Gryzonie
Gryzonie (Rodentia) to rząd ssaków, który liczy dziś około 2460 gatunków. To najliczniejszy rząd ssaków, zarówno pod względem liczby gatunków (jest ich około 1800) jak i liczby osobników, żyjących na świecie. W Polsce żyją 32 gatunki.
Atlas
Wykaz wszystkich opublikowanych artykułów tematycznych, opisujących rodziny z wybranego rzędu. Ciemniejsze kafelki oznaczają ważniejsze, bardziej znane rodziny.
Filtry
Użyj poszczególnych filtrów, aby ustalić odpowiednią kolejność wyświetlania rodzin.
Występowanie i środowisko
Występują na wszystkich kontynentach świata. Zajmują większość środowisk na ziemi.
Tryb życia i zachowanie
Część z nich zapada w sen zimowy. Zwykle żyją krótko (nawet do 1,5 roku). Większość gatunków prowadzi naziemny i nocny tryb życia. Część gatunków prowadzi podziemny tryb życia, inne ziemno-wodny, nadrzewny. Niektóre gatunki potrafią latać lotem ślizgowym. Wiewiórkowate są aktywne w dzień.
Morfologia i anatomia
Gryzonie to niewielkie zwierzęta (masa większości nie przekracza 150 g), większość z nich z wyglądu przypomina mysz. Kończyny zwykle krótkie, pięciopalczaste. Palce zwykle zakończone są pazurami. Najczęściej mają długi ogon. Oprócz włosów na ciele czasem występują kolce lub łuski.
Gryzonie mają po jednej parze siekaczy w szczęce i żuchwie, które stale rosną. Pomiędzy siekaczami a zębami policzkowymi występuje przerwa. Budowa żuchwy, która umożliwia oprócz ruchów otwierania, zamykania, ruchów bocznych, także cofanie i wysuwanie. U niektórych gatunków żołądek jest podzielony na komory. Macica zwykle jest dwudrożna, łożysko krążkowe. Mózg jest prymitywny i ma gładką powierzchnię. Ze zmysłów dobrze są rozwinięte węch, wzrok u wiewiórkowatych (gatunki podziemne bywają całkowicie ślepe).
Rozmnażanie
Ciąża jest krótka, samica rodzi w miocie dużo młodych (u chomika nawet 18 młodych). Rozród bywa bardzo intensywny. Młode są dojrzałe płciowo już po kilku tygodniach życia. Potomstwo gatunków, które żyją w norach i gniazdach jest niedołężne, ślepe i nagie, pozostałe rodzą młode rozwinięte.
Pożywienie
Większość gryzoni jest roślinożerna, czasem (jak mysz domowa) są wszystkożerne. Istnieją gatunki żywiące się tylko owadami. Gatunki z terenów suchych nie piją, wodę uzyskują z pokarmu. Wiele gatunków gromadzi zapasy na zimę.
Ochrona i zagrożenia
IUCN wymienia jako zagrożone następujące gatunki gryzoni: Marmota vancouverensis, Sciurus niger cenereus, Dipodomys heermanni morroensis, Reithrodontomys raviventris, Capromys angelcabrerai, Capromys auritus, Capromys nanus, Capromys samfelipensis i wiele innych jest narażonych na wyginięcie. Wiele gatunków to groźne szkodniki i roznosiciele groźnych chorób.
Wykresy poniżej przedstawiają strukturę zagrożenia wymarcia gatunków z danego rzędu. Pierwszy diagram uwzględnia gatunki, których nie opisano w naszym serwisie (jeżeli taka sytuacja ma miejsce), drugi diagram uwzględnia wyłącznie gatunki, które opisano w portalu, trzeci diagram uwzględnia tylko gatunki rodzime.
Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie wymienione gatunki rzędu)
Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie opisane w serwisie gatunki rzędu)
Struktura zagrożenia wymarciem PL
(wszystkie wymienione polskie gatunki rzędu)
Jeżeli chcesz się więcej dowiedzieć o statusach zagrożenia wymarciem i zapoznać się z opisami poszczególnych statusów, kliknij tutaj.
Ciekawostki
Wiele gatunków gryzoni jest trzymana w domach dla zabawy i ozdoby (chomik, świnka morska), część gatunków służy za zwierzęta laboratoryjne (myszy, szczury), inne hoduje się dla mięsa i futra (nutrie, szynszyle).
Gryzonie domowe
Niektóre gatunki nadają się doskonale do hodowli w domu. Mówiąc o gryzoniach domowych mamy na myśli właśnie takie zwierzęta, a nie te, które w ukryciu towarzyszą człowiekowi w ich domostwach. Poniżej znajduje się lista gryzoni, które najczęściej spotyka się w domowych hodowlach. Oto najbardziej znane gryzonie domowe:
- mysz kolczasta
- szczury domowe
- świnka morska (kawia domowa)
- szynszyla mała
- koszatniczka
- chomik dżungarski
- chomik bengalski
- chomik syryjski
- chomik Campbella
- chomik chiński
- chomik Roborowskiego
- myszoskoczek (gerbil, suwak)
- suwak egipski
- tłustogon afrykański
- mysz domowa
- popielica afrykańska
- myszorówka
- bawełniak
- nornik wschodni
- leming stepowy
- mastomysz
- mysz berberyjska
- afrykańska mysz pigmejska
- wielkoszczur gambijski
- wiewiórka Hudsona
- burunduk
- piesek preriowy
- suseł Richardsona
Kalendarz przyrody
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | Opis |
| ● | ● | ● | ● | ● | ● | Badylarka pospolita: Trwa okres rozrodczy badylarki. | ||||||
| ◂ | ▸ | Bóbr europejski: Na świat przychodzą młode bobry. | ||||||||||
| ● | ● | Burunduk syberyjski: Trwa ruja burunduka | ||||||||||
| ● | ● | ▸ | ◂ | ● | Chomik europejski: Trwa okres snu zimowego chomika europejskiego | |||||||
| ◂ | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ▸ | Chomik europejski: Trwa okres aktywności życiowej chomika europejskiego | |||
| ● | ● | ● | ● | ● | ● | Karczownik ziemnowodny: Okres rozrodu karczownika ziemnowodnego. | ||||||
| ● | ● | ● | ● | ● | Koszatka leśna: Okres aktywności koszatki. | |||||||
| ● | ● | ● | ● | Koszatka leśna: Okres rozrodczy koszatki leśnej. | ||||||||
| ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Mysz domowa: Trwa okres rozrodczy myszy domowej | ||||
| ◂ | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Myszarka leśna: Okres rozrodczy myszarki (myszy) leśnej. | |||
| ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Myszarka polna: Trwa okres rozrodczy myszy polnej | |||||
| ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Myszarka zaroślowa: To okres rozrodu myszy zaroślowej | |||||
| ● | ● | ● | ● | ● | ● | ▸ | Myszarka zielna: Okres rozrodu myszarki zielnej w Polsce. | |||||
| ● | ● | ● | ● | ● | ● | ▸ | Nornica ruda: Trwa okres rozrodczy nornicy rudej | |||||
| ◂ | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Nornik bury: Trwa okres godowy u nornika burego. | |||||
| ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Nornik darniowy: Okres rozrodczy nornika darniowego. | |||||
| ● | ● | ● | ● | ● | ● | ▸ | Nornik północny: Okres rozrodczy nornika północnego. | |||||
| ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Nornik zwyczajny: Okres rozrodu nornika zwyczajnego. | |||||
| ● | ● | ● | ▸ | ● | ● | ● | Orzesznica leszczynowa: Trwa sen zimowy orzesznicy | |||||
| ▸ | ◂ | ▸ | Orzesznica leszczynowa: Przychodzą na świat młode orzesznice | |||||||||
| ◂ | ● | ● | ● | ● | ● | Orzesznica leszczynowa: Trwa okres aktywności życiowej orzesznicy. | ||||||
| ● | ● | ● | ● | ● | ● | ▸ | Piżmak amerykański: Trwa okres rozrodu piżmaka (szczura piżmowego) | |||||
| ● | ● | ● | ▸ | ● | ● | ● | Popielica szara: Popielica odbywa sen zimowy | |||||
| ◂ | ● | ● | ● | ● | ● | Popielica szara: Trwa okres aktywności życiowej popielicy | ||||||
| ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Smużka leśna: Okres snu zimowego smużki. | |||||
| ● | ● | ● | ● | ● | Smużka leśna: Okres aktywności smużki. | |||||||
| ◂ | ▸ | Smużka leśna: Na świat przychodzą młode smużki. | ||||||||||
| ● | ● | ● | ▸ | ◂ | ● | ● | ● | Suseł moręgowany: Trwa okres snu zimowego susła moręgowanego | ||||
| ● | ● | Suseł moręgowany: Występuje ruja u susła moręgowanego. | ||||||||||
| ◂ | ▸ | Suseł moręgowany: Przychodzą na świat małe susły moręgowane. | ||||||||||
| ● | ▸ | Suseł perełkowany: Rodzą się młode susły perełkowane | ||||||||||
| ● | ● | ● | ◂ | ● | ● | ● | Suseł perełkowany: Trwa okres snu zimowego susła perełkowanego | |||||
| ● | ● | ● | ● | ● | ▸ | Suseł perełkowany: Trwa okres aktywności życiowej susła perełkowanego | ||||||
| ● | ● | ● | ▸ | ● | ● | ● | Świstak alpejski: Trwa sen zimowy świstaka | |||||
| ▸ | Świstak alpejski: Trwają gody świstaków | |||||||||||
| ● | Świstak alpejski: Na świat przychodzą młode świstaki. | |||||||||||
| ◂ | ● | ● | ● | ● | ● | Świstak alpejski: Trwa okres aktywności życiowej świstaka | ||||||
| ● | ● | ● | ● | ● | Wiewiórka pospolita: Na świat przychodzą młode wiewiórki | |||||||
| ● | ● | Wiewiórka pospolita: Wiewiórka zbiera zapasy na zimę. | ||||||||||
| ● | ● | ● | ▸ | ◂ | ● | ● | ● | Żołędnica europejska: Trwa okres snu zimowego żołędnicy | ||||
| ● | ◂ | ▸ | Żołędnica europejska: Na świat przychodzą młode żołędnicy. Drugi miot w Polsce występuje rzadko. | |||||||||
| ◂ | ● | ● | ● | ● | ▸ | Żołędnica europejska: Trwa okres aktywności życiowej żołędnicy |
Bibliografia
Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:
- IUCN - Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych, ISSN 2307-8235 https://www.iucnredlist.org
- Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska-Jurgiel, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz - Polskie nazewnictwo ssaków świata, 978-83-88147-15-9, Muzeum i Instytut Zoologii PAN 2015
- pod red. Kazimierza Kowalskiego - Mały słownik zoologiczny - ssaki, Wiedza Powszechna 1975
- Praca zbiorowa - Encyklopedia zwierząt Ssaki, ISBN 83-85-85152-05-9, Elipsa 1991
© medianauka.pl, 2014-01-08, RZAD-20
Data aktualizacji artykułu: 2022-09-27