Krukowate

Krukowate (Corvidae) to rodzina ptaków z rzędu wróblowych. Należą do podrzędu śpiewających. Rodzina ta liczy dziś 24 rodzaje i 118 gatunków, z czego w Polsce można spotkać 9 gatunków, w tym 7 lęgowych.

Wygląd

To duże lub bardzo duże ptaki o silnej budowie ciała, mocnych nogach i dziobach, nozdrzami okrytymi szczeciniastymi piórami. W upierzeniu zwykle przeważa czarna kolorystyka, często z białymi lub szarymi obszarami. Sójki są zwykle ubarwione na niebiesko, kasztanowo, zielono lub płowo z jasnym spodem. Obie płci są ubarwione tak samo.

Gatunki

Wykaz gatunków.

Czarnowron PL Lęgowy sporadycznie Przelotny / przylatujący

Corvus corone

Czarnowron (Corvus corone) to gatunek ptaka z rodziny krukowatych. Jeszcze do niedawna czarnowron był traktowany jako podgatunek wrony. Czarnowron jest podobny do wrony siwej, ma jednak czarne upierzenie i bardziej płaską głowę.

Gawron PL Lęgowy Średnio liczny

Corvus frugilegus

Gawron to pospolity w Polsce ptak, przebywający na terenach zurbanizowanych, liczniejszy w okresie jesienno-zimowym. Ma jednolicie czarne upierzenie z niebieskawym połyskiem. Dziób jest bardzo mocny, szary, zaostrzony na końcu.

Kawka PL Lęgowy Średnio liczny

Corvus monedula

Kawka to pospolity w Polsce przedstawiciel krukowatych. Ma szarą głowę i charakterystyczną, czarną czapeczkę na głowie. Ptaki dorosłe mają białą tęczówkę, młode - ciemną. Prowadzi stadne życie, często tworzy stada z gawronami.

Kitta czerwonodzioba

Urocissa erythrorhyncha

Kitta czerwonodzioba to azjatycka kuzynka sroki o pięknym, czarno-białym upierzeniu. Głowa, szyja i pierś jest czarna, reszta biała, bardzo długi ogon jest czarno-biały.

Kruczek

Ptilostomus afer

Kruczek (Ptilostomus afer) to afrykański ptak z rodziny krukowatych. Ma czarny lub różowy z czarnym końcem dziób. Upierzenie czarne, poza ogonem i częścią skrzydeł, które są brązowawe. Ma dość długi ogon.

Kruk PL Lęgowy Nieliczny

Corvus corax

Kruk to największy przedstawiciel tej rodziny i jednocześnie największy z rzędu wróblowych na całym świecie. Ptak ten ma silny, czarny dziób, opierzony od góry prawie do połowy jego długości. Cały upierzony jest na jednolity, czarny kolor.

Kruk grubodzioby

Corvus crassirostris

Kruk grubodzioby (Corvus crassirostris) to ptak z rodziny krukowatych. Upierzenie czarne z białą czapeczką. Dziób jest mocno zgrubiały, czarny, z białawym zakończeniem.

Modrowronka kalifornijska

Aphelocoma californica

Modrowronka kalifornijska (Aphelocoma californica) to ptak z rodziny krukowatych. Upierzenie niebiesko-szaro-brązowawe. Spód ciała wraz z piersią są szare. Pióra ogona i skrzydeł mają czarne końce.

Modrowronka pluszogłowa

Cyanocorax chrysops

Modrowronka pluszogłowa (Cyanocorax chrysops) to gatunek pięknie ubarwionego ptaka z rodziny krukowatych. Z wierzchu ubarwienie niebieskie, na policzkach niebieskie plamy. Kark jest jasny. Nad okiem biegnie jasna brew.

Modrowronka zaroślowa

Aphelocoma coerulescens

Modrowronka zaroślowa (Aphelocoma coerulescens) to gatunek ptaka z rodziny krukowatych, podobny nieco do modrowronki kalifornijskiej. Upierzenie błękitne, nieco stonowane, na ogonie, skrzydłach, głowie i szyi. Reszta szara.

Orzechówka PL Lęgowy Nieliczny

Nucifraga caryocatactes

Orzechówka to ptak, który ma brązowe upierzenie i białe plamki niemalże na całym ciele. Zjada nasiona drzew iglastych i orzechy laskowe. Czarne są tylko skrzydła, ogon i czapeczka na głowie. Pióra pod ogonem są białe.

Sójka PL Lęgowy Średnio liczny

Garrulus glandarius

Sójka to ptak z rodziny krukowatych, o dużej zmienności. Ma kreskowane czoło, czarny wąs, łososiowy kolor ciała. Sójki niszczą szkodniki w głębi lasu. Inne krukowate tam nie docierają.

Sójka syberyjska PL Zalatujący

Perisoreus infaustus

Sójka syberyjska, sójka złowroga (Perisoreus infaustus) to ptak z rodziny krukowatych. Upierzenie szarobrązowe, z rdzawą plamą na skrzydle. Kuper jest również rdzawy. Dziób i nogi są czarne.

Sroka PL Lęgowy Średnio liczny

Pica pica

Sroka to pospolity w Polsce ptak o bardzo długim ogonie i czarno-białym upierzeniu. Młode sroki mają krótkie ogony. Dzięki białemu brzuchowi i białymi zakończeniami skrzydeł oraz ogonowi łatwo rozpoznać srokę w locie.

Srokal białogardły

Cyanocorax formosus

Srokal białogardły (Cyanocorax formosus) to ptak z rodziny krukowatych. Ptak ten ma charakterystyczną, czarną czuprynę, złożoną z długich, odstających i zakręconych ku przodowi piór. Gardło białe z czarną obrożą. Spód biały.

Wieszczek PL Zalatujący

Pyrrhocorax graculus

Wieszczek jest ptakiem żyjącym wysoko w górach. W Polsce gniazdował niegdyś w Tatrach, obecnie dawno nie notowany. Ptak ten ma małą głowę i niewielki, żółty dziób, który u młodych osobników jest ciemny. Upierzenie jednolicie czarne.

Wrona siwa PL Lęgowy Średnio liczny

Corvus cornix

Wrona siwa to pospolity w Polsce ptak z charakterystycznym siwym upierzeniem grzbietu. Był podgatunkiem wrony. Tułów jest szary, reszta jest upierzona czarno. Dziób i nogi również są czarne. Samiec i samica są tej samej wielkości.

Zdjęcia - galeria

Inne gatunki

• Modrowronka meksykańska (Aphelocoma ultramarina)
• Modrowronka jednobarwna (Aphelocoma unicolor)
• Srokal czarnogardły (Calocitta colliei)
• Kitta szmaragdowa (Cissa chinensis)
• Kitta zielona (Cissa hypoleuca)
• Kitta krótkosterna (Cissa thalassina)
• Modrowronka duża (Cissilopha beecheii)
• Modrowronka kędzierzawa (Cissilopha melanocyanea)
• Modrowronka stokowa (Cissilopha sanblasiana)
• Modrowronka jukatańska (Cissilopha yucatanica)
• Kruk wielkodzioby (Corvus albicollis)
• Kruk srokaty (Corvus albus)
• Wrona mała (Corvus bennetti)
• Wrona amerykańska (Corvus brachyrhynchos)
• Wrona przylądkowa (Corvus capensis)
• Wrona alaskańska (Corvus caurinus)
• Kruk australijski (Corvus coronoides)
• Kruk białoszyi (Corvus cryptoleucus)
• Kawka srokata (Corvus dauuricus)
• Wrona cienkodzioba (Corvus enca)
• Wrona floreska (Corvus florensis)
• Wrona brązowogłowa (Corvus fuscicapillus)
• Wrona ogorzała (Corvus hawaiiensis)
• Wrona meksykańska (Corvus imparatus)
• Wrona jamajska (Corvus jamaicensis)
• Wrona mariańska (Corvus kubaryi)
• Wrona antylska (Corvus leucognaphalus)
• Wrona wielkodzioba (Corvus macrorhynchos)
• Kruk mały (Corvus mellori)
• Wrona brodata (Corvus moneduloides)
• Wrona kubańska (Corvus nasicus)
• Wrona papuaska (Corvus orru)
• Wrona rybożerna (Corvus ossifragus)
• Wrona palmowa (Corvus palmarum)
• Kruk kusy (Corvus rhipidurus)
• Kruk pustynny (Corvus ruficollis)
• Wrona lśniąca (Corvus sinaloae)
• Wrona orientalna (Corvus splendens)
• Kruk tasmański (Corvus tasmanicus)
• Kruk obrożny (Corvus torquatus)
• Wrona szara (Corvus tristis)
• Wrona białoszyja (Corvus typicus)
• Wrona jednobarwna (Corvus unicolor)
• Wrona długodzioba (Corvus validus)
• Wrona jasnodzioba (Corvus woodfordi)
• Sroka kapturowa (Crypsirina cucullata)
• Płaskogonka czarna (Crypsirina temia)
• Modrosójka błękitna (Cyanocitta cristata)
• Modrosójka czarnogłowa (Cyanocitta stelleri)
• Modrowronka liliowoskrzydła (Cyanocorax affinis)
• Modrowronka lazurowa (Cyanocorax caeruleus)
• Modrowronka białogłowa (Cyanocorax cayanus)
• Modrowronka czołoczuba (Cyanocorax cristatellus)
• Modrowronka purpurowa (Cyanocorax cyanomelas)
• Modrowronka białokarkowa (Cyanocorax cyanopogon)
• Modrowronka hełmiasta (Cyanocorax dickeyi)
• Modrowronka amazońska (Cyanocorax heilprini)
• Modrowronka białosterna (Cyanocorax mystacalis)
• Modrowronka hiacyntowa (Cyanocorax violaceus)
• Modrowronka zielona (Cyanocorax yncas)
• Modrowronka diademowa (Cyanolyca argentigula)
• Modrowronka obrożna (Cyanolyca armillata)
• Modrowronka czarnolica (Cyanolyca cucullata)
• Modrowronka białogardła (Cyanolyca mirabilis)
• Modrowronka mała (Cyanolyca nana)
• Modrowronka wspaniała (Cyanolyca pulchra)
• Modrowronka czarnogardła (Cyanolyca pumilo)
• Modrowronka turkusowa (Cyanolyca turcosa)
• Modrowronka maskowa (Cyanolyca viridicyana)
• Sroka błękitna (Cyanopica cyanus)
• Sroka czarnoczelna (Dendrocitta bayleyi)
• Sroka maskowa (Dendrocitta formosae)
• Sroka czarnolica (Dendrocitta frontalis)
• Sroka białobrzucha (Dendrocitta leucogastra)
• Sroka brązowa (Dendrocitta occipitalis)
• Sroka jasnoskrzydła (Dendrocitta vagabunda)
• Sójka czarnogłowa (Garrulus lanceolatus)
• Sójka wspaniała (Garrulus lidthi)
• Modrowroniec (Gymnorhinus cyanocephalus)
• Orzechówka popielata (Nucifraga columbiana)
• Sójka kanadyjska (Perisoreus canadensis)
• Sójka okopcona (Perisoreus internigrans)
• Sroka żółtodzioba (Pica nuttalli)
• Kruczak (Platylophus galericulatus)
• Srokowiec (Platysmurus leucopterus)
• Sójeczka białosterna (Podoces biddulphi)
• Sójeczka mongolska (Podoces hendersoni)
• Sójeczka pustynna (Podoces panderi)
• Sójeczka perska (Podoces pleskei)
• Brązowronka (Psilorhinus morio)
• Wrończyk (Pyrrhocorax pyrrhocorax)
• Cierniogon (Temnurus temnurus)
• Kitta modra (Urocissa caerulea)
• Kitta żółtodzioba (Urocissa flavirostris)
• Kitta ozdobna (Urocissa ornata)
• Kitta białoskrzydła (Urocissa whiteheadi)
• Abisyniak (Zavattariornis stresemanni)

Występowanie i środowisko

Są ptakami kosmopolitycznymi. Są obecne na całym świecie poza Arktyką, Antarktydą, Nową Zelandią i niektórymi wyspami oceanicznymi. Zajmują bardzo różnorodne środowiska, od lasów poprzez obszary rolnicze po pustynie i tundrę. Nierzadko ptaki z tej rodziny zaaklimatyzowały się do życia w miastach.

Tryb życia i zachowanie

To bardzo inteligentne ptaki. Niektórzy uważają, że są to najinteligentniejsze zwierzęta w świecie ptaków. Niektóre gatunki potrafią używać narzędzi do wydobywania pokarmu, niektóre czarnowrony rozłupują orzechy zrzucając je pod koła samochodów na skrzyżowaniach, a zbierają je wówczas gdy jest czerwone światło. Niektóre gatunki mają zdolność naśladowania innych dźwięków, w tym ludzkiej mowy. Większość gatunków przejawia silny terytorializm.

Rozmnażanie

Wyprowadzają jeden lęg w roku. Gniazdo ma kształt czarki i umiejscawiane jest na drzewie. Zbudowane jest z patyków i wyściełane drobniejszym materiałem. Niektóre konstrukcje mają daszek. Czasem gniazdo budowane jest w dziupli. Samica składa 2-8 jaj. Wysiadywanie trwa 16-22 dni. Młode są gniazdownikami. W gnieździe przebywają 18-45 dni.

Niektóre gatunki przejawiają kooperację lęgową, tzn. młodymi opiekują się rodzice i inne osobniki, najczęściej starsze rodzeństwo.

Pożywienie

Są wszystkożerne. Zjadają najczęściej owoce, nasiona, owady, bezkręgowce, małe kręgowce, jaja, pisklęta ptaków, padlina. Większość gatunków magazynuje pożywienie. Już młode osobniki uczą się chować pokarm. Takie zachowanie przejawia się nawet u osobników trzymanych w niewoli.

Ochrona i zagrożenia

Krytycznie zagrożonymi gatunkami są wrona jednobarwna i mariańska, 2 inne gatunki uznano za zagrożone, 8 za narażone. Wrona ogorzała jest gatunkiem wymarłym na wolności. Niektóre gatunki są poważnymi szkodnikami upraw.

Ciekawostki

Kruki i wrony w kulturze europejskiej zawsze były postrzegane jako zły omen. Te ptaki jako pierwsze pojawiały się w Europie na pobojowiskach. Zaś w Ameryce uważano kruki za stworzycieli bohaterów.

Kruk jest największym ptakiem wróblowym na świecie.

Powszechnie sądzi się, że wrona i kruk (a także inne krukowate) to ptaki długowieczne. Tymczasem od 1/3 do połowy ptaków nie przeżywa 1 roku życia, osobniki 10-letnie na wolności to już rzadkość, a w niewoli najstarszy ze znanych kruków miał 29 lat i padł ze starości.

Oznaczenia

Poniżej przedstawiamy opis zastosowanych oznaczeń gatunków.

Występowanie w Polsce

Liczebność

Status

© medianauka.pl, 2014-01-07, RODZ-13