Dzięciołowate (Picidae)

Dzięciołowate (Picidae) to rodzina ptaków z rzędu łaźców. Rodzina ta liczy dziś 28 rodzajów i 218 gatunków, z czego w Europie 10, w Polsce 9. Wyróżniamy tu trzy podrodziny: dzięcioły (185 gatunków), dzięciolniki (31 gatunków) i krętogłowy (2 gatunki).

Wygląd

Wszystkie mają dłutowaty dziób, bardzo silny i długi. Język jest zwykle kilkakrotnie dłuższy od dzioba, pokryty lepką substancją, w przedniej części zaopatrzony w zadziorki. Wszystkie te cechy języka pozwalają wyciągać owady z ich korytarzy, które drążą w drewnie. Sterówki są sztywne i ostro zakończone, co ułatwia ptakom opieranie się o pień drzewa podczas kucia. Pazury są bardzo ostre.

Gatunki

Wykaz wszystkich opublikowanych artykułów tematycznych.

Dzięcioł białogrzbiety (Dendrocopos leucotos)

To bardzo rzadki u nas ptak, największy dzięcioł pstry. Ma charakterystyczną białą plamę na grzbiecie.

Dzięcioł białoszyi (Dendrocopos syriacus)

Dzięcioł białoszyi (Dendrocopos syriacus) to ptak z rodziny dzięciołowatych należący do podrodziny dzięciołów, podobny do dzięcioła dużego, z którym może się krzyżować.

Dzięcioł czarny (Dryocopus martius)

To nasz największy dzięcioł. Ma jednolicie czarne upierzenie za wyjątkiem czubka głowy, który jest czerwony.

Dzięcioł duży (Dendrocopos major)

To nasz najbardziej pospolity i szeroko rozpowszechniony w kraju dzięcioł o charakterystycznym czarno-białym upierzeniu z czerwoną czapeczką u samca i czerwonym podogoniem.

Dzięcioł smugoszyi (Hylatomus pileatus)

Dzięcioł smugoszyi (Hylatomus pileatus) to jeden z największych dzięciołów Ameryki Północnej.

Dzięcioł średni (Dendrocopos medius)

To podobny do dzięcioła dużego ptak, niezbyt licznie u nas rozpowszechniony. Zamieszkuje nizinne lasy liściaste. Ma różowy, kreskowany spód i niepełny, czarny wąs.

Dzięcioł trójpalczasty (Picoides tridactylus)

Dzięcioł trójpalczasty (Picoides tridactylus) to gatunek ptaka z rodziny dzięciołowatych, z podrodziny dzięciołów, mający tylko trzy palce.

Dzięcioł zielonosiwy (Picus canus)

Dzięcioł zielonosiwy to dość rzadki dzięcioł występujący w Polsce, bardzo podobny do dzięcioła zielonego.

Dzięcioł zielony (Picus viridis)

Dzięcioł zielony, to rodzimy dzięcioł, żywiący się głównie mrówkami.

Dzięciołek (Dendrocopos minor)

Dzięciołek (Dendrocopos minor) to najmniejszy dzięcioł europejski.

Krętogłów, krętogłów zwyczajny (Jynx torquilla)

Krętogłów zwyczajny to ptak z rodziny dzięciołowatych, podrodziny krętogłowów o ubarwieniu podobnym do nocnych motyli.

Inne gatunki

• Dzięcioł cesarski (Campephilus imperialis)
• Dzięcioł szkarłatnoczuby (Campephilus melanoleucos)
• Dzięcioł wielkodzioby (Campephilus principalis)
• Dzięcioł łuskowany (Celeus grammicus)
• Dzięcioł różowoszyi (Colaptes auratus)
• Dzięcioł krzywodzioby (Colaptes fernandinae)
• Dzięcioł żółtoczelny (Dendrocopos mahrattensis)
• Sułtanik czerwonorzytny (Dinopium javanense)
• Sułtanik oliwkowy (Dinopium rafflesi)
• Dzięcioł ziemny (Geocolaptes olivaceus)
• Krętogłów afrykański (Jynx ruficollis)
• Dzięciur czerwonobrzuchy (Melanerpes carolinus)
• Dzięciur czarnoszyi (Melanerpes cruentatus)
• Dzięciur krasnogłowy (Melanerpes erythrocephalus)
• Dzięciur żołędziowy (Melanerpes formicivorus)
• Dzięciur różowobrzuchy (Melanerpes lewis)
• Hispaniolak (Nesocites micromegas)
• Dzięcioł północny (Picoides arcticus)
• Dzięciolnik zebrowany (Picumnus cirratus)
• Dzięciolnik oliwkowy (Picumnus olivaceus)
• Dzięciolnik łuskowany (Picumnus squamulatus)
• Dzięciolnik Taczanowskiego (Picumnus steindachneri)
• Okinawiak (Sapheopipo noguchii)
• Dzięciolnik białobrewy (Sasia ochracea)
• Oskomik czerwonogardły (Sphyrapicus varius)

Występowanie i środowisko

Żyją na całym świecie za wyjątkiem Australii, Madagaskaru i Nowej Gwinei. Zamieszkują przede wszystkim środowiska leśne, czasem obszary trawiaste. Maksymalny zasięg występowania pionowego: 5000 m n.p.m.

Tryb życia i zachowanie

Potrafią wykuć w drzewie dziuplę. Kują w pniach w poszukiwaniu pokarmu, bębnią i stukają także w celach wzajemnej komunikacji. Znaczna część gatunków jest terytorialna.

Morfologia i anatomia

Mają długie (nawet 10 cm), uzbrojone na końcu w haczykowate wyrostki języki, którymi sięgają w wykutych otworach po larwy owadów żerujących w pniach drzew lub mrówki czy termity w ich gniazdach. Dwa palce stóp skierowane są do przodu, a dwa do tyłu, sterówki ogona są klinowate, a ich stosina wzmocniona, co razem umożliwia ptakom poruszanie się po pniu drzewa i kucie w pozycji wyprostowanej.

Rozmnażanie

Są monogamiczne. Wiele dzięciołów bije w wyschniętą gałąź, wydając w ten sposób odgłos godowy. Gnieżdżą się w dziuplach, samodzielnie wykutych. Wyprowadzają jeden lęg w roku. Wysiadywaniem i opieką nad pisklętami zajmują zarówno samiec jak i samica. Pisklęta są nagie i ślepe. Dziupla nie jest niczym wyściełana. Młode mają na nogach specjalne narośla, które chronią je przed skaleczeniami o twarde dno dziupli.

Pożywienie

Żywią się owadami wydobywanymi z drzewa. Zjadają także pokarm roślinny, na przykład nasiona szyszek. Szyszkę, orzech lub inny owoc wkładają w swoje ulubione miejsce i rozbijają. Miejsce to nazywamy kuźnią dzięcioła. Wiosną nakłuwają korę drzew, głownie brzozę, i wypijają wypływający sok oraz wyłapują owady schodzące się do niego. Dziurawią drzewo wkoło pnia przez kilka lat w tym samym miejscu.

Ochrona i zagrożenia

Trzy gatunki są krytycznie zagrożone: dzięcioł cesarski, dzięcioł wielkodzioby i okinawiak (prawdopodobnie już wyginęły), jeden gatunek jest zagrożony, 7 narażonych na wyginięcie.

Ciekawostki

Brak danych.

Zdjęcia i grafiki - galeria

© medianauka.pl, 2014-01-07, RODZ-183