Dzięciołowate

Dzięciołowate (Picidae) to rodzina ptaków z rzędu łaźców. Rodzina ta liczy dziś 28 rodzajów i 218 gatunków, z czego w Europie 10, w Polsce 9. Wyróżniamy tu trzy podrodziny: dzięcioły (185 gatunków), dzięciolniki (31 gatunków) i krętogłowy (2 gatunki).

Wygląd

Wszystkie mają dłutowaty dziób, bardzo silny i długi. Język jest zwykle kilkakrotnie dłuższy od dzioba, pokryty lepką substancją, w przedniej części zaopatrzony w zadziorki. Wszystkie te cechy języka pozwalają wyciągać owady z ich korytarzy, które drążą w drewnie. Sterówki są sztywne i ostro zakończone, co ułatwia ptakom opieranie się o pień drzewa podczas kucia. Pazury są bardzo ostre.

Gatunki

To atlas z wykazem gatunków, przynależących do danej rodziny. Aby wyświetlić tylko polskie gatunki, użyj filtra Ukryj obce gatunki, który znajdziesz w panelu bocznym. Możesz także użyć innych ciekawych filtrów, dzięki którym wyświetlisz gatunki z określonego kontynentu, o określonym statusie zagrożenia wyginięciem lub w oparciu jeszcze o inne kryteria. Nasz atlas zawiera karty opisów gatunków wraz ze zdjęciami. Kliknij na nazwę gatunkową lub miniaturę zdjęcia, aby się dowiedzieć czegoś więcej na temat danego gatunku.

Dzięcioł białogrzbiety PL Lęgowy sporadycznie Bardzo nieliczny  ! 

Dendrocopos leucotos

To bardzo rzadki u nas ptak, największy dzięcioł pstry. Ma charakterystyczną białą plamę na grzbiecie. Poza tym ma dłuższą niż dzięcioł duży szyję, mocny dziób. Spód ciała jest kreskowany.

Dzięcioł białoszyi PL Lęgowy Bardzo nieliczny  ! 

Dendrocopos syriacus

Dzięcioł białoszyi (Dendrocopos syriacus) to ptak z rodziny dzięciołowatych należący do podrodziny dzięciołów, podobny do dzięcioła dużego, z którym może się krzyżować. Do niedawna ptak ten był nazywany dzięciołem syryjskim.

Dzięcioł czarny PL Lęgowy Nieliczny  ! 

Dryocopus martius

Dzięcioł czarny (Dryocopus martius) to nasz największy dzięcioł. Ma jednolicie czarne upierzenie za wyjątkiem czubka głowy, który jest czerwony. Dzięcioł ten, podobnie jak i inne, rozkuwa korę drzew w poszukiwaniu pokarmu.

Dzięcioł duży PL Lęgowy Liczny

Dendrocopos major

Dzięcioł duży to nasz najbardziej pospolity i szeroko rozpowszechniony w kraju dzięcioł o charakterystycznym czarno-białym upierzeniu z czerwoną czapeczką u samca i czerwonym podogoniem. Język tego dzięcioła ma haczykowate zakończenie.

Dzięcioł średni PL Lęgowy Nieliczny  ! 

Dendrocopos medius

Dzięcioł średni to podobny do dzięcioła dużego ptak, niezbyt licznie u nas rozpowszechniony. Zamieszkuje nizinne lasy liściaste. Ma różowy, kreskowany spód i niepełny, czarny wąs. Obie płci mają czerwoną czapeczkę na głowie.

Dzięcioł trójpalczasty PL Lęgowy sporadycznie Bardzo nieliczny  ! 

Picoides tridactylus

Dzięcioł trójpalczasty (Picoides tridactylus) to gatunek ptaka z rodziny dzięciołowatych, z podrodziny dzięciołów, mający tylko trzy palce. Samiec ma żółtą czapeczkę, u samicy zaś głowa z wierzchu jest szara.

Dzięcioł zielonosiwy PL Lęgowy Bardzo nieliczny  ! 

Picus canus

Dzięcioł zielonosiwy to dość rzadki dzięcioł występujący w Polsce, bardzo podobny do dzięcioła zielonego. Ma dość smukłą sylwetkę, szarą głowę z czerwoną czapeczką u samca.

Dzięcioł zielony PL Lęgowy Nieliczny

Picus viridis

Dzięcioł zielony, to rodzimy dzięcioł, żywiący się głównie mrówkami. Na głowie i karku czerwona czapeczka, wokół oczu czarna plama, jasnozielony wierzch ciała, żółty kuper, brzuch szarozielony, głowa i szyja jasne.

Dzięciołek PL Lęgowy Nieliczny

Dendrocopos minor

Dzięciołek (Dendrocopos minor) to najmniejszy dzięcioł europejski. Samiec różni się od samicy tym, że ma na głowie czerwoną czapeczkę. Potylica, kuper, ogon i kark są czarne. Upierzenie na grzbiecie jest białe z poprzecznymi, czarnymi pręgami.

Krętogłów, krętogłów zwyczajny PL Lęgowy Nieliczny

Jynx torquilla

Krętogłów zwyczajny to ptak z rodziny dzięciołowatych, podrodziny krętogłowów o ubarwieniu podobnym do nocnych motyli. Przypomina ptaki śpiewające. Jest trochę większy od wróbla domowego. Samica i samiec są tak samo ubarwione.

♀

Dzięciolik akacjowy

Campethera bennettii

Dzięciolik akacjowy (Campethera bennettii) to ptak z rodziny dzięciołowatych. Upierzenie z wierzchu zielonkawe z żółtawymi elementami, całe w jasne prążki. Spód, szyja, cześć głowy białawe w ciemne plamki. Na głowie, a w zasadzie na karku samicy czerwona c

♀

Dzięciolik kropkowany

Campethera punctuligera

Dzięciolik kropkowany (Campethera punctuligera) to gatunek dzięcioła. Upierzenie z wierzchu zielonkawe w jasne plamki i prążki, spód białawy, żółtawy w ciemne plamki na piersi, po bokach i ciemne prążki w okolicach kupra.

Dzięcioł jasnodzioby

Campephilus guatemalensis

Dzięcioł jasnodzioby (Campephilus guatemalensis) to ptak z rodziny dzięciołowatych. Głowa ma czerwone ubarwienie. Pióra tworzą w tyle czub. Z wierzchu głowy widoczna czarna, wydłużona i wąska czapeczka.

Dzięcioł jasnogłowy

Celeus castaneus

Dzięcioł jasnogłowy (Celeus castaneus) to gatunek dzięcioła o brązowo-rdzawym upierzeniu w czarne plamki w kształcie serca i żółtawej głowie z piórami tworzącymi z tyłu czubek z tyłu.

♂

Dzięcioł magellański

Campephilus magellanicus

Dzięcioł magellański (Campephilus Magellanicus) to ptak z rodziny dzięciołowatych. Samiec ma czarne upierzenie z białymi elementami na skrzydłach i czerwoną głowę z charakterystycznym, zadartym do przodu czubkiem.

Dzięcioł obrożny

Celeus torquatus

Dzięcioł obrożny (Celeus torquatus) to gatunek dzięcioła. Wierzch brązowy z czarnymi prążkami. Głowa jasnobrązowa z czubem. Od nasady dzioba odchodzą czerwone, grube wąsy. Pierś czarna, spód jasny, czarno prążkowany.

Dzięcioł popielaty

Dendropicos goertae

Dzięcioł popielaty (Dendropicos goertae) to gatunek ptaka z rodziny dzięciołowatych. Upierzenie szare, popielate poza zielonawymi skrzydłami, ciemniejszym i częściowo czerwonym ogonem oraz czerwoną czapeczką u samca.

Dzięcioł smugoszyi

Hylatomus pileatus

Dzięcioł smugoszyi (Hylatomus pileatus) to jeden z największych dzięciołów Ameryki Północnej. Ma czarne upierzenie, białą maskę z czarną przepaską biegnącą przez oko. Czubek czerwony, czerwonawe są też wąsy.

Dzięcioł żółtawy

Celeus flavescens

Dzięcioł żółtawy (Celeus flavescens) to gatunek dzięcioła o pięknym upierzeniu. Głowa jest żółta, samiec ma czerwone wąsy, reszta czarna. Wierzch w żółtawe prążki. Pióra na głowie tworzą czub.

Dzięciur biały

Melanerpes candidus

Dzięciur biały (Melanerpes candidus) to ptak z rodziny dzięciołowatych. Ubarwienie białe, skrzydła czarne. Od nasady dzioba, pod okiem do barku biegnie czarna linia. Wokół oczu żółte pole.

Dzięciur jukatański

Melanerpes pygmaeus

Dzięciur jukatański (Melanerpes pygmaeus) to gatunek ptaka z rodziny dzięciołowatych. Sylwetka krępa, dziób silny, czarny. Upierzenie piaskowe poza ciemnymi, prążkowanymi skrzydłami, czerwonym wierzchem głowy.

Dzięciur żołędziowy

Melanerpes formicivorus

Dzięciur żołędziowy (Melanerpes formicivorus) to gatunek ptaka z rodziny dzięciołowatych. To dzięcioł o masywnej sylwetce, dużej głowie z czerwoną czapeczką. Dziób na końcu ciemny. Upierzenie z wierzchu czarne, głowa czarna z białym wzorem.

Sułtanik czerwonorzytny

Dinopium javanense

Sułtanik czerwonorzytny (Dinopium javanense) to gatunek azjatycki gatunek dzięcioła. Wierzch złoto-oliwkowy, reszta czarno-biała. Samiec różni cię od samicy czubem. Samica ma czub czarno-biały, samiec zaś ogniście czerwony.

Zdjęcia - galeria

Galeria ta zawiera zdjęcia gatunków opisywanych w tym artykule. Więcej zdjęć można zwykle znaleźć w artykułach, opisujących poszczególne rodzaje i gatunki.

Inne gatunki

• drewniak kasztanowaty (Blythipicus pyrrhotis)
• drewniak ciemny (Blythipicus rubiginosus)
• dzięcioł pręgogrzbiety (Campephilus gayaquilensis)
• dzięcioł wspaniały (Campephilus haematogaster)
• dzięcioł cesarski (Campephilus imperialis)
• dzięcioł płowogrzbiety (Campephilus leucopogon)
• dzięcioł szkarłatnoczuby (Campephilus melanoleucos)
• dzięcioł białowstęgi (Campephilus pollens)
• dzięcioł wielkodzioby (Campephilus principalis)
• dzięcioł jasnogrzbiety (Campephilus robustus)
• dzięcioł czerwonoszyi (Campephilus rubricollis)
• dzięciolik złotosterny (Campethera abingoni)
• dzięciolik zielonogrzbiety (Campethera cailliautii)
• dzięciolik brązowouchy (Campethera caroli)
• dzięciolik czarnosterny (Campethera maculosa)
• dzięciolik mały (Campethera nivosa)
• dzięciolik łuskowany (Campethera notata)
• dzięciolik moręgowany (Campethera nubica)
• dzięciolik górski (Campethera tullbergi)
• dzięcioł rdzawy (Celeus brachyurus)
• dzięcioł kasztanowaty (Celeus elegans)
• dzięcioł kremowy (Celeus flavus)
• dzięcioł łuskowany (Celeus grammicus)
• dzięcioł czerwonobrody (Celeus loricatus)
• dzięcioł jasnoczuby (Celeus lugubris)
• dzięcioł rdzawoczuby (Celeus spectabilis)
• dzięcioł tygrysi (Celeus undatus)
• sułtan białogrzbiety (Chrysocolaptes festivus)
• sułtan złotogrzbiety (Chrysocolaptes lucidus)
• dzięcioł czarnogardły (Colaptes atricollis)
• dzięcioł różowoszyi (Colaptes auratus)
• dzięcioł łąkowy (Colaptes campestris)
• dzięcioł pampasowy (Colaptes campestroides)
• dzięcioł krzywodzioby (Colaptes fernandinae)
• dzięcioł czarnoczelny (Colaptes melanochloros)
• dzięcioł chilijski (Colaptes pitius)
• dzięcioł czarnoplamy (Colaptes punctigula)
• dzięcioł andyjski (Colaptes rupicola)
• dzięcioł pakistański (Dendrocopos assimilis)
• dzięcioł birmański (Dendrocopos atratus)
• dzięcioł nepalski (Dendrocopos auriceps)
• dzięcioł drobny (Dendrocopos canicapillus)
• dzięcioł czerwonopierśny (Dendrocopos cathpharius)
• dzięcioł żółtouchy (Dendrocopos darjellensis)
• dzięcioł arabski (Dendrocopos dorae)
• dzięcioł himalajski (Dendrocopos himalayensis)
• dzięcioł rdzawobrzuchy (Dendrocopos hyperythrus)
• dzięcioł brązowolicy (Dendrocopos kizuki)
• dzięcioł białoskrzydły (Dendrocopos leucopterus)
• dzięcioł płowy (Dendrocopos macei)
• dzięcioł plamkowany (Dendrocopos maculatus)
• dzięcioł żółtoczelny (Dendrocopos mahrattensis)
• dzięcioł orientalny (Dendrocopos moluccensis)
• dzięcioł brązowogrzbiety (Dendrocopos obsoletus)
• dzięcioł smugowany (Dendrocopos temminckii)
• dzięcioł abisyński (Dendropicos abyssinicus)
• dzięcioł szary (Dendropicos elachus)
• dzięcioł zmienny (Dendropicos ellioti)
• dzięcioł jasnolicy (Dendropicos fuscescens)
• dzięcioł pręgouchy (Dendropicos gabonensis)
• dzięcioł ciemnogłowy (Dendropicos griseocephalus)
• dzięcioł sawannowy (Dendropicos namaquus)
• dzięcioł równikowy (Dendropicos poecilolaemus)
• dzięcioł czerwonobrzuchy (Dendropicos pyrrhogaster)
• dzięcioł tanzański (Dendropicos stierlingi)
• dzięcioł złotociemieniowy (Dendropicos xantholophus)
• sułtan żółtogrzbiety (Dinopium benghalense)
• sułtanik oliwkowy (Dinopium rafflesi)
• sułtan oliwkowy (Dinopium rafflesii)
• sułtan himalajski (Dinopium shorii)
• dzięcioł hełmiasty (Dryocopus galeatus)
• dzięcioł białobrzuchy (Dryocopus javensis)
• dzięcioł czerwonoczuby (Dryocopus lineatus)
• dzięcioł żałobny (Dryocopus schulzi)
• bambusowiec (Gecinulus grantia)
• dzięcioł ziemny (Geocolaptes olivaceus)
• kusodrwal żałobny (Hemicircus canente)
• kusodrwal czerwonoczuby (Hemicircus concretus)
• krętogłów afrykański (Jynx ruficollis)
• dzięciur kaktusowy (Malanerpes uropygialis)
• kusodrwal białoszyi (Meiglyptes jugularis)
• kusodrwal łuskowany (Meiglyptes tristis)
• kusodrwal prążkowany (Meiglyptes tukki)
• dzięciur złotoczelny (Melanerpes aurifrons)
• dzięciur białoczelny (Melanerpes cactorum)
• dzięciur czerwonobrzuchy (Melanerpes carolinus)
• dzięciur żółtokarkowy (Melanerpes chrysauchen)
• dzięciur złotolicy (Melanerpes chrysogenys)
• dzięciur czarnoszyi (Melanerpes cruentatus)
• dzięciur krasnogłowy (Melanerpes erythrocephalus)
• dzięciur żółtoczelny (Melanerpes flavifrons)
• dzięciur ciemny (Melanerpes herminieri)
• dzięciur płomiennogłowy (Melanerpes hoffmannii)
• dzięciur łzawy (Melanerpes hypopolius)
• dzięciur różowobrzuchy (Melanerpes lewis)
• dzięciur czerwonogardły (Melanerpes portoricensis)
• dzięciur pstry (Melanerpes pucherani)
• dzięciur białolicy (Melanerpes radiolatus)
• dzięciur czerwonołbisty (Melanerpes rubricapillus)
• dzięciur płowy (Melanerpes striatus)
• dzięciur antylski (Melanerpes superciliaris)
• mohun szary (Mulleripicus fulvus)
• mohun czarniawy (Mulleripicus funebris)
• mohun wielki (Mulleripicus pulverulentus)
• hispaniolak (Nesocites micromegas)
• dzięciolnik wielki (Nesoctites micromegas)
• dzięcioł białogłowy (Picoides albolarvatus)
• dzięcioł północny (Picoides arcticus)
• dzięcioł skromny (Picoides borealis)
• dzięcioł kreskowany (Picoides lignarius)
• dzięcioł piaskowy (Picoides mixtus)
• dzięcioł kalifornijski (Picoides nuttallii)
• dzięcioł kosmaty (Picoides pubescens)
• dzięcioł pasiasty (Picoides scalaris)
• dzięcioł brunatny (Picoides stricklandi)
• dzięcioł włochaty (Picoides villosus)
• dzięcioł czerwonowąsy (Piculus auricularis)
• dzięcioł złotogardły (Piculus aurulentus)
• dzięcioł złotowąsy (Piculus chrysochloros)
• dzięcioł żółtolicy (Piculus flavigula)
• dzięcioł wąsaty (Piculus leucolaemus)
• dzięcioł strojny (Piculus rivolii)
• dzięcioł oliwkowy (Piculus rubiginosus)
• dzięciolnik perłoszyi (Picumnus albosquamatus)
• dzięciolnik złotoczelny (Picumnus aurifrons)
• dzięciolnik andyjski (Picumnus castelnau)
• dzięciolnik kasztanowaty (Picumnus cinnamomeus)
• dzięciolnik zebrowany (Picumnus cirratus)
• dzięciolnik prążkowany (Picumnus exilis)
• dzięciolnik rdzawy (Picumnus fulvescens)
• dzięciolnik obrożny (Picumnus fuscus)
• dzięciolnik szary (Picumnus granadensis)
• dzięciolnik himalajski (Picumnus innominatus)
• dzięciolnik zmienny (Picumnus lafresnayi)
• dzięciolnik czerwonoczelny (Picumnus limae)
• dzięciolnik gujański (Picumnus minutissimus)
• dzięciolnik czerwonoczapkowy (Picumnus nebulosus)
• dzięciolnik oliwkowy (Picumnus olivaceus)
• dzięciolnik plamkowany (Picumnus pygmaeus)
• dzięciolnik rdzawoszyi (Picumnus rufiventris)
• dzięciolnik blady (Picumnus sclateri)
• dzięciolnik białobrzuchy (Picumnus spilogaster)
• dzięciolnik łuskowany (Picumnus squamulatus)
• dzięciolnik Taczanowskiego (Picumnus steindachneri)
• dzięciolnik marmurkowy (Picumnus subtilis)
• dzięciolnik ciemny (Picumnus varzeae)
• dzięcioł japoński (Picus awokera)
• dzięcioł żółtoczuby (Picus chlorolophus)
• dzięcioł maskowy (Picus erythropygius)
• dzięcioł złotoczuby (Picus flavinucha)
• dzięcioł ozdobny (Picus mentalis)
• dzięcioł ognisty (Picus mineaceus)
• dzięcioł czerwonoskrzydły (Picus puniceus)
• dzięcioł wietnamski (Picus rabieri)
• dzięcioł łuskobrzuchy (Picus squamatus)
• dzięcioł żółtoszyi (Picus vittatus)
• dzięcioł białobrewy (Picus xanthopygaeus)
• kusodrwal ognisty (Reinwardtipicus validus)
• okinawiak (Sapheopipo noguchii)
• dzięciolnik rdzawolicy (Sasia abnormis)
• dzięciolnik afrykański (Sasia africana)
• dzięciolnik białobrewy (Sasia ochracea)
• oskomik pstrogłowy (Sphyrapicus nuchalis)
• oskomik czerwonogłowy (Sphyrapicus ruber)
• oskomik ciemnogłowy (Sphyrapicus thyroideus)
• oskomik czerwonogardły (Sphyrapicus varius)
• dzięcioł czerwonoplamy (Veniliornis affinis)
• dzięcioł szkarłatny (Veniliornis callonotus)
• dzięcioł gujański (Veniliornis cassini)
• dzięcioł czerwonokarkowy (Veniliornis dignus)
• dzięcioł falisty (Veniliornis frontalis)
• dzięcioł jednobarwny (Veniliornis fumigatus)
• dzięcioł krasnorzytny (Veniliornis kirkii)
• dzięcioł złotokarkowy (Veniliornis maculifrons)
• dzięcioł prążkowany (Veniliornis nigriceps)
• dzięcioł jarzębaty (Veniliornis passerinus)
• dzięcioł krwisty (Veniliornis sanguineus)
• dzięcioł pstrokaty (Veniliornis spilogaster)
• oskomik zielony (Xiphidiopicus percussus)

Występowanie i środowisko

Żyją na całym świecie za wyjątkiem Australii, Madagaskaru i Nowej Gwinei. Zamieszkują przede wszystkim środowiska leśne, czasem obszary trawiaste. Maksymalny zasięg występowania pionowego: 5000 m n.p.m.

Tryb życia i zachowanie

Potrafią wykuć w drzewie dziuplę. Kują w pniach w poszukiwaniu pokarmu, bębnią i stukają także w celach wzajemnej komunikacji. Znaczna część gatunków jest terytorialna.

Morfologia i anatomia

Mają długie (nawet 10 cm), uzbrojone na końcu w haczykowate wyrostki języki, którymi sięgają w wykutych otworach po larwy owadów żerujących w pniach drzew lub mrówki czy termity w ich gniazdach. Dwa palce stóp skierowane są do przodu, a dwa do tyłu, sterówki ogona są klinowate, a ich stosina wzmocniona, co razem umożliwia ptakom poruszanie się po pniu drzewa i kucie w pozycji wyprostowanej.

Rozmnażanie

Są monogamiczne. Wiele dzięciołów bije w wyschniętą gałąź, wydając w ten sposób odgłos godowy. Gnieżdżą się w dziuplach, samodzielnie wykutych. Wyprowadzają jeden lęg w roku. Wysiadywaniem i opieką nad pisklętami zajmują zarówno samiec jak i samica. Pisklęta są nagie i ślepe. Dziupla nie jest niczym wyściełana. Młode mają na nogach specjalne narośla, które chronią je przed skaleczeniami o twarde dno dziupli.

Pożywienie

Żywią się owadami wydobywanymi z drzewa. Zjadają także pokarm roślinny, na przykład nasiona szyszek. Szyszkę, orzech lub inny owoc wkładają w swoje ulubione miejsce i rozbijają. Miejsce to nazywamy kuźnią dzięcioła. Wiosną nakłuwają korę drzew, głownie brzozę, i wypijają wypływający sok oraz wyłapują owady schodzące się do niego. Dziurawią drzewo wkoło pnia przez kilka lat w tym samym miejscu.

Ochrona i zagrożenia

Trzy gatunki są krytycznie zagrożone: dzięcioł cesarski, dzięcioł wielkodzioby i okinawiak (prawdopodobnie już wyginęły), jeden gatunek jest zagrożony, 7 narażonych na wyginięcie.

Oznaczenia

Poniżej przedstawiamy opis zastosowanych oznaczeń gatunków.

Występowanie w Polsce

Liczebność

Status

© medianauka.pl, 2014-01-07, RODZ-183

Jak dzięcioły wytrzymują uderzenia dziobem w drzewo?

Dlaczego dzięcioł nie dostaje wstrząsu mózgu podczas uderzeń w konar drzewa? Jak to się dzieje?