?

Czym i jak mądrze dokarmiać ptaki, aby im nie zaszkodzić?

Najmniejsze ptaki na świecie

Jaki jest najmniejszy ptak na świecie? Jaki polski ptak jest najmniejszy?

Największe ptaki na świecie

Jaki ptak jest największy na świecie, a jaki w Polsce? Jakie gatunki są najcięższe, które mają największą rozpiętość skrzydeł i które są najwyższe?