Żurawie
Żurawie (Gruidae) to rodzina ptaków z rzędu żurawiowatych. Rodzina ta liczy dziś 15 gatunków w 4 rodzajach. W Polsce żyje 1 gatunek z tej rodziny ptaków i jeden wyjątkowo zalatuje. To jedna z najstarszych grup ptaków żyjących dziś na świecie.
To dość duże ptaki o smukłym ciele, z długimi nogami, długim dziobem i szyją. Podudzie nie jest opierzone. Mają duże skrzydła. Wewnętrzne lotki drugorzędowe są długie i obwisłe. Ogon jest krótki. Ubarwienie obu płci jest takie samo, zwykle białe lub w odcieniach szarości. Na głowie często ozdobne pióra. Samice są nieco większe od samic.
Występowanie i środowisko
Są obecne na wszystkich kontynentach świata poza Ameryką Południową i Antarktydą. Można je spotkać na trawiastych obszarach, polach uprawnych, a w sezonie lęgowym na mokradłach.
Poniższa tabela zawiera dane na temat występowania opisanych tu gatunków z tej rodziny na różnych kontynentach. Jeżeli jeden gatunek występuje na kilku kontynentach, to jest ujęty we wszystkich tych miejscach.
| Kontynent | Liczba gatunków |
|---|---|
| Europa | 2 |
| Azja | 9 |
| Afryka | 6 |
| Ameryka Północna | 2 |
| Ameryka Południowa | 0 |
| Australia | 2 |
| Antarktyda | 0 |
Tryb życia i zachowanie
Żerują na ziemi. Nie siadają na drzewach (za wyjątkiem żurawia koroniastego). Są to ptaki wędrowne. W okresie letnim żurawie w krótkim czasie zrzucają wszystkie lotki, przez co tracą zdolność do lotu. To ptaki długowieczne, żyjące nawet 70-80 lat.
Rozmnażanie
Wyprowadzają jeden lęg w roku. Są monogamiczne. Gniazdo żurawia stanowi platforma zbudowana w płytkiej wodzie lub w niskiej trawie. Samica składa 1-3 jaja koloru białego lub ciemne, o masie 120-270 g. Wysiadywanie trwa 28-36 dni. Wysiaduje samica i samiec na przemian. Pisklętami opiekuje się samiec i samica.
Pożywienie
Co jedzą żurawie? Żurawie zjadają owady, ryby, inne drobne zwierzęta, a także nasiona, kłącza, plony pozostawione na polu.
Ochrona i zagrożenia
Krytycznie zagrożony jest żuraw biały, zagrożone są żuraw mandżurski i żuraw krzykliwy, status narażonych ma 6 kolejnych gatunków. To oznacza, że aż 9 z 15 gatunków jest w niebezpieczeństwie i to na skutek działalności człowieka.
Wykresy poniżej przedstawiają strukturę zagrożenia wymarcia gatunków z danej rodziny. Pierwszy diagram uwzględnia gatunki, których nie opisano w naszym serwisie (jeżeli taka sytuacja ma miejsce), drugi diagram uwzględnia wyłącznie gatunki, które opisano w portalu, trzeci diagram uwzględnia tylko gatunki rodzime.
Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie opisane w serwisie gatunki rodziny)
Jeżeli chcesz się więcej dowiedzieć o statusach zagrożenia wymarciem i zapoznać się z opisami poszczególnych statusów, kliknij tutaj.
Ciekawostki
Żurawie są najwyższymi latającymi ptakami na świecie.
Tańce godowe żurawi mandżurskich należą do najbardziej widowiskowych spektakli w przyrodzie.
W sztuce żurawie pojawiają się zarówno w filmie, literaturze jak i w malarstwie. Oto wybrane, najbardziej znane przykłady wykorzystania motywu żurawi:
- "Lecą żurawie" - film radziecki z 1957 roku w reżyserii Michaiła Kałatozowa, liryczny melodramat stanowiący swoisty protest przeciwko wojnie.
- "Odlot żurawi", "Świt, królestwo ptaków"- znane obrazy Józefa Chełmońskiego.
- "Żuraw i czapla" - znany wiersz Jana Brzechwy.
Podczas godów, żurawie wykonuja piękny taniec, który można zaobserwować na niżej zamieszczonym filmie.
Pytania
Co mają ze sobą wspólnego czapla i żuraw?
Poza tym, że żuraw i czapla są ptakami, mają podobną sylwetkę i oba ptaki są bohaterami wiersza Jana Brzechwy "Żuraw i czapla", to podkreślić należy, że ptaki te należą do różnych rzędów,a więc nie są ze sobą blisko spokrewnione. Jakie są różnice między żurawiem a czaplą? Dziób żurawia jest dość krótki. Szyja żurawi w locie jest wyprostowana. Wszystkie żurawie mają długą tchawicę, która ponadto ma złożoną budowę.
W krzyżówkach pojawia się czasem opis: krewny żurawia, kuzyn żurawia. To drop, który jest bliżej spokrewniony z żurawiem niż czapla.
Jak nazywa się odgłos wydawany przez żurawie?
Głos lecących żurawi to klangor. Ten charakterystyczny odgłos, przypominający krzyk, jest wydawany przez żurawie dzięki specyficznej budowie tchawicy, stanowiącej rezonatory.
Czy żurawie odlatują do ciepłych krajów?
Co do zasady tak, żurawie odlatują do ciepłych krajów na zimę. Nasze żurawie czasem jednak pozostają na zimę, ale to zwykle nieliczne osobniki. Reszta migruje stadnie na południe. W locie żurawie tworzą szyk, który nazywamy kluczem. Migrują nie tylko nasze żurawie, ale także obce gatunki. Ptaki często wykazują przyzwyczajenie do stałych tras lotu, zimowisk. Potrafią pokonać dłuższy dystans nad wodą. Prędkość lotu wynosi około 70 km/h. To lot aktywny i szybowcowy. A gdzie odlatują żurawie? Nasze żurawie zimę spędzają na południu Europy oraz w północnej części Afryki.
Jaka jest symbolika żurawi?
Żuraw to symbol odradzania się natury i wierności małżeńskiej.
Warto dodać, że żuraw jest symbolem Poleskiego Parku Narodowego.
Gdzie są w Polsce ostoje żurawia?
W Polsce żuraw pojawia się coraz częściej w naszym krajobrazie. Ptak ten staje się mniej płochliwy i często można go spotkać nawet w sąsiedztwie człowieka. Najliczniej pojawia się podczas wędrówek. Ptaki tworzą stada złożone czasem z setek osobników. Oto wybrane siedliska i ostoje:
- Bagna Nietlickie - to niewielka ostoja z rozległymi terenami bagiennymi i łąkami na Mazurach. Jest to jedno z najważniejszych w Polsce miejsc zatrzymywania się żurawi podczas jesiennej i wiosennej migracji.
- Poleski Park Narodowy - obszar na terenie województwa lubelskim na Polesiu.
- Biebrzański Park Narodowy - największy w Polsce park narodowy, teren na południe od Augustowa w województwie podlaskim.
- Słowiński Park Narodowy.
- Narwiański Park Narodowy.
- Ostoja Ińska - obszar w województwie zachodniopomorskim z jeziorem w powiecie stargardzkim.
- Bagno Bubnów - ostoja w województwie lubelskim w powiecie chełmskim i włodawskim.
Kiedy odlatują i przylatują żurawie?
Do polski na lęgowiska żurawie przylatują już w marcu. Ich klangor zwiastuje rychłą wiosnę. Przeloty żurawi przez Polskę odbywają się od października do listopada.
Jak zrobić żurawia z papieru?
To popularne origami. Żurawie origami to piękna i prosta ozdoba, którą można powiesić na nitce, albo postawić sobie całe stadko na parapecie. W Internecie jest mnóstwo poradników jak wykonać papierowego żurawia. Oto jeden z takich instruktaży.
Gatunki
To wykaz gatunków, przynależących do danej rodziny. Kliknij nazwę gatunkową, aby się dowiedzieć czegoś więcej na temat danego gatunku.
- Żuraw zwyczajny, żuraw (Grus grus) PL
- Koronnik czarny (Balearica pavonina)
- Koronnik szary (Balearica regulorum)
- Żuraw australijski (Antigone rubicunda)
- Żuraw białogłowy (Grus monacha)
- Żuraw białoszyi (Antigone vipio)
- Żuraw biały (Leucogeranus leucogeranus)
- Żuraw czarnoszyi (Grus nigricollis)
- Żuraw indyjski (Antigone antigone)
- Żuraw kanadyjski (Antigone canadensis)
- Żuraw koralowy (Grus carunculata)
- Żuraw krzykliwy (Grus americana)
- Żuraw mandżurski (Grus japonensis)
- Żuraw rajski (Grus paradisea)
- Żuraw stepowy (Grus virgo) PL - obserwacje dawne
Kalendarz przyrody
Poniższy kalendarz zawiera wszystkie gatunki, które nie znalazły się w opisie żadnego rodzaju. Każdy rodzaj zawiera niezależny kalendarz przyrody.
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | Opis |
| ◂ | ● | ▸ | Żuraw składa w tym czasie jaja. | |||||||||
| ◂ | ● | Żuraw pierzy się w tym okresie raz na 2-4 lata. | ||||||||||
| ● | ● | Odbywają się przeloty żurawi na zimowiska. | ||||||||||
| ◂ | ▸ | Przylatują do kraju żurawie. |
Oznaczenia
Poniżej przedstawiamy opis zastosowanych oznaczeń gatunków.
Występowanie w Polsce
Liczebność
Podana liczba oznacza liczbę zwykle szacowaną samców lub par lęgowych obserwowanych w Polsce w ciągu roku (dotyczy gatunków lęgowych w Polsce).
Status
Powiązane quizy
Bibliografia
Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:
- IUCN — Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych, ISSN 2307-8235 https://www.iucnredlist.org
- Einhard Bezzel — Ptaki, ISBN 978-83-7073-454-1, MULTICO Oficyna Wydawnicza 2010
- pod red. Przemysława Busse — Mały Słownik Zoologiczny - PTAKI t.I i II, ISBN 83-214-0043-4, Wiedza Powszechna 1990
- Michał Radziszewski, Mateusz Matysiak — Atlas Ptaków Polski - ilustrowana encyklopedia, ISBN 978-83-7705-659-2, Fenix
- Hakan Delin, Lars Svensson — Ptaki Europy – Przewodnik, ISBN 978-83-61065-17-3, Wydawnictwo MWK 2008
- Jacek Twardowski, Kamila Twardowska — Ptaki Świata, 978-83-8059-276-6, SBM 2016
- Christopher Perrins — Wielka Encyklopedia Ptaki, wszystkie rodziny świata, ISBN 978-83-7670-263-6, Buchmann 2012
- Andrzej Kruszewicz — Ptaki Polski t.1,2, 978-837763-073-0, Multico Oficyna Wydawnicza 2011
Ćwiczenia
Ćwiczenia interakcyjne pomogą przygotować się na sprawdzian, test, egzamin, a ponadto usystematyzują wiedzę z danej dziedziny. To także świetny trening do matury.
© medianauka.pl, 2014-01-06, RODZ-30
Data aktualizacji artykułu: 2020-12-12