Motyle

Motyle (Lepidoptera) to jeden z największych rzędów owadów. Ta grupa owadów liczy dziś około 165 tysięcy gatunków motyli. W Polsce żyje około 3200 gatunków z tego rzędu owadów. W środkowej Europie żyje 3000 gatunków. Motyle często dzielimy umownie na motyle dzienne i motyle nocne, czyli ćmy. Motyle nocne stanowią 88% wszystkich gatunków motyli.

Atlas

Wykaz wszystkich opublikowanych artykułów tematycznych, opisujących rodziny z wybranego rzędu. Ciemniejsze kafelki oznaczają ważniejsze, bardziej znane rodziny.

Filtry

Użyj poszczególnych filtrów, aby ustalić odpowiednią kolejność wyświetlania rodzin.

Inne rodziny

• Acrolepiidae
• Agonoxenidae
• Amphisbatidae
• Argyresthiidae
• Batrachedridae
• Bedeliidae
• Bucculatricidae
• Carposinidae
• Chimabachidae
• Cosmopterigidae
• Depressariidae
• Deuterogoniidae
• Douglasiidae
• Elachistidae
• Epermeniidae
• Eriocraniidae
• Gelechiidae
• Glyphipterigidae
• Heliodinidae
• Heliodinidae
• Heliozelidae
• Incurvaiidae
• Lyonetiidae
• Lypusidae
• Momphidae
• Nepticulidae
• Pantheidae
• Plutellidae
• Praydidae
• Roeslerstammiidae
• Scythrididae
• Tscheriidae
• Urodidae

Występowanie i środowisko

Motyle występują na całym świecie. Są to owady lądowe. Najwięcej gatunków motyli żyje w Azji i Ameryce Południowej. Niektóre motyle są związane z wodnym środowiskiem (np. bezkolczyk śnieżyczek - Acentria ephemerella)

Tryb życia i zachowanie

Zimują najczęściej jaja motyli lub poczwarki, rzadziej imago. Motyle mogą odbywać wędrówki na odległość kilku tysięcy kilometrów. Motyle dzienne są aktywne za dnia, ćmy są aktywne nocą. Gąsienice są często toksyczne. Gąsienice żerują na zewnątrz rośliny lub w jej wnętrzu.

Morfologia i anatomia

Motyle mają dwie pary skrzydeł, najczęściej dużych, pięknie ubarwionych, pokrytych łuskami. Na skrzydłach motyli nierzadko widoczne są piękne, barwne rysunki. U samic niektórych gatunków skrzydła nie występują. Zwykle na głowie są długie czułki. W tułowiu najlepiej rozwinięta jest część środkowa. Owady te mają zwykle długie odnóża. Częsty jest dymorfizm płciowy w postaci innego ubarwienia skrzydeł i budowy czułków.

Występuje ssący lub liżąco-ssący narząd gębowy. Ssawka jest w kształcie zwijanej trąbki. Odwłok złożony jest z 10 segmentów. Większość samic motyli ma dwa otwory płciowe. Całe ciało, w tym skrzydła, pokryte są łuskami.

Larwy (gąsienice) mają twardą, małą głowę, zwykle ciemnego koloru; aparat gryzący, 3 pary nóg tułowiowych i 5 par na odwłoku.

Rozmnażanie

Rozwój motyli odbywa się z przeobrażeniem zupełnym. Poczwarka jest zamknięta i nieruchoma. Cykl życiowy jest zwykle krótki. W ciągu roku może powstać kilka pokoleń. Cykl życiowy może być także roczny lub 2-3 letni. Motyle składają jaja. Jaja najczęściej są składane na roślinach żywicielach. Czasem jaja są zrzucane w locie. Z jaj wykluwa się larwa motyla. To gąsienica - zupełnie nie przypomina postaci dorosłej. Gąsienica jest zwykle żarłoczna. To na tym etapie cyklu rozwojowego motyl rośnie najszybciej.

Pożywienie

Co jedzą motyle? Postacie dorosłe żywią się nektarem kwiatów, larwalne - zielonymi częściami roślin. Niektóre dorosłe motyle w ogóle nie pobierają pokarmu. Są także gatunki żywiące się krwią oraz drapieżniki. Niektóre gąsienice zjadają grzyby i porosty. Inne żywią się materią nieożywioną, odchodami, pancerzami żółwi, woskiem pszczelim, innymi owadami, ślimakami.

Ochrona i zagrożenia

Ze względu na niszczenie naturalnych środowisk na całym świecie, a w szczególności w Ameryce Południowej wiele gatunków prawdopodobnie wyginie, zanim zostaną odkryte. Bardzo wiele gatunków jest zagrożonych, w tym w naszym kraju. Na liście motyli znajdujących się pod ochroną znajduje się 36 gatunków w Polsce. Podjęto próby reintrodukcji w naszym kraju dla następujących gatunków: niepylak apollo, skalnik driada i niektóre modraszki.

Wiele gatunków to szkodniki zwalczane chemicznie. Należą do nich: brudnica nieparka, białka wierzbówka, strzygonia choinówka, bielinki.

Wykresy poniżej przedstawiają strukturę zagrożenia wymarcia gatunków z danego rzędu. Pierwszy diagram uwzględnia gatunki, których nie opisano w naszym serwisie (jeżeli taka sytuacja ma miejsce), drugi diagram uwzględnia wyłącznie gatunki, które opisano w portalu, trzeci diagram uwzględnia tylko gatunki rodzime.

Jeżeli chcesz się więcej dowiedzieć o statusach zagrożenia wymarciem i zapoznać się z opisami poszczególnych statusów, kliknij tutaj.

Ciekawostki

Do motyli należą najbardziej kolorowe owady świata.

Niektóre gatunki żywią się łzami ssaków, w tym człowieka.

Kolorowanki - Motyle

Istnieje motyl, którego gąsienica zjada stare pancerze żółwi. Jest to Ceratophaga vicinella.

Motyle to jeden z ulubionych motywów artystycznych. Biżuteria artystyczna w kształcie motyli, kolorowe tatuaże, motywy na obrazach, grafikach są bardzo często spotykane. Artystyczna biżuteria z motywem motyla znajduje się w kolekcji niemalże każdego producenta.

Największe gatunki motyli żyjące w Europie to zmierzchnica trupia główka i pawica gruszówka.

Niektóre gatunki roślin wyspecjalizowały się w wytwarzaniu kielicha kwiatowego, który jest dopasowany do zapylania wyłącznie przez motyle.

Motyle odbywają wędrówki. Zdarza się, że w Polsce znajdujemy motyle, które przyleciały do nas z bardzo daleka. Z powodu ocieplenia klimatu można się spodziewać, że migrujące gatunki motyli będą częściej zostawać u nas na zimę.

Rośliny ogrodowe wabiące motyle

Aby cieszyć się widokiem pięknych motyli w ogrodzie należy posadzić w ogrodzie rośliny wabiące te piękne owady.

Poniżej lista gatunków roślin wabiących motyle z podziałem na pory kwitnienia. Odpowiednio zaprojektowany ogród będzie przyciągał motyle od wiosny do jesieni.

Wiosenne kwiaty wabiące motyle

• fiołek wonny (Viola odorata),
• forsycja (Forsythia),
• janowiec włosisty (Genista pilosa),
• lewkonia (Matthiola),
• lilak (Syringa vulgare),
• pierwiosnek (Primula),
• smagliczka (Allysum sasxatile),
• sasanka alpejska (Pulsatilla algina),
• śliwa tarnina (Prunus spinosa).

Letnie kwiaty wabiące motyle

• budleja Dawida (Buddleja dawidii),
• driakiew (Scabiosa),
• floks (Phlox),
• gęsiówka (Arabis),
• hyzop (Hyssopus),
• jeżówka purpurowa (Echinacea purpurea),
• kocimiętka (Nepeta),
• krwawnica pospolita (Lythrum salicaria),
• lawenda (Lavandula),
• lebiodka pospolita (Origanum vulgare),
• mięta (Mentha),
• nasturcja większa (Tropoleoum maius),
• niezapominajka (Myosotis),
• rudbekia (Rudbeckia),
• ubiorek (Iberis),
• werbena (Verbena),
• wiciokrzew (Lonicera),
• zawciąg (Armeria).

Jesienne kwiaty wabiące motyle

• aster nowoangielski (Aster novae-angliae),
• nawłoć (Solidago),
• rozchodnik okazały (Sedum spectabile),
• tojeść orszenilowata (Lysimachia clethroides),
• wrzos pospolity (Calunna vulgaris).

Wszystkie wyżej wymienione kwiaty są uwielbiane przez motyle.

Pytania

Ile żyje motyl?

Motyle w postaci imago żyją tylko po to, aby dać początek nowemu życiu. Zaraz po zapłodnieniu i złożeniu jaj motyle zwykle giną. Wiele gatunków motyli w ogóle w stadium imago nie pobiera pokarmu. Na przykład niedźwiedziówki i rusałki żyją zaledwie kilka dni. Inne pobierają pokarm i żyją kilka tygodni albo kilka miesięcy. Są też gatunki, które żyją kilkanaście miesięcy i zimują. Należy do nich nasz latolistek cytrynek.

Ile skrzydeł ma motyl?

Motyl ma dwie pary skrzydeł.

Ile nóg ma motyl?

Postać imago motyli ma trzy pary, czyli sześć cienkich nóg. Są to narządy czepne. Ostatni segment odnóży jest zwykle zaopatrzony w pazurki. U niektórych gatunków motyli przednia para odnóży jest uwsteczniona. Gąsienice mają więcej nóg i wyróżnia się pośród nich nogi tułowiowe, odwłokowe oraz analne.

Jak nazywa się motyl jak koliber?

Zapewne chodzi o gatunek o nazwie fruczak gołąbek. Ten motyl rzeczywiście do złudzenia przypomina kolibra.

Czy motyl zapyla kwiaty?

Tak. Motyle to jedne z głównych owadów obok błonkówek, muchówek i chrząszczy, będącymi zapylaczami roślin.

Jak łapać motyle?

Motyle można łapać przez praktycznie cały rok (w zimie w jaskiniach i innych kryjówkach). W okresie wiosenno-letnim połowy organizuje się zawsze w dni słoneczne, najlepiej przed południem. Zanim przystąpimy do połowów należy się zapoznać ze stanem prawnym poszczególnych gatunków oraz środowiskiem bytowania, miejsc, w których można dany gatunek spotkać itd. Motyle dzienne łowi się za pomocą specjalnej siatki na kiju z okrągłą obręczą o średnicy najczęściej 30 cm. Długość siatki powinna być dwa razy większa niż średnica. Siatką wykonuje się delikatne ruchy. Złapanego motyla wkłada się do zatruwaczki - szklanym naczyniem z korkiem i watą nasączoną octanem etylu lub eterem. Z zatruwaczek martwe motyle przenosi się do specjalnych torebek, na których oznacza się datę i miejsce połowu. Za pomocą szpilek entomologicznych złowione motyle przyszpila się, za pomocą rozpinadeł, igieł preparacyjnych, pęset preparuje się poszczególne okazy. Motyle nocne łowi się na przynęty i światło, na specjalnych płachtach. Do połowu gąsienic wykorzystuje się specjalne, blaszane pudełka z drucianymi siatkami. W jednym pudełku nie można trzymać gąsienic owłosionych i nagich. Po połowach gąsienice przenosi się do hodowlarek - drewnianych skrzynek o wymiarach 25×25×10 cm z drewnianymi ramami o wysokości do 40 cm z naciągniętą gęstą siatką drucianą oraz z drzwiczkami lub odsuwaną szybką. Gąsienice można też trzymać w słoikach lub doniczkach, przykrytych płótnem. Do hodowlarki dostarczamy świeże rośliny żywicielki i usuwamy odchody. W przypadku wybranych nocnych motyli na dnie hodowlarki należy wsypać piaszczysto-ilastą warstwę ziemi, gdyż przepoczwarzenie następuje w glebie.

Jak zimuje motyl?

To zależy od gatunku. Zimować może stadium imago (na przykład latolistek cytrynek), poczwarki, jaja, a nawet gąsienicy (na przykład barczatka sosnówka).

Co to jest motyli krzew?

To popularna nazwa krzewu o nazwie budleja.

Polskie motyle - TOP 10

Przedstawiamy nasz ranking Top 10 polskich motyli, zbudowany w oparciu o liczbę wyszukań po polskiej nazwie gatunkowej w przeglądarce internetowej. Oto najpopularniejsze gatunki motyli w Polsce:

1. fruczak gołąbek
2. paź królowej
3. ćma bukszpanowa
4. rusałka pawik
5. rusałka admirał
6. mklik mączny
7. bielinek kapustnik
8. niepylak apollo
9. paź żeglarz
10. trociniarka czerwica

Na pierwszym miejscu znajduje się "polski koliber", czyli fruczak gołąbek, ćma, która do złudzenia przypomina kolibra. Na drugim miejscu jeden z piękniejszych naszych motyli - paź królowej. Na trzecim miejscu może zaskakiwać ćma bukszpanowa. Gatunek, który pojawił się u nas dopiero kilka lat temu. Jednak z uwagi na szkody jakie wyrządza w przydomowych ogrodach, zainteresowanie tym gatunkiem wydaje się być uzasadnione. Kolejne miejsca zajmują nasze dwie przepiękne rusałki, pospolicie występujące w naszym kraju. Mklik mączny to znienawidzony szkodnik spiżarni, zaś bielinek kapustnik szkodnik ogródkowych upraw. Dopiero ósme miejsce zajmuje niepylak apollo - jeden z najpiękniejszych motyli w Polsce. Paź żeglarz zajmuje miejsce przedostatnie. Na końcu mamy trociniarkę czerwicę. Gąsienica tego gatunku jest doprawdy imponująca. Dziwi brak na liście latolistka cytrynka, rusałki pokrzywnika, modraszka, rusałki żałobnika. Te znalazły się poza pierwszą dziesiątką.

Quizy

Motyle dzienne Polski - quiz

Ten quiz został opracowany w oparciu o najczęściej wyszukiwane w Internecie gatunki motyli dziennych w Polsce. Oto 21 gatunków krajowych motyli aktywnych za dnia, które warto znać.

Motyle nocne Polski - Quiz

Ten quiz został opracowany w oparciu o wybór redakcji najciekawszych gatunków motyli nocnych występujących w Polsce. Oto 21 gatunków krajowych ciem, które warto poznać.

Inne artykuły

Motyle Polski

Wykaz wszystkich motyli polskich, których opisy zostały opublikowane w naszym serwisie.

Bibliografia

Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:

• Tom Tolman, Richard Lewington - Motyle Polski i Europy, ISBN 978-83-89462-01-5, Influence 2007
• Marek W. Kozłowski - Owady Polski, ISBN 978-83-7073-666-8, Multico Oficyna Wydawnicza 2015
• Jarosław Buszko, Janusz Masłowski - Motyle nocne Polski. Macrolepidoptera cześć I, ISBN 978-83-930500-2-4, Koliber 2012
• Jarosław Buszko - Crambidae i Thyrididae Polski, ISBN 978-83-943712-4-1, Koliber 2020
• Henryk Sandner - Mały Słownik Zoologiczny Owady, ISBN 83-214-0046-9, Wiedza Powszechna 1979
• V. J. Stanek - Wielki atlas owadów, Państwowe Wydawnictwo Leśne i Rolnicze 1972
• Michał Grabowski, Radomir Jaskuła, Krzysztof Pabis - Ilustrowana Encyklopedia Owadów i Pajęczaków Polski, ISBN 978-83-775-167-2, Carta Blanca Sp. z.o.o. 2012
• red. Zbigniew Głowaciński, Janusz Nowacji - Polska czerwona księga zwierząt - Bekręgowce, ISBN 83-88934-60-0, Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie
• Jarosław Buszko, Janusz Masłowski - Motyle dzienne Polski, 978-83-930500-9-3, Koliber 2015
• Janusz Masłowski, Krzysztof Fiołek - Motyle Świata – Paziowate – Papilionidae, 978-83-925150-8-1, Koliber 2010
• N. Pławilszczikow - Klucz do oznaczania owadów, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne 1968
• Henryk Sandner - Owady – zwierzęta świata, ISBN 83-01-08369-7, PWN 1990
• Heiko Bellmann - Owady – Spotkania z przyrodą, ISBN 978-83-7763-356-4, Multico Oficyna Wydawnicza 2015

© medianauka.pl, 2014-01-05, RZAD-11
Data aktualizacji artykułu: 2022-07-09