Ziarnojady, łuszczaki

Ziarnojady, łuszczaki (Fringillidae) to rodzina ptaków z rzędu wróblowych. Rodzina ta liczy dziś 20 rodzajów i około 140 gatunków. W Polsce żyje około 15 gatunków z tej rodziny ptaków. Niektórzy autorzy wyodrębniają dwie zięby i jera do osobnej rodziny ziębowatych.

Wygląd

Są to zwykle niewielkie ptaki, mają okrągłą głowę, krótki i masywny dziób, silne nogi, skrzyła średniej długości. Zwykle występuje dymorfizm płciowy. Upierzenie dość zróżnicowane, przeważnie zielonkawe, żółte, czerwone. Na ogonie i na skrzydłach występuje wyraźny wzór. Dzioby łuszczaków są przystosowane do wyłuskiwania nasion. Są mocne, mają stożkowaty kształt, grube u nasady, czasem końce dzioba krzyżują się ze sobą.

Gatunki

Wykaz wszystkich opublikowanych artykułów tematycznych.

Czeczotka PL Lęgowy sporadycznie Przelotny / przylatujący Skrajnie nieliczny

Carduelis flammea

Czeczotka to skrajnie nieliczny u nas ptak lęgowy (około 200 par lęgowych), liczniejsza podczas przelotów. Ma czerwoną czapeczkę na czole. Po bokach i z wierzchu, a także na kuprze występuje ciemne kreskowanie.

Czeczotka tundrowa PL Zalatujący

Carduelis hornemanni

Czeczotka tundrowa, czeczotka polarna (Carduelis hornemanni) to gatunek ptaka z rodziny ziarnojadów, wymieniany czasem jako podgatunek czeczotki. Ma od niej krótszy dziób, jaśniejsze upierzenie, ma jednolicie biały kuper.

Czyż PL Lęgowy Nieliczny

Carduelis spinus

Czyż to nieliczny u nas gatunek lęgowy, mniejszy od wróbla. Ma żółtawe upierzenie z ciemnym kreskowaniem z wierzchu i od spodu. U samca występuje czarna czapeczka. Na jego podbródku widnieje czarna plamka.

Dziwonia PL Lęgowy Nieliczny

Erythrina erythrinus

Dziwonia (Erythrina erythrinus) to gatunek ptaka z rodziny łuszczaków. Samiec ma czerwoną głowę, pierś oraz kuper, brązowe skrzydła i ogon. Zamieszkuje otwarte tereny o podmokłym charakterze takie ja doliny rzek.

Dzwoniec PL Lęgowy Liczny

Carduelis chloris

Dzwoniec to pospolity w naszym kraju przedstawiciel łuszczaków. Samiec ma piękny, zielonkawy kolor. To częsty gość w naszych karmnikach. Ma krępą budowę ciała, dość dużą głowę, gruby i silny dziób.

Gil PL Lęgowy Średnio liczny

Pyrrhula pyrrhula

Gil to piękny ptak z podrodziny łuszczaków o czerwonym lub beżowym upierzeniu części szyi i piersi. Jest w Polsce nielicznym ptakiem lęgowym. Głowa z wierzchu, skrzydła i ogon są czarne, jasna pręga na skrzydle, kuper i część brzucha białe.

Grubodziób PL Lęgowy Średnio liczny

Coccothraustes coccothraustes

Grubodziób to ptak z podrodziny łuszczaków z charakterystycznym, dużym, mocnym dziobem. Samiec ma kasztanowatą głowę, szary kark, brązowy wierzch ciała. Lotki metalicznie czarne, biała pręga na skrzydle.

Jer PL Przelotny / przylatujący

Fringilla montifringilla

Jer to ptak, który tworzy największe w Europie, wielomilionowe stada. W Polsce pojawia się licznie podczas przelotów. Jest podobny do zięby. Pierś i boki oraz fragmenty skrzydeł są pomarańczowe. Spód i kuper są białe.

Kanarek

Serinus canaria

Kanarek (Serinus canaria) to gatunek ptaka z rodziny ziarnojadów - przodek kanarka domowego. Występuje wiele odmian kanarka. Najbardziej popularne odmiany to: border, norwik, gloster, yorkshire, lizard.

Krzyżodziób sosnowy PL Lęgowy sporadycznie Zalatujący

Loxia pytyopsittacus

Krzyżodziób sosnowy (Loxia pytyopsittacus) to gatunek ptaka wróblowego z rodziny łuszczaków. Od krzyżodzioba świerkowego różni go masywniejsza sylwetka ciała, duża głowa, gruba szyja.

Krzyżodziób świerkowy PL Lęgowy Bardzo nieliczny

Loxia curvirostra

Krzyżodziób świerkowy to ziarnojad z podrodziny łuszczaków o czerwonym upierzeniu u samca. Ma charakterystyczny dziób, zakończony krzyżowo. Odżywia się nasionami drzew iglastych.

Kulczyk PL Lęgowy Średnio liczny

Serinus serinus

Kulczyk (Serinus serinus) to gatunek niewielkiego ptaka z rodziny ziarnojadów. Jest to najmniejszy krajowy łuszczak. Samiec ma zielonożółty tył głowy, podobnie jak i grzbiet. Na tym tle znajdują się ciemne pasy. Skrzydła oraz ogon są brunatne.

Łuskowiec PL Zalatujący

Pinicola enucleator

Łuskowiec (Pinicola enucleator) to gatunek ptaka z rodziny ziarnojadów, jednego z największych gatunków tej rodziny. Samiec ma karminowe ubarwienie, grzbiet popielaty, skrzydła i ogon brunatne, na skrzydłach dwie białe pręgi.

Makolągwa PL Lęgowy Średnio liczny

Carduelis cannabina

Makolągwa to ptak z podrodziny łuszczaków, występujący w naszym kraju. Samiec ma charakterystyczną, czerwoną plamę na czole i piersi. U samicy nie ma barwy czerwonej, ma też lepiej zaznaczone kreskowanie.

Osetnik PL Zalatujący wyjątkowo

Serinus citrinella

Osetnik (Serinus citrinella) to gatunek niewielkiego ptaka z rodziny ziarnojadów. Jest mniejszy od wróbla. Upierzenie w większości żółtozielone. Samiec ma żółty spód ciała oraz czoło. Kark i boki są szare, a grzbiet oliwkowy.

Rzepołuch PL Przelotny / przylatujący

Carduelis flavirostris

Rzepołuch (Carduelis flavirostris) to gatunek ptaka z rodziny łuszczaków, podobny do makolągwy. Upierzenie o barwach ochronnych, ochrowożółte z brunatnym kreskowaniem, spód szarawy.

Szczygieł PL Lęgowy Liczny

Carduelis carduelis

Szczygieł to rodzimy ziarnojad, niezbyt liczny w naszym kraju, którego można spotkać najczęściej przy skupiskach ostu i łopianu. Charakterystyczna dla szczygła jest czerwona głowa w części przedniej. Wierzch głowy czarny, boki białe.

Zięba PL Lęgowy Liczny

Fringilla coelebs

Zięba to niewielki, liczny w Polsce ptak z podrodziny łuszczaków o pięknym upierzeniu. Na skrzydle znajdują się dwa charakterystyczne prążki w kolorze białym. Pierś jest różowa, brzuch biały.

Inne gatunki

• Gilak pustynny (Bucanetes githaginea)
• Gilak mongolski (Bucanetes mongolica)
• Krasnotek (Callacanthis burtoni)
• Dzwoniec ubogi (Carduelis ambigua)
• Czyż czarny (Carduelis atrata)
• Czyż czarnołbisty (Carduelis atriceps)
• Czyż czarnobrody (Carduelis barbata)
• Czyż grubodzioby (Carduelis crassirostris)
• Czyż czerwony (Carduelis cucullata)
• Czyż antylski (Carduelis dominicensis)
• Makolągwa szara (Carduelis johannis)
• Czyż wspaniały (Carduelis lawrencei)
• Czyż kapturowy (Carduelis magellanica)
• Czyż czarnogardły (Carduelis notata)
• Czyż oliwkowy (Carduelis olivacea)
• Czyż sosnowy (Carduelis pinus)
• Czyż mały (Carduelis psaltria)
• Czyż szafranowy (Carduelis siemiradzkii)
• Dzwoniec chiński (Carduelis sinica)
• Czyż andyjski (Carduelis spinescens)
• Dzwoniec himalajski (Carduelis spinoides)
• Czyż złotawy (Carduelis tristis)
• Czyż żółtorzytny (Carduelis uropygialis)
• Czyż żółtobrzuchy (Carduelis xanthogastra)
• Czyż żółtolicy (Carduelis yarrellii)
• Makolągwa szarogłowa (Carduelis yemenensis)
• Dziwonia czerwonoczelna (Carpodacus cassinii)
• Dziwonia różowogardła (Carpodacus edwardsii)
• Dziwonia różoworzytna (Carpodacus eos)
• Dziwuszka ogrodowa (Carpodacus mexicanus)
• Dziwonia nepalska (Carpodacus nipalensis)
• Dziwonia różana (Carpodacus pulcherrimus)
• Dziwonia czerwonogardła (Carpodacus puniceus)
• Dziwonia purpurowa (Carpodacus purpureus)
• Dziwonia czerwonawa (Carpodacus rhodochlamys)
• Dziwonia różowobrewa (Carpodacus rhodochrous)
• Dziwonia różowobrzucha (Carpodacus rhodopeplus)
• Dziwonia jarzębata (Carpodacus roborowskii)
• Dziwonia syberyjska (Carpodacus roseus)
• Dziwonia szkarłatna (Carpodacus rubescens)
• Dziwonia kaukaska (Carpodacus rubicilla)
• Dziwonia ciemnolica (Carpodacus rubicilloides)
• Dziwonia synajska (Carpodacus synoicus)
• Dziwonia smugowana (Carpodacus thura)
• Dziwonia czarnolica (Carpodacus trifasciatus)
• Dziwonia karmazynowa (Carpodacus vinaceus)
• Łuskówka (Chaunoproctus ferreorostris)
• Hawajka kraterowa (Chloridops kona)
• Hawajka palmowa (Ciridops anna)
• Afrokulczyk smugowany (Crithagra ankoberensis)
• Hawajka czarna (Drepanis funerea)
• Hawajka żółtorzytna (Drepanis pacifica)
• Grubodziób chiński (Eophona migratoria)
• Grubodziób japoński (Eophona personata)
• Zięba kanaryjska (Fringilla teydea)
• Karmazynek (Haematospiza sipahi)
• Hawajka sierpodzioba (Hemignathus ellisianus)
• Hawajka półżuchwowa (Hemignathus lucidus)
• Hawajka cienkodzioba (Hemignathus obscurus)
• Hawajka mała (Hemignathus parvus)
• Hawajka ostrodzioba (Hemignathus sagittirostris)
• Hawajka zielona (Hemignathus virens)
• Hawajka pełzaczowata (Hemignathus wilsoni)
• Grubodziób czarnogłowy (Hesperiphona abeillei)
• Grubodziób białoskrzydły (Hesperiphona vespertina)
• Hawajka karminowa (Himatione sanguinea)
• Góralka jasnoskrzydła (Leucosticte arctoa)
• Góralka ciemnogłowa (Leucosticte brandti)
• Góralka brunatna (Leucosticte nemoricola)
• Góralka tybetańska (Leucosticte sillemi)
• Krasnodziób (Linurgus olivaceus)
• Krzyżodziób dwupręgowy (Loxia leucoptera)
• Krzyżodziób karaibski (Loxia megaplaga)
• Krzyżodziób szkocki (Loxia scotica)
• Hawajka papużkowata (Loxioides bailleui)
• Hawajka pąsowa (Loxops coccineus)
• Hawajka czarnolica (Melamprosops phaeosoma)
• Grubodziób obrożny (Mycerobas affinis)
• Grubodziób żałobny (Mycerobas carnipes)
• Grubodziób czarno-żółty (Mycerobas icterioides)
• Grubodziób czarnogrzbiety (Mycerobas melanozanthos)
• Tęgodziób (Neospiza concolor)
• Hawajka szarawa (Oreomystis bairdi)
• Hawajka brązowawa (Oreomystis mana)
• Hawajka czubata (Palmeria dolei)
• Hawajka płomienna (Paroreomyza flammea)
• Hawajka górska (Paroreomyza montana)
• Łuskowiec czerwonoczelny (Pinicola subhimachalus)
• Hawajka papugodzioba (Pseudonestor xanthophrys)
• Hawajka żółtogłowa (Psittirostra psittacea)
• Himalajczyk (Pyrrhoplectes epauletta)
• Gil pomarańczowy (Pyrrhula aurantiaca)
• Gil siwogłowy (Pyrrhula erythaca)
• Gil płomienny (Pyrrhula erythrocephala)
• Gil białouchy (Pyrrhula leucogenys)
• Gil azorski (Pyrrhula murina)
• Gil łuskogłowy (Pyrrhula nipalensis)
• Hawajka żółtawa (Rhodacanthis flaviceps)
• Hawajka złotogłowa (Rhodacanthis palmeri)
• Gilak ciemnogłowy (Rhodopechys sanguinea)
• Gilak blady (Rhodospiza obsoleta)
• Złotopiórek (Rhynchostruthus socotranus)
• Kulczyk rdzawogrzbiety (Serinus alario)
• Kulczyk białogardły (Serinus albogularis)
• Kulczyk smugowany (Serinus ankoberensis)
• Kulczyk żółtorzytny (Serinus atrogularis)
• Kulczyk grubodzioby (Serinus burtoni)
• Kulczyk siwoszyi (Serinus canicollis)
• Kulczyk czarnolicy (Serinus capistratus)
• Kulczyk maskowy (Serinus citrinelloides)
• Kulczyk żółtopierśny (Serinus citrinipectus)
• Kulczyk tęgodzioby (Serinus donaldsoni)
• Kulczyk białobrzuchy (Serinus dorsostriatus)
• Kulczyk wyspowy (Serinus estherae)
• Kulczyk żółtobrzuchy (Serinus flaviventris)
• Kulczyk paskogłowy (Serinus gularis)
• Kulczyk papirusowy (Serinus koliensis)
• Kulczyk płowy (Serinus leucopterus)
• Kulczyk białorzytny (Serinus leucopygius)
• Kulczyk piaskowy (Serinus menachensis)
• Kulczyk czarnouchy (Serinus mennelli)
• Kulczyk mozambijski (Serinus mozambicus)
• Kulczyk czarnogłowy (Serinus nigriceps)
• Kulczyk królewski (Serinus pusillus)
• Kulczyk białobrewy (Serinus reichardi)
• Kulczyk zatokowy (Serinus rufobrunneus)
• Kulczyk leśny (Serinus scotops)
• Kulczyk kreskowany (Serinus striolatus)
• Kulczyk siarkowy (Serinus sulphuratus)
• Kulczyk natalski (Serinus symonsi)
• Kulczyk syryjski (Serinus syriacus)
• Kulczyk tybetański (Serinus thibetanus)
• Kulczyk przylądkowy (Serinus tottus)
• Kulczyk skromny (Serinus tristriatus)
• Hawajka grubodzioba (Telespyza cantans)
• Hawajka tęgodzioba (Telespyza ultima)
• Giluszek (Uragus sibiricus)
• Tybetańczyk (Urocynchramus pylzowi)
• Hawajka cynobrowa (Vestiaria coccinea)

Występowanie i środowisko

Obszar występowania - prawie cały świat poza Indiami, Półwyspem Malajskim, Australią i Nową Zelandią. W tych rejonach niektóre gatunki były introdukowane. Zamieszkują tereny zadrzewione.

Tryb życia i zachowanie

Zwykle pięknie śpiewają. Trzymają się zazwyczaj w stadach.

Rozmnażanie

Gniazda są otwarte, zbudowany z traw, mchu i innych roślin. W tropikach samica składa 2-4 jaja, w strefie umiarkowanej 5-7 jaj, które wysiaduje samica przez 12-14 dni. Pisklęta są gniazdownikami, pozostają w gnieździe przez 11-17 dni.

Pożywienie

Zjadają głównie nasiona, ale także i owady.

Ochrona i zagrożenia

Krytycznie zagrożony wyginięciem jest tęgodziób, zagrożonych jest 5 gatunków, 3 gatunki są narażone na wyginięcie.

Ciekawostki

Kanarek to jeden z najczęściej trzymanych ptaków w domach. Został sprowadzony do Europy w XVI wieku.

Zdjęcia - galeria

Oznaczenia

Poniżej przedstawiamy opis zastosowanych oznaczeń gatunków.

Występowanie w Polsce

Liczebność

Status