Dzięciołowate

Dzięciołowate (Picidae) to rodzina ptaków z rzędu łaźców. Rodzina ta liczy dziś 219 gatunków, z czego w Europie 10, w Polsce 10.

Wygląd

Wszystkie mają dłutowaty dziób, bardzo silny i długi. Język jest zwykle kilkakrotnie dłuższy od dzioba, pokryty lepką substancją, w przedniej części zaopatrzony w zadziorki. Wszystkie te cechy języka pozwalają wyciągać owady z ich korytarzy, które drążą w drewnie. Sterówki są sztywne i ostro zakończone, co ułatwia ptakom opieranie się o pień drzewa podczas kucia. Pazury są bardzo ostre.

Gatunki

To atlas z wykazem gatunków, przynależących do danej rodziny. Aby wyświetlić tylko polskie gatunki, użyj filtra Ukryj obce gatunki, który znajdziesz w panelu bocznym. Możesz także użyć innych ciekawych filtrów. Kliknij na nazwę gatunkową, aby się dowiedzieć czegoś więcej na temat danego gatunku.

Inne gatunki

• drewniak kasztanowaty (Blythipicus pyrrhotis)
• drewniak ciemny (Blythipicus rubiginosus)
• dzięcioł pręgogrzbiety (Campephilus gayaquilensis)
• dzięcioł wspaniały (Campephilus haematogaster)
• dzięcioł cesarski (Campephilus imperialis)
• dzięcioł płowogrzbiety (Campephilus leucopogon)
• dzięcioł szkarłatnoczuby (Campephilus melanoleucos)
• dzięcioł białowstęgi (Campephilus pollens)
• dzięcioł wielkodzioby (Campephilus principalis)
• dzięcioł jasnogrzbiety (Campephilus robustus)
• dzięcioł czerwonoszyi (Campephilus rubricollis)
• dzięcioł kasztanowaty (Celeus elegans)
• dzięcioł kremowy (Celeus flavus)
• dzięcioł hełmiasty (Celeus galeatus)
• dzięcioł łuskowany (Celeus grammicus)
• dzięcioł czerwonobrody (Celeus loricatus)
• dzięcioł jasnoczuby (Celeus lugubris)
• dzięcioł brazylijski (Celeus obrieni)
• dzięcioł ochrowy (Celeus ochraceus)
• dzięcioł rdzawoczuby (Celeus spectabilis)
• dzięcioł tygrysi (Celeus undatus)
• dzięcioł sawannowy (Chloropicus namaquus)
• dzięcioł czerwonobrzuchy (Chloropicus pyrrhogaster)
• dzięcioł złotociemieniowy (Chloropicus xantholophus)
• sułtan białogrzbiety (Chrysocolaptes festivus)
• sułtan złotogrzbiety (Chrysocolaptes lucidus)
• dzięcioł ozdobny (Chrysophlegma mentale)
• dzięcioł ognisty (Chrysophlegma miniaceum)
• dzięcioł czarnogardły (Colaptes atricollis)
• dzięcioł czerwonowąsy (Colaptes auricularis)
• dzięcioł pustynny (Colaptes chrysoides)
• dzięcioł krzywodzioby (Colaptes fernandinae)
• dzięcioł bermudzki (Colaptes oceanicus)
• dzięcioł strojny (Colaptes rivolii)
• dzięcioł oliwkowy (Colaptes rubiginosus)
• dzięcioł andyjski (Colaptes rupicola)
• dzięcioł pakistański (Dendrocopos assimilis)
• dzięcioł birmański (Dendrocopos atratus)
• dzięcioł żółtouchy (Dendrocopos darjellensis)
• dzięcioł himalajski (Dendrocopos himalayensis)
• dzięcioł rdzawobrzuchy (Dendrocopos hyperythrus)
• dzięcioł białoskrzydły (Dendrocopos leucopterus)
• dzięcioł płowy (Dendrocopos macei)
• dzięcioł nepalski (Dendrocoptes auriceps)
• dzięcioł arabski (Dendrocoptes dorae)
• dzięcioł abisyński (Dendropicos abyssinicus)
• dzięcioł szary (Dendropicos elachus)
• dzięcioł zmienny (Dendropicos elliotii)
• dzięcioł jasnolicy (Dendropicos fuscescens)
• dzięcioł pręgouchy (Dendropicos gabonensis)
• dzięcioł ciemnogłowy (Dendropicos griseocephalus)
• dzięcioł brązowogrzbiety (Dendropicos obsoletus)
• dzięcioł równikowy (Dendropicos poecilolaemus)
• dzięcioł szarogłowy (Dendropicos spodocephalus)
• dzięcioł tanzański (Dendropicos stierlingi)
• sułtanik żółtogrzbiety (Dinopium benghalense)
• sułtanik oliwkowy (Dinopium rafflesii)
• dzięcioł czerwonopierśny (Dryobates cathpharius)
• dzięcioł kosmaty (Dryobates pubescens)
• dzięcioł andamański (Dryocopus hodgei)
• dzięcioł białobrzuchy (Dryocopus javensis)
• dzięcioł żałobny (Dryocopus schulzii)
• bambusowiec rdzawogrzbiety (Gecinulus grantia)
• bambusowiec zielony (Gecinulus viridis)
• dzięciolik złotosterny (Geocolaptes abingoni)
• dzięciolik zielonogrzbiety (Geocolaptes cailliautii)
• dzięciolik brązowouchy (Geocolaptes caroli)
• dzięciolik czarnosterny (Geocolaptes maculosus)
• dzięciolik cętkowany (Geocolaptes mombassicus)
• dzięciolik mały (Geocolaptes nivosus)
• dzięciolik łuskowany (Geocolaptes notatus)
• dzięciolik moręgowany (Geocolaptes nubicus)
• dzięciolik łuskowany (Geocolaptes nubicus)
• dzięciolik ziemny (Geocolaptes olivaceus)
• dzięciolik górski (Geocolaptes tullbergi)
• kusodrwal żałobny (Hemicircus canente)
• kusodrwal czerwonoczuby (Hemicircus concretus)
• krętogłów afrykański (Jynx ruficollis)
• dzięcioł żółtoczelny (Leiopicus mahrattensis)
• dzięcioł białogłowy (Leuconotopicus albolarvatus)
• dzięcioł arizoński (Leuconotopicus arizonae)
• dzięcioł skromny (Leuconotopicus borealis)
• dzięcioł jednobarwny (Leuconotopicus fumigatus)
• dzięcioł brunatny (Leuconotopicus stricklandi)
• łuskodrwal białoszyi (Meiglyptes jugularis)
• łuskodrwal mały (Meiglyptes tristis)
• łuskodrwal sundajski (Meiglyptes tukki)
• dzięciur białoczelny (Melanerpes cactorum)
• dzięciur czerwonobrzuchy (Melanerpes carolinus)
• dzięciur czarnoszyi (Melanerpes cruentatus)
• dzięciur ciemny (Melanerpes herminieri)
• dzięciur łzawy (Melanerpes hypopolius)
• dzięciur różowobrzuchy (Melanerpes lewis)
• dzięciur czerwonogardły (Melanerpes portoricensis)
• dzięciur żółtogłowy (Melanerpes pulcher)
• dzięciur białolicy (Melanerpes radiolatus)
• dzięciur płowy (Melanerpes striatus)
• dzięciur kaktusowy (Melanerpes uropygialis)
• rdzawodrwal (Micropternus brachyurus)
• mohun krótkodzioby (Mulleripicus fuliginosus)
• mohun szary (Mulleripicus fulvus)
• mohun czarniawy (Mulleripicus funebris)
• mohun wielki (Mulleripicus pulverulentus)
• hispaniolak (Nesoctites micromegas)
• dzięcioł kordylierski (Picoides dorsalis)
• dzięcioł panamski (Piculus callopterus)
• dzięcioł złotowąsy (Piculus chrysochloros)
• dzięcioł wąsaty (Piculus leucolaemus)
• dzięcioł kolumbijski (Piculus litae)
• dzięcioł rdzawoskrzydły (Piculus simplex)
• dzięciolnik perłoszyi (Picumnus albosquamatus)
• dzięciolnik złotoczelny (Picumnus aurifrons)
• dzięciolnik andyjski (Picumnus castelnau)
• dzięciolnik kasztanowaty (Picumnus cinnamomeus)
• dzięciolnik płowy (Picumnus dorbignyanus)
• dzięciolnik prążkowany (Picumnus exilis)
• dzięciolnik obrożny (Picumnus fuscus)
• dzięciolnik szary (Picumnus granadensis)
• dzięciolnik himalajski (Picumnus innominatus)
• dzięciolnik zmienny (Picumnus lafresnayi)
• dzięciolnik czerwonoczelny (Picumnus limae)
• dzięciolnik gujański (Picumnus minutissimus)
• dzięciolnik czerwonoczapkowy (Picumnus nebulosus)
• dzięciolnik oliwkowy (Picumnus olivaceus)
• dzięciolnik skromny (Picumnus pumilus)
• dzięciolnik plamkowany (Picumnus pygmaeus)
• dzięciolnik rdzawoszyi (Picumnus rufiventris)
• dzięciolnik blady (Picumnus sclateri)
• dzięciolnik białobrzuchy (Picumnus spilogaster)
• dzięciolnik łuskowany (Picumnus squamulatus)
• dzięciolnik Taczanowskiego (Picumnus steindachneri)
• dzięciolnik marmurkowy (Picumnus subtilis)
• dzięciolnik płowokarkowy (Picumnus temminckii)
• dzięciolnik ciemny (Picumnus varzeae)
• dzięcioł japoński (Picus awokera)
• dzięcioł czerwonoskrzydły (Picus puniceus)
• dzięcioł wietnamski (Picus rabieri)
• dzięcioł algierski (Picus vaillantii)
• dzięcioł tajlandzki (Picus viridanus)
• dzięcioł białobrewy (Picus xanthopygaeus)
• czubodrwal (Reinwardtipicus validus)
• dzięciolnik rdzawolicy (Sasia abnormis)
• oskomik ciemnogłowy (Sphyrapicus thyroideus)
• oskomik czerwonogardły (Sphyrapicus varius)
• dzięcioł czerwonoplamy (Veniliornis affinis)
• dzięcioł szkarłatny (Veniliornis callonotus)
• dzięcioł gujański (Veniliornis cassini)
• dzięcioł krótkodzioby (Veniliornis chocoensis)
• dzięcioł czerwonokarkowy (Veniliornis dignus)
• dzięcioł falisty (Veniliornis frontalis)
• dzięcioł krasnorzytny (Veniliornis kirkii)
• dzięcioł kreskowany (Veniliornis lignarius)
• dzięcioł złotokarkowy (Veniliornis maculifrons)
• dzięcioł piaskowy (Veniliornis mixtus)
• dzięcioł prążkowany (Veniliornis nigriceps)
• dzięcioł jarzębaty (Veniliornis passerinus)
• dzięcioł krwisty (Veniliornis sanguineus)
• dzięciolnik afrykański (Verreauxia africana)
• dzięcioł drobny (Yungipicus canicapillus)
• dzięcioł brązowolicy (Yungipicus kizuki)
• dzięcioł plamkowany (Yungipicus maculatus)
• dzięcioł orientalny (Yungipicus moluccensis)
• dzięcioł smugowany (Yungipicus temminckii)

Występowanie i środowisko

Żyją na całym świecie za wyjątkiem Australii, Madagaskaru i Nowej Gwinei. Zamieszkują przede wszystkim środowiska leśne, czasem obszary trawiaste. Maksymalny zasięg występowania pionowego: 5000 m n.p.m.

Tryb życia i zachowanie

Potrafią wykuć w drzewie dziuplę. Kują w pniach w poszukiwaniu pokarmu, bębnią i stukają także w celach wzajemnej komunikacji. Znaczna część gatunków jest terytorialna.

Morfologia i anatomia

Mają długie (nawet 10 cm), uzbrojone na końcu w haczykowate wyrostki języki, którymi sięgają w wykutych otworach po larwy owadów żerujących w pniach drzew lub mrówki czy termity w ich gniazdach. Dwa palce stóp skierowane są do przodu, a dwa do tyłu, sterówki ogona są klinowate, a ich stosina wzmocniona, co razem umożliwia ptakom poruszanie się po pniu drzewa i kucie w pozycji wyprostowanej.

Rozmnażanie

Są monogamiczne. Wiele dzięciołów bije w wyschniętą gałąź, wydając w ten sposób odgłos godowy. Gnieżdżą się w dziuplach, samodzielnie wykutych. Wyprowadzają jeden lęg w roku. Wysiadywaniem i opieką nad pisklętami zajmują zarówno samiec jak i samica. Pisklęta są nagie i ślepe. Dziupla nie jest niczym wyściełana. Młode mają na nogach specjalne narośla, które chronią je przed skaleczeniami o twarde dno dziupli.

Pożywienie

Żywią się owadami wydobywanymi z drzewa. Zjadają także pokarm roślinny, na przykład nasiona szyszek. Szyszkę, orzech lub inny owoc wkładają w swoje ulubione miejsce i rozbijają. Miejsce to nazywamy kuźnią dzięcioła. Wiosną nakłuwają korę drzew, głownie brzozę, i wypijają wypływający sok oraz wyłapują owady schodzące się do niego. Dziurawią drzewo wkoło pnia przez kilka lat w tym samym miejscu.

Ochrona i zagrożenia

Trzy gatunki są krytycznie zagrożone: dzięcioł cesarski, dzięcioł wielkodzioby i okinawiak (prawdopodobnie już wyginęły), jeden gatunek jest zagrożony, 7 narażonych na wyginięcie.

Wykresy poniżej przedstawiają strukturę zagrożenia wymarcia gatunków z danej rodziny. Pierwszy diagram uwzględnia gatunki, których nie opisano w naszym serwisie (jeżeli taka sytuacja ma miejsce), drugi diagram uwzględnia wyłącznie gatunki, które opisano w portalu, trzeci diagram uwzględnia tylko gatunki rodzime.

Jeżeli chcesz się więcej dowiedzieć o statusach zagrożenia wymarciem i zapoznać się z opisami poszczególnych statusów, kliknij tutaj.

Oznaczenia

Poniżej przedstawiamy opis zastosowanych oznaczeń gatunków.

Występowanie w Polsce

Liczebność

Status

© medianauka.pl, 2014-01-07, RODZ-183
Data aktualizacji artykułu: 2021-10-09