Jastrzębiowate

Jastrzębiowate (Accipitridae) to rodzina ptaków z rzędu drapieżnych. Jest to najliczniejsza grupa ptaków drapieżnych. Rodzina ta liczy dziś 234 gatunki w 62 rodzajach, z czego 23 gatunki spotykamy w Polsce, a gniazduje u nas zaledwie 14 gatunków z tej rodziny.

Podział gatunków

Można spośród wszystkich gatunków wyodrębnić pewne grupy jastrzębiowatych. Są to:

• jastrzębie - 58 gatunków w 6 rodzajach,
• myszołowy - 57 gatunków w 13 rodzajach,
• orły - 33 gatunki w 9 rodzajach,
• kanie - 29 gatunków w 15 rodzajach,
• sępy - 15 gatunków w 9 rodzajach,
• bieliki - 10 gatunków w 2 rodzajach,
• gadożery - 16 gatunków w 5 rodzajach,
• błotniaki - 16 gatunków w 3 rodzajach.

Wygląd

Ubarwienie upierzenia jest zwykle szare, brązowe, czarne i białe. Nierzadko obecny deseń lub plamy. Dziób jest silny, zakrzywiony w dół, hakowaty. U nasady zwykle obecna woskówka, najczęściej żółta. Tęczówki oczu zwykle mają kolor brązowy. Nogi silne, zakończone szponami, najczęściej ciemnymi. Samice są zwykle większe od samic.

Gatunki

Wykaz wszystkich opublikowanych artykułów tematycznych.

Haliaeetus albicilla

Bielik jest największym ptakiem drapieżnym w Polsce. Samica jest większa od samca, ale upierzenie jest takie samo w obu przypadkach. Głowa i szyja są jasnobrązowe, grzbiet i strona brzuszna ciemnobrunatne, ogon biały.

Haliaeetus leucocephalus

Bielik amerykański to najbardziej rozpoznawalny ptak Ameryki Północnej, to także symbol Stanów Zjednoczonych. Upierzenie brązowe za wyjątkiem białej głowy i ogona. Dziób silny, żółty, zakrzywiony na końcu w dół. Nogi również są żółte.

Circus aeruginosus

To najbardziej pospolity błotniak w naszym kraju, związany z terenami podmokłymi. Ma dość smukłe ciało. U samca pierś i głowa są jasne, a spód ciała jest brązowawy, podobnie jak grzbiet. Ogon jest niebieskawy.

Circaetus gallicus

To skrajnie nieliczny u nas ptak szponiasty, żywiący się głównie zaskrońcami i żmijami zygzakowatymi, na których jad nie jest odporny. Ptak ten ma duże i szerokie skrzydła. Ma również dużą głowę, przypominającą nieco głowę sowy.

Accipiter gentilis

To tępiony niegdyś przez hodowców gołębi piękny ptak - typowy przedstawiciel rodziny. Dziś znajduje się pod ścisłą ochroną. Występuje na terenie całego kraju, choć nielicznie. Wierzch ciała u obu płci jest szary. Spód jest jasny, ciemno prążkowany.

Melierax poliopterus

Jastrzębiak ciemny to piękny ptak drapieżny o jaskrawo czerwonym dziobie. Ma niebieskawe upierzenie, od spodu jaśniejsze z falistym prążkowaniem. Dziób czerwony, mocno zakrzywiony na końcu, który jest czarny. Nogi czerwone. Ogon ciemny.

Milvus migrans

To nieliczny ptak szponiasty w naszym kraju, nieco większy od myszołowa. Ma lekko wcięty ogon, skrzydła zaostrzone na końcach. Ciało ma brązowe upierzenie. Głowa jest jaśniejsza od reszty ciała, z szarym odcieniem.

Milvus milvus

To nieliczny ptak szponiasty w Polsce, występujący głownie na zachodzie kraju. Ma ogon silnie wcięty, co odróżnia ją od kani czarnej. Upierzenie rdzawe z czarnym kreskowaniem na brzusznej stronie. Głowa jasna.

Accipiter nisus

To niewielki ptak szponiasty, jedyny polujący na małe ptaki, które spotykamy przy naszych karmnikach. Ma krótkie i szerokie skrzydła. Ogon jest dość długi, nie jest rozwidlony. Samica jest podobna do jastrzębia, nie ma jednak białej brwi nad okiem.

Buteo buteo

Myszołów zwyczajny to najbardziej pospolity ptak szponiasty w Polsce. Myszołów ma szerokie skrzydła, zaokrąglone na końcu. Ogon jest krótki i bardzo szeroki. Ubarwienie bardzo różnorodne. To częściowo wędrowny ptak.

Haliaeetus pelagicus

Orłan, zwany też bielikiem olbrzymim, jest największym bielikiem świata. Rozpiętość jego skrzydeł to 2,5 m. Upierzenie ciemnobrązowe. Ogon jest biały, podobnie jak część skrzydeł i nogi, pokryte piórami. Palce nóg są żółte. Wokół oczu żółta obwódka.

Aquila chrysaetos

Orzeł przedni to ptak drapieżny będący symbolem męstwa. Bardzo rzadki w naszym kraju. Ma ciemnobrunatne upierzenie, głowę i kark z odcieniem złota. Spód jest nieco jaśniejszy. Lotki są czarne, podobnie jak koniec ogona. Dziób jest czarny, palce żółte.

Aquila nipalensis

Orzeł stepowy to duży drapieżny ptak o ciemnobrązowym upierzeniu, ostrym, żółtym, zakrzywionym ku dołowi dziobie. Orzeł stepowy jest częściowo wędrowny. Żyje w parach.

Aegypius monachus

Sęp kasztanowaty to ptak z podrodziny sępów, który do XIX w. gnieździł się w Tatrach, dziś tylko sporadycznie zalatuje do naszego kraju. Brak dymorfizmu płciowego. Szyja i głowa pokryta jest krótki puch, u nasady szyi znajduje się kryza. Całość ubarwiona n

Pernis apivorus

To piekny ptak drapieżny, który jako jeden z nielicznych odżywia się owadami, głównie żądłówkami. To ptak z podrodziny czubaków, bardzo podobny do myszołowa, o zmiennym upierzeniu. Kolor piór może być od białawego do brunatnego.

Nazwa rodziny

Jastrzębiowate (Accipitridae)

Występowanie

Cały świat poza Antarktydą.

Liczba gatunków na świecie

238

Liczba gatunków w Polsce

23

Systematyka

Domena: Eukarionty (Eukaryota)
Królestwo: Zwierzęta (Animalia)
Typ: Strunowce (Chordata)
Gromada: Ptaki (Aves)
Rząd: Drapieżne (Falconiformes)
Rodzina: Jastrzębiowate (Accipitridae)

Długość ciała

Wysokość: 20-150 cm.
Masa ciała: 75 g - 12,5 kg.

Głos

Okrzyki o wysokim tonie, sępy milczące, czasem syczą.

Największy gatunek

Sęp uszaty (Torgos tracheliotus)

Najmniejszy gatunek

Jaszczurnik (Gampsonyx swainsonii)

Inne gatunki

• Krogulec białobrzuchy (Accipiter albogularis)
• Krogulec mały (Accipiter badius)
• Krogulec dwubarwny (Accipiter bicolor)
• Krogulec trójbarwny (Accipiter brachyurus)
• Krogulec krótkonogi (Accipiter brevipes)
• Krogulec nikobarski (Accipiter butleri)
• Krogulec rdzawoboczny (Accipiter castanilius)
• Krogulec chilijski (Accipiter chilensis)
• Krogulec gwatemalski (Accipiter chionogaster)
• Krogulec obrożny (Accipiter cirrocephalus)
• Krogulec kryzowany (Accipiter collaris)
• Krogulec czarnołbisty (Accipiter cooperii)
• Krogulec rdzawy (Accipiter erythrauchen)
• Krogulec brazylijski (Accipiter erythronemius)
• Krogulec tropikalny (Accipiter erythropus)
• Krogulec brunatny (Accipiter fasciatus)
• Krogulec malgaski (Accipiter francesii)
• Krogulec plamisty (Accipiter griseiceps)
• Krogulec japoński (Accipiter gularis)
• Krogulec kubański (Accipiter gundlachi)
• Krogulec czarnogardły (Accipiter haplochrous)
• Krogulec molucki (Accipiter henicogrammus)
• Jastrząb brunatny (Accipiter henstii)
• Krogulec żałobny (Accipiter imitator)
• Krogulec białogardły (Accipiter luteoschistaceus)
• Krogulec prążkowany (Accipiter madagascariensis)
• Krogulec czarnogrzbiety (Accipiter melanochlamys)
• Jastrząb czarno-biały (Accipiter melanoleucus)
• Jastrząb papuaski (Accipiter meyerianus)
• Krogulec skromny (Accipiter minullus)
• Krogulec rdzawopierśny (Accipiter nanus)
• Krogulec australijski (Accipiter novaehollandiae)
• Krogulec szary (Accipiter ovampensis)
• Krogulec nowogwinejski (Accipiter poliocephalus)
• Krogulec siwobrzuchy (Accipiter poliogaster)
• Krogulec szarobiały (Accipiter princeps)
• Krogulec różany (Accipiter rhodogaster)
• Krogulec rdzawoszyi (Accipiter rufitorques)
• Krogulec rudobrzuchy (Accipiter rufiventris)
• Krogulec chiński (Accipiter soloensis)
• Krogulec zmienny (Accipiter striatus)
• Krogulec drobny (Accipiter superciliosus)
• Krogulec trzypręgowy (Accipiter tachiro)
• Krogulec białobrody (Accipiter toussenelii)
• Krogulec plamosterny (Accipiter trinotatus)
• Krogulec czubaty (Accipiter trivirgatus)
• Krogulec andyjski (Accipiter ventralis)
• Krogulec orientalny (Accipiter virgatus)
• Orzeł iberyjski (Aquila adalberti)
• Orzeł australijski (Aquila audax)
• Orlik grubodzioby (Aquila clanga)
• Orzeł molucki (Aquila gurneyi)
• Orzeł cesarski (Aquila heliaca)
• Orlik krzykliwy (Aquila pomarina)
• Orzeł sawannowy (Aquila rapax)
• Orzeł czarny (Aquila verreauxii)
• Orzeł afrykański (Aquila wahlbergi)
• Myszołowik ciemny (Asturina plagiata)
• Czubak afrykański (Aviceda cuculoides)
• Czubak brunatny (Aviceda jerdoni)
• Czubak czarny (Aviceda leuphotes)
• Czubak madagaskarski (Aviceda madagascariensis)
• Czubak australijski (Aviceda subcristata)
• Tarczownik (Busarellus nigricollis)
• Myszołap białobrewy (Butastur indicus)
• Myszołap białobrzuchy (Butastur liventer)
• Myszołap rdzawoskrzydły (Butastur rufipennis)
• Myszołap białooki (Butastur teesa)
• Myszołów białosterny (Buteo albicaudatus)
• Myszołów białogardły (Buteo albigula)
• Myszołów czarny (Buteo albonotatus)
• Myszołów somalijski (Buteo archeri)
• Myszołów białobrzuchy (Buteo augur)
• Myszołów plamisty (Buteo auguralis)
• Myszołów madagaskarski (Buteo brachypterus)
• Myszołów krótkoogonowy (Buteo brachyurus)
• Myszołów galapagoski (Buteo galapagoensis)
• Myszołów mongolski (Buteo hemilasius)
• Myszołów rdzawosterny (Buteo jamaicensis)
• Myszołów włochaty (Buteo lagopus)
• Myszołów białorzytny (Buteo leucorrhous)
• Myszołów rdzawoskrzydły (Buteo lineatus)
• Myszołów krzykliwy (Buteo magnirostris)
• Myszołowik (Buteo nitidus)
• Myszołów górski (Buteo oreophilus)
• Myszołów szerokoskrzydły (Buteo platypterus)
• Myszołów andyjski (Buteo poecilochrous)
• Myszołów rdzawogrzbiety (Buteo polyosoma)
• Myszołów królewski (Buteo regalis)
• Myszołów siwogłowy (Buteo ridgwayi)
• Myszołów kurhannik (Buteo rufinus)
• Myszołów przylądkowy (Buteo rufofuscus)
• Myszołów hawajski (Buteo solitarius)
• Myszołów preriowy (Buteo swainsoni)
• Myszołów patagoński (Buteo ventralis)
• Czarnostrząb rdzawoskrzydły (Buteogallus aequinoctialis)
• Czarnostrząb (Buteogallus anthracinus)
• Czarnostrząb rdzawy (Buteogallus meridionalis)
• Czarnostrząb namorzynowy (Buteogallus subtilis)
• Urubitinga (Buteogallus urubitinga)
• Kaniuk długosterny (Chelictinia riocourii)
• Hakodziób amerykański (Chondrohierax uncinatus)
• Gadożer prążkowany (Circaetus beaudouini)
• Gadożer białopręgi (Circaetus cinerascens)
• Gadożer brunatny (Circaetus cinereus)
• Gadożer krótkoskrzydły (Circaetus fasciolatus)
• Gadożer białobrzuchy (Circaetus pectoralis)
• Błotniak moczarowy (Circus approximans)
• Błotniak plamisty (Circus assimilis)
• Błotniak długoskrzydły (Circus buffoni)
• Błotniak prążkowany (Circus cinereus)
• Błotniak zbożowy (Circus cyaneus)
• Błotniak maskareński (Circus macrosceles)
• Błotniak stepowy (Circus macrourus)
• Błotniak malgaski (Circus maillardi)
• Błotniak czarny (Circus maurus)
• Błotniak czarnogłowy (Circus melanoleucos)
• Błotniak łąkowy (Circus pygargus)
• Błotniak afrykański (Circus ranivorus)
• Błotniak wschodni (Circus spilonotus)
• Wężojad kongijski (Dryotriorchis spectabilis)
• Jaskólak (Elanoides forficatus)
• Kaniuk australijski (Elanus axillaris)
• Kaniuk (zwyczajny) (Elanus caeruleus)
• Kaniuk amerykański (Elanus leucurus)
• Kaniuk stepowy (Elanus scriptus)
• Jastrząb kasztanowaty (Erythrotriorchis buergersi)
• Jastrząb kreskowany (Erythrotriorchis radiatus)
• Pręgoczub (Eutriorchis astur)
• Jaszczurnik (Gampsonyx swainsonii)
• Aguja (Geranoaetus melanoleucus)
• Jastrzębiec (Geranospiza caerulescens)
• Orłosęp (Gypaetus barbatus)
• Palmojad (Gypohierax angolensis)
• Sęp afrykański (Gyps africanus)
• Sęp bengalski (Gyps bengalensis)
• Sęp przylądkowy (Gyps coprotheres)
• Sęp płowy (Gyps fulvus)
• Sęp himalajski (Gyps himalayensis)
• Sęp indyjski (Gyps indicus)
• Sęp plamisty (Gyps rueppellii)
• Bielik białobrzuchy (Haliaeetus leucogaster)
• Bielik wschodni (Haliaeetus leucoryphus)
• Bielik melanezyjski (Haliaeetus sanfordi)
• Bielik afrykański (Haliaeetus vocifer)
• Bielik madagaskarski (Haliaeetus vociferoides)
• Kania bramińska (Haliastur indus)
• Kania złotawa (Haliastur sphenurus)
• Kanialec ogorzały (Hamirostra melanosternon)
• Cykadojad rdzawopierśny (Harpagus bidentatus)
• Cykadojad białopierśny (Harpagus diodon)
• Harpia wielka (Harpia harpyja)
• Harpijnik szary (Harpyhaliaetus coronatus)
• Harpijnik ciemny (Harpyhaliaetus solitarius)
• Harpia papuaska (Harpyopsis novaeguineae)
• Pszczołojad ciemny (Henicopernis infuscatus)
• Pszczołojad długosterny (Henicopernis longicauda)
• Orzełek plamisty (Hieraaetus ayresii)
• Orzełek południowy (Hieraaetus fasciatus)
• Orzełek rdzawobrzuchy (Hieraaetus kienerii)
• Orzełek australijski (Hieraaetus morphnoides)
• Orzełek (Hieraaetus pennatus)
• Orzełek afrykański (Hieraaetus spilogaster)
• Rybożer brunatny (Ichthyophaga humilis)
• Rybożer białosterny (Ichthyophaga ichthyaetus)
• Orlik malajski (Ictinaetus malayensis)
• Cykadojad jasnogłowy (Ictinia mississippiensis)
• Cykadojad szary (Ictinia plumbea)
• Owadożer mały (Kaupifalco monogrammicus)
• Leptodon szarogłowy (Leptodon cayanensis)
• Leptodon białogłowy (Leptodon forbesi)
• Białostrząb duży (Leucopternis albicollis)
• Białostrząb białobrewy (Leucopternis kuhli)
• Białostrząb białogłowy (Leucopternis lacernulata)
• Białostrząb okularowy (Leucopternis melanops)
• Białostrząb szarogłowy (Leucopternis occidentalis)
• Białostrząb szary (Leucopternis plumbea)
• Białostrząb płaszczowy (Leucopternis polionota)
• Białostrząb ciemny (Leucopternis princeps)
• Białostrząb śniady (Leucopternis schistacea)
• Białostrząb panamski (Leucopternis semiplumbea)
• Wojownik długoczuby (Lophaetus occipitalis)
• Kanialec czubaty (Lophoictinia isura)
• Gackożer (Macheiramphus alcinus)
• Jastrząb wielki (Megatriorchis doriae)
• Jastrzębiak jasny (Melierax canorus)
• Jastrzębiak mały (Melierax gabar)
• Harpia gujańska (Morphnus guianensis)
• Ścierwnik brunatny (Necrosyrtes monachus)
• Ścierwnik (zwyczajny) (Neophron percnopterus)
• Andownik (Oroaetus isidori)
• Myszołowiec (Parabuteo unicinctus)
• Trzmielojad prążkowany (Pernis celebensis)
• Trzmielojad czubaty (Pernis ptilorhyncus)
• Małpożer (Pithecophaga jefferyi)
• Wojownik zbrojny (Polemaetus bellicosus)
• Owadożer madagaskarski (Polyboroides radiatus)
• Owadożer palmowy (Polyboroides typus)
• Ślimakojad żółtooki (Rostrhamus hamatus)
• Ślimakojad czerwonooki (Rostrhamus sociabilis)
• Sęp łysy (Sarcogyps calvus)
• Wężojad andamański (Spilornis elgini)
• Wężojad filipiński (Spilornis holospilus)
• Wężojad górski (Spilornis kinabaluensis)
• Wężojad nikobarski (Spilornis klossi)
• Wężojad mały (Spilornis minimus)
• Wężojad celebeski (Spilornis rufipectus)
• Wojownik białobrzuchy (Spizaetus africanus)
• Wojownik żałobny (Spizaetus alboniger)
• Wojownik jawajski (Spizaetus bartelsi)
• Wojownik indyjski (Spizaetus cirrhatus)
• Wojownik krótkoczuby (Spizaetus lanceolatus)
• Wojownik mały (Spizaetus nanus)
• Wojownik górski (Spizaetus nipalensis)
• Wojownik ozdobny (Spizaetus ornatus)
• Wojownik filipiński (Spizaetus philippensis)
• Wojownik czarny (Spizaetus tyrannus)
• Wojownik białogłowy (Spizastur melanoleucus)
• Wojownik wspaniały (Stephanoaetus coronatus)
• Kuglarz (Terathopius ecaudatus)
• Sęp uszaty (Torgos tracheliotus)
• Sęp białogłowy (Trigonoceps occipitalis)
• Jastrząb długosterny (Urotriorchis macrourus)

Występowanie i środowisko

Występują na całym świecie poza Antarktydą. Zajmują różne środowiska, od lasów tropikalnych po pustynie. Są obecne w miastach.

Tryb życia i zachowanie

Jastrzębiowate są aktywne w dzień.

Morfologia i anatomia

Brak danych.

Rozmnażanie

Gnieżdżą się raz w roku. Większość gatunków ma jednego partnera w sezonie rozrodczym. Gniazdo to platforma zbudowana z patyków i gałęzi, wyściełana liśćmi, umiejscowione na półce skalnej lub u rozwidlenia gałęzi. Samica składa 1-7 jaj. Okres inkubacji trwa 28-60 dni. Pisklęta są gniazdownikami. W gnieździe pozostają do 148 dni. Po opuszczeniu gniazda rodzice nadal opiekują się młodymi, czasem nawet 2 lata.

Pożywienie

Odżywiają się upolowanymi kręgowcami, padliną, dużymi owadami, czasem bezkręgowcami.

Ochrona i zagrożenia

Osiem gatunków jest uznanych za krytycznie zagrożone. Są to między innymi hakodziób kubański, sęp bengalski, sęp indyjski, myszołów siwogłowy. Cztery gatunki uznaje się za zagrożone, 22 na narażone.

Ciekawostki

Brak danych.

Zdjęcia - galeria

© medianauka.pl, 2014-01-06, RODZ-69