Spis treści:
Sokołowate
Sokołowate (Falconidae) to rodzina ptaków z rzędu drapieżnych. Rodzina ta liczy dziś 64 gatunki, z czego w Polsce można spotkać 9 gatunków. Największe zróżnicowanie gatunkowe jest w Ameryce Południowej.
Gatunki sokołowatych można podzielić na dwie charakterystyczne grupy ptaków: karakary (do których zaliczamy także trębacze) i sokoły (zaliczamy do nich także sokoliki, pustułki, rarogi i kobczyki).
Wygląd
Sokołowate mają charakterystyczny dziób - krótki i silnie zagięty z ostrym wyrostkiem na krajcach, zwanym "zębem". Mają ostro zakończone skrzydła, dzięki czemu bardzo szybko latają (nawet 180 km/h). Samice są dużo większe od samców. Upierzenie szare, brązowe, czarno-białe, spód ciała zwykle jasny, często z prążkami lub innym deseniem.
Gatunki
To atlas z wykazem gatunków, przynależących do danej rodziny. Aby wyświetlić tylko polskie gatunki, użyj filtra Ukryj obce gatunki, który znajdziesz w panelu bocznym. Możesz także użyć innych ciekawych filtrów, dzięki którym wyświetlisz gatunki z określonego kontynentu, o określonym statusie zagrożenia wyginięciem lub w oparciu jeszcze o inne kryteria. Nasz atlas zawiera karty opisów gatunków wraz ze zdjęciami. Kliknij na nazwę gatunkową lub miniaturę zdjęcia, aby się dowiedzieć czegoś więcej na temat danego gatunku.

Falco rusticolus
Białozór (Falco rusticolus) to gatunek drapieżnego ptaka z rodziny sokołowatych. Samiec jest mniejszy od samicy. Upierzenie samca i samicy jest podobne. Niektóre osobniki, w tym na zdjęciu, są prawie całe białe z ciemnymi plamami.


Falco columbarius
Drzemlik (Falco columbarius) to gatunek drapieżnego ptaka z rodziny sokołowatych. To najmniejszy z sokołów Europy. Samiec ma grzbiet i głowę stalowe. Na końcu ogona występuje szeroka czarna pręga.

Falco vespertinus
Kobczyk, kobczyk zwyczajny (Falco vespertinus) to gatunek drapieżnego ptaka z rodziny sokołowatych, niewiele mniejszy od pustułki, podobny do kobuza. Samiec jest czarny, kuper, spód, nogawice są rdzawe, woskówka jest czerwona.

Falco subbuteo
To jeden z najzwinniejszych lotników wśród sokołów. Potrafi upolować jerzyka. Ma długie, zaostrzone na końcu skrzydła i dość krótki ogon. Upierzenie ciemnoszare z wierzchu, od spodu ciemno i gęsto kreskowane, jasne.


Falco naumanni
Pustułeczka (Falco naumanni) to gatunek ptaka drapieżnego z rodziny sokołowatych. Samiec jest mniejszy od samicy. W Polsce to skrajnie nieliczny ptak lęgowy.


Falco tinnunculus
To najliczniej występujący sokół w naszym kraju. Ma dość wąskie, zaokrąglone na końcach skrzydła. Ogon jest bardzo długi. Samiec ma niebieską głowę i charakterystyczny wąs.

Falco cherrug
To jeden z najrzadziej występujących sokołowatych w Polsce. Stwierdzono tylko jeden przypadek lęgów i zaledwie kilkadziesiąt obserwacji pojedynczych osobników podczas przelotów. Osobniki dojrzałe mają jasną głowę, duże oczy, ciemny, delikatny wąs.

Falco eleonorae
Sokół skalny (Falco eleonorae) to ptak z rodziny sokołowatych. Występują dwie odmiany barwne: jasna i ciemna. Upierzenie jednobarwne, łupkowoszare, brązowawy od spodu.

Falco peregrinus
Sokół wędrowny to piękny ptak drapieżny, dziś bardzo rzadko występujący w naszym kraju. Głowa, szyja, wąs, wierzch ciała są ciemne. Spód jasny z podłużnymi plamami.

Phalcoboenus megalopterus
Karakara andyjska (Phalcoboenus megalopterus) to gatunek ptaka z rodziny sokołowatych. Upierzenie czarne z wierzchu, całej głowy i na piersi, białe od spodu. Obszar między dziobem i okiem nieopierzony, czerwonawy.

Phalcoboenus chimango
Karakara brązowa (Phalcoboenus chimango) to gatunek ptaka z rodziny sokołowatych. Upierzenie brązowe, jaśniejsze od spodu. Dziób i nogi żółtawe.

Caracara plancus
Karakara czubata, karakara czarnobrzucha to ptak narodowy Meksyku. Głowa z wierzchu, brzuch oraz koniec ogona są ciemnobrązowe. Pozostała część ogona, brzuch i końce skrzydeł są białe. Głowa po bokach jest żółta.

Phalcoboenus australis
Karakara falklandzka (Phalcoboenus australis) to gatunek ptaka z rodziny sokołowatych. Upierzenie brązowe. Nogi żółtawe.

Milvago chimachima
Karakara jasnogłowa (Milvago chimachima) to gatunek ptaka z rodziny sokołowatych. Spód, szyja i głowa jasne, kremowe, reszta brązowa z jasnymi plamkami. Na jasnym ogonie widoczne ciemne prążki.

Phalcoboenus albogularis
Karakara patagońska (Phalcoboenus albogularis) to gatunek ptaka z rodziny sokołowatych. wierzch ciemny, brązowy, spód białawy. Nogi żółte. Wokół dzioba pomarańczowy obszar nieopierzonej skóry.

Falco sparverius
Pustułka amerykańska (Falco sparverius) to gatunek ptaka z rodziny sokołowatych. Ptak ten ma rudy grzbiet. Spód brązowawy, ciemno plamkowany. Pokrywy skrzydłowe samca szarawe, plamkowane, samicy rude, plamkowane.

Falco biarmicus
Raróg górski (Falco biarmicus) to dość rzadki gatunek ptaka drapieżnego z rodziny sokołowatych. Samica jest większa od samca. Upierzenie z wierzchu jest brązowoszare, spód jest jasny, ciemno plamkowany.

Falco jugger
Raróg indyjski (Falco jugger) to gatunek ptaka z rodziny sokołowatych. Upierzenie szaro-brązowe i białe z ciemnym, grubym kreskowaniem na spodzie.

Polihierax semitorquatus
Sokolik czerwonooki (Polihierax semitorquatus) to gatunek drapieżnego ptaka z rodziny sokołowatych. Spód biały i część twarzowa głowy. wokół oczu czerwona obrączka. Wierzch szary, a samic dodatkowo brązowy.

Microhierax caerulescens
Sokolik rudogardły, sokolik indyjski (Microhierax caerulescens) to gatunek z rodziny sokołowatych, jeden z najmniejszych ptaków drapieżnych. Głowa z wierzchu jest czarna. Czoło, brew, biegnąca do karku i wąsy są białe. Gardło rdzawe.

Falco chicquera
Sokół rudogłowy (Falco chicquera) to gatunek ptaka z rodziny sokołowatych. Upierzenie wierzchu głowy i karku jest rude. Lotki I-rzędu i sterówki są czarne. Wierzch szary z ciemnymi prążkami, spód jasny.
Zdjęcia - galeria
Galeria ta zawiera zdjęcia gatunków opisywanych w tym artykule. Więcej zdjęć można zwykle znaleźć w artykułach, opisujących poszczególne rodzaje i gatunki.





















Inne gatunki
- karakara meksykańska (Caracara lutosa)
- karakara czarna (Daptrius ater)
- pustułka rdzawa (Falco alopex)
- kobczyk amurski (Falco amurensis)
- pustułka seszelska (Falco araeus)
- sokół ciemny (Falco ardosiaceus)
- sokół brunatny (Falco berigora)
- pustułka australijska (Falco cenchroides)
- sokół śniady (Falco concolor)
- sokół afrykański (Falco cuvierii)
- sokół rudogardły (Falco deiroleucus)
- sokół białorzytny (Falco dickinsoni)
- pustułka reuniońska (Falco duboisi)
- sokół maskowy (Falco fasciinucha)
- sokół rdzawobrewy (Falco femoralis)
- sokół siwy (Falco hypoleucos)
- sokół australijski (Falco longipennis)
- sokół preriowy (Falco mexicanus)
- pustułka plamista (Falco moluccensis)
- pustułka malgaska (Falco newtoni)
- sokół nowozelandzki (Falco novaeseelandiae)
- pustułka maskareńska (Falco punctatus)
- sokół białogardły (Falco rufigularis)
- pustułka stepowa (Falco rupicoloides)
- sokół rdzawobrzuchy (Falco severus)
- sokół czarny (Falco subniger)
- pustułka prążkowana (Falco zoniventris)
- trębacz chichotliwy (Herpetotheres cachinnans)
- karakara białobrzucha (Ibycter americanus)
- trębacz obrożny (Micrastur buckleyi)
- trębacz popielaty (Micrastur gilvicollis)
- trębacz skryty (Micrastur mintoni)
- trębacz białobrzuchy (Micrastur mirandollei)
- trębacz szarogardły (Micrastur plumbeus)
- trębacz prążkowany (Micrastur ruficollis)
- trębacz zmienny (Micrastur semitorquatus)
- sokolik białobrzuchy (Microhierax erythrogenys)
- sokolik rdzawobrzuchy (Microhierax fringillarius)
- sokolik białoczelny (Microhierax latifrons)
- sokolik srokaty (Microhierax melanoleucos)
- sokolczyk (Neohierax insignis)
- karakara kreskowana (Phalcoboenus carunculatus)
- sokółeczka (Spiziapteryx circumcincta)
Występowanie i środowisko
Są obecne na całym świecie. Nie występują jedynie na Antarktydzie oraz w lasach równikowych w Afryce. Zajmują najróżniejsze środowiska.
Tryb życia i zachowanie
Są to ptaki aktywne w dzień. Są bardzo szybkimi lotnikami.
Rozmnażanie
Jaja składają raz w roku w liczbie 1-7. Zajmują zwykle stare gniazda innych ptaków albo gnieżdżą się na skale. Karakary budują luźne konstrukcje z patyków. Wysiadywanie trwa 28-35 dni. Pisklęta mają kolejno dwie szaty. Pisklęta są gniazdownikami, opiekuje się nimi samica, samiec dostarcza pokarmu.
Pożywienie
Zjadają kręgowce lądowe i owady. Większość sokołowatych chwyta zdobycz w powietrzu. Niektóre karakary zjadają padlinę i pokarm roślinny.
Ochrona i zagrożenia
Karakara meksykańska została uznana za wymarłą, 4 gatunki sokołowatych uznaje się za narażone. Zanieczyszczenia środowiska, szczególnie środkami DDT, ma bardzo duży wpływ na liczebność ptaków tej rodziny, gdyż zmienia strukturę skorupy jaj, które zapadają się pod ciężarem samicy podczas wysiadywania.
Wykresy poniżej przedstawiają strukturę zagrożenia wymarcia gatunków z danej rodziny. Pierwszy diagram uwzględnia gatunki, których nie opisano w naszym serwisie (jeżeli taka sytuacja ma miejsce), drugi diagram uwzględnia wyłącznie gatunki, które opisano w portalu, trzeci diagram uwzględnia tylko gatunki rodzime.
Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie wymienione gatunki rodziny)
Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie opisane w serwisie gatunki rodziny)
Jeżeli chcesz się więcej dowiedzieć o statusach zagrożenia wymarciem i zapoznać się z opisami poszczególnych statusów, kliknij tutaj.
Kalendarz przyrody
Poniższy kalendarz zawiera wszystkie gatunki, które nie znalazły się w opisie żadnego rodzaju. Każdy rodzaj zawiera niezależny kalendarz przyrody.
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | Opis |
● | ● | ● | ● | ● | Drzemlik: Przeloty przez Polskę drzemlika. | |||||||
● | ● | Kobczyk (zwyczajny): Przylot do Polski kobczyka. | ||||||||||
◂ | ● | Kobczyk (zwyczajny): Okres rozrodu kobczyka. | ||||||||||
● | ● | Kobczyk (zwyczajny): Kobczyk odlatuje na zimowiska. | ||||||||||
● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Kobuz: Okres występowania kobuza w Polsce. | ||||
◂ | ▸ | Kobuz: Trwa okres lęgowy u kobuza w Polsce. | ||||||||||
▸ | ● | Pustułeczka: Przeloty pustułeczki. | ||||||||||
● | Pustułeczka: Samica pustułeczki składa jaja. | |||||||||||
● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Pustułka (zwyczajna): Okres występowania pustułki w Polsce. |
● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Raróg (zwyczajny): Możliwa obserwacja raroga w Polsce podczas migracji. |
◂ | ● | ▸ | Raróg (zwyczajny): W tym okresie samica raroga znosi jaja. | |||||||||
◂ | ● | Sokół skalny: Sokół skalny przystępuje do lęgów. | ||||||||||
◂ | ● | ▸ | Sokół wędrowny: Sokół wędrowny składa i wysiaduje jaja. |
Oznaczenia
Poniżej przedstawiamy opis zastosowanych oznaczeń gatunków.
Występowanie w Polsce
Liczebność
Podana liczba oznacza liczbę zwykle szacowaną samców lub par lęgowych obserwowanych w Polsce w ciągu roku (dotyczy gatunków lęgowych w Polsce).
Status
Bibliografia
Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:
- IUCN - Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych, ISSN 2307-8235 https://www.iucnredlist.org
- Mielczarek Paweł, Kuziemko Marek - Kompletna lista ptaków świata, Wydział Biologii : Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego 2019 http://listaptakow.eko.uj.edu.pl/
Największe gniazda ptaków

Jak duże może być gniazdo ptaka? Jakie ptaki są rekordzistami pod tym względem? Oto krótki przegląd rekordzistów wśród ptasich budowniczych gniazd na świecie i w Polsce.
Najmniejsze ptaki na świecie

Jaki jest najmniejszy ptak na świecie? Jaki polski ptak jest najmniejszy?
Największe ptaki na świecie

Jaki ptak jest największy na świecie, a jaki w Polsce? Jakie gatunki są najcięższe, które mają największą rozpiętość skrzydeł i które są najwyższe?
© medianauka.pl, 2014-01-06, RODZ-205
Data aktualizacji artykułu: 2021-10-04