Motyle

Motyle (Lepidoptera) to jeden z największych rzędów owadów, który liczy dziś około 165 000 gatunków. W Polsce żyje około 3200 gatunków z tego rzędu owadów. W środkowej Europie żyje 3000 gatunków. Motyle często dzielimy umownie na motyle dzienne i nocne (ćmy). Motyle nocne stanowią 88% wszystkich gatunków motyli.

Rodziny

Wykaz wszystkich opublikowanych artykułów tematycznych, opisujących rodziny ssaków z wybranego rzędu.

Barczatkowate
Lasiocampidae

Liczba gatunków: 2200
(w Polsce: 19)

Bielinkowate
Pieridae

Liczba gatunków: 1200
(w Polsce: 17)

Brudnicowate
Lymantriidae

Liczba gatunków: 2700
(w Polsce: 16)

Garbatkowate
Notodontidae

Liczba gatunków: 3000
(w Polsce: 36)

Karłątkowate, powszelatkowate , warcabnikowate
Hesperiidae

Liczba gatunków: 3500
(w Polsce: 17)

Kraśnikowate
Zygaenidae

Liczba gatunków: 1100
(w Polsce: 19)

Miernikowcowate
Geometridae

Liczba gatunków: 30000
(w Polsce: 410)

Modraszkowate
Lycaenidae

Liczba gatunków: 6000
(w Polsce: 60)

Molowate
Tineidae

Liczba gatunków: 3000
(w Polsce: 50)

Namiotnikowate
Yponomeutidae

Liczba gatunków: 500
(w Polsce: 28)

Nasierszycowate
Endromidae

Liczba gatunków: 1
(w Polsce: 1)

Niedźwiedziówkowate
Arctiidae

Liczba gatunków: 6000
(w Polsce: 45)

Niesobkowate
Hepialidae

Liczba gatunków: 600
(w Polsce: 6)

Pawicowate
Saturniidae

Liczba gatunków: 1300
(w Polsce: 4)

Paziowate
Papilionidae

Liczba gatunków: 600
(w Polsce: 4)

Piórolotkowate
Pterophoridae

Liczba gatunków: 800
(w Polsce: 53)

Prządkowate
Bombycidae

Liczba gatunków: ?
(w Polsce: brak)

Przeziernikowate
Sesiidae

Liczba gatunków: 1000
(w Polsce: 29)

Rusałkowate
Nymphalidae

Liczba gatunków: 6000
(w Polsce: 75)

Sówkowate
Noctuidae

Liczba gatunków: 21000
(w Polsce: 477)

Trociniarkowate
Cossidae

Liczba gatunków: 700
(w Polsce: 4)

Wąsikowate
Adelidae

Liczba gatunków: 300
(w Polsce: 28)

Wycinkowate, falicowate
Drepanidae

Liczba gatunków: 1000
(w Polsce: 16)

Zawisakowate
Sphingidae

Liczba gatunków: 1100
(w Polsce: 20)

Zwójkowate
Tortricidae

Liczba gatunków: 5000
(w Polsce: 446)

Inne rodziny

• Acrolepiidae
• Agonoxenidae
• Rozstrzępiakowate (Alucitidae)
• Amphisbatidae
• Argyresthiidae
• Batrachedridae
• Bedeliidae
• Blastobasidae
• Braminowate (Brahmaeidae)
• Bucculatricidae
• Carposinidae
• Chimabachidae
• Choreutidae
• Pochwikowate (Coleophoridae)
• Cosmopterigidae
• Crambidae
• Depressariidae
• Deuterogoniidae
• Douglasiidae
• Elachistidae
• Epermeniidae
• Eriocraniidae
• Gelechiidae
• Glyphipterigidae
• Kibitnikowate (Gracillariidae)
• Heliodinidae
• Heliodinidae
• Heliozelidae
• Incurvaiidae
• Ślimakówkowate (Limacodidae)
• Lyonetiidae
• Lypusidae
• Micropterigidae
• Momphidae
• Nepticulidae
• Nolidae
• Oecophoridae
• Pantheidae
• Plutellidae
• Praydidae
• Prodoxidae
• Koszówkowate (Psychidae)
• Pyralidae
• Roeslerstammiidae
• Schreckensteiniidae
• Scythrididae
• Thyrididae
• Tscheriidae
• Urodidae
• Ypsolophidae

Występowanie i środowisko

Motyle są obecne na całym świecie. Są to owady lądowe. Najwięcej gatunków żyje w Azji i Ameryce Południowej. Mała grupa gatunków jest związana z wodnym środowiskiem (np. bezkolczyk śnieżyczek - Acentria ephemerella)

Tryb życia i zachowanie

Zimują najczęściej jaja lub poczwarki. Motyle mogą odbywać wędrówki na odległość kilku tysięcy kilometrów. Są aktywne za dnia, ćmy są aktywne nocą. Gąsienice są często toksyczne. Gąsienice żerują na zewnątrz rośliny lub w jej wnętrzu.

Morfologia i anatomia

Motyle mają dwie pary skrzydeł, najczęściej dużych, pięknie ubarwionych, pokrytych łuskami. U samic niektórych gatunków skrzydła nie występują. Zwykle na głowie są długie czułki. W tułowiu najlepiej rozwinięta jest część środkowa. Owady te mają zwykle długie odnóża. Częsty jest dymorfizm płciowy w postaci innego ubarwienia skrzydeł i budowy czułków.

Występuje ssący lub liżąco-ssący narząd gębowy. Ssawka jest w kształcie zwijanej trąbki. Odwłok złożony jest z 10 segmentów. Większość samic motyli ma dwa otwory płciowe. Całe ciało, w tym skrzydła, pokryte są łuskami.

Larwy (gąsienice) mają twardą, małą głowę, zwykle ciemnego koloru; aparat gryzący, 3 pary nóg tułowiowych i 5 par na odwłoku.

Rozmnażanie

Rozwój motyli odbywa się z przeobrażeniem zupełnym. Poczwarka jest zamknięta i nieruchoma. Cykl życiowy jest zwykle krótki. W ciągu roku może powstać kilka pokoleń. Cykl życiowy może być także roczny lub 2-3 letni. Jaja najczęściej są składane na roślinach żywicielach. Czasem jaja są zrzucane w locie.

Pożywienie

Czym żywią się motyle? Postacie dorosłe żywią się nektarem kwiatów, larwalne - zielonymi częściami roślin. Niektóre dorosłe motyle w ogóle nie pobierają pokarmu. Są także gatunki żywiące się krwią oraz drapieżniki. Niektóre gąsienice zjadają grzyby i porosty. Inne żywią się materią nieożywioną, odchodami, pancerzami żółwi, woskiem pszczelim, innymi owadami, ślimakami.

Ochrona i zagrożenia

Ze względu na niszczenie naturalnych środowisk na całym świecie, a w szczególności w Ameryce Południowej wiele gatunków prawdopodobnie wyginie, zanim zostaną odkryte. Bardzo wiele gatunków jest zagrożonych, w tym w naszym kraju. Na liście motyli znajdujących się pod ochroną znajduje się 36 gatunków w Polsce. Podjęto próby reintrodukcji w naszym kraju dla następujących gatunków: niepylak apollo, skalnik driada i niektóre modraszki.

Wiele gatunków to szkodniki zwalczane chemicznie. Należą do nich: brudnica nieparka, białka wierzbówka, strzygonia choinówka, bielinki.

Ciekawostki

Do motyli należą najbardziej kolorowe owady świata.

Niektóre gatunki żywią się łzami ssaków, w tym człowieka.

Istnieje motyl, którego gąsienica zjada stare pancerze żółwi. Jest to Ceratophaga vicinella.

Pytania

Ile żyje motyl?

Motyle w postaci imago żyją tylko po to, aby dać początek nowemu życiu. Zaraz po zapłodnieniu i złożeniu jaj motyle zwykle giną. Wiele gatunków motyli w ogóle w stadium imago nie pobiera pokarmu. Na przykład niedźwiedziówki i rusałki żyją zaledwie kilka dni. Inne pobierają pokarm i żyją kilka tygodni albo kilka miesięcy. Są też gatunki, które żyją kilkanaście miesięcy i zimują. Należy do nich nasz latolistek cytrynek.

Ile skrzydeł ma motyl?

Motyl ma dwie pary skrzydeł.

Ile nóg ma motyl?

Postać imago motyli ma trzy pary, czyli sześć cienkich nóg. Są to narządy czepne. Ostatni segment odnóży jest zwykle zaopatrzony w pazurki. U niektórych gatunków motyli przednia para odnóży jest uwsteczniona. Gąsienice mają więcej nóg i wyróżnia się pośród nich nogi tułowiowe, odwłokowe oraz analne.

Jak nazywa się motyl jak koliber?

Zapewne chodzi o gatunek o nazwie fruczak gołąbek. Ten motyl rzeczywiście do złudzenia przypomina kolibra.

Czy motyl zapyla kwiaty?

Tak. Motyle to jedne z głównych owadów obok błonkówek, muchówek i chrząszczy, będącymi zapylaczami roślin.

Jak łapać motyle?

Motyle można łapać przez praktycznie cały rok (w zimie w jaskiniach i innych kryjówkach). W okresie wiosenno-letnim połowy organizuje się zawsze w dni słoneczne, najlepiej przed południem. Zanim przystąpimy do połowów należy się zapoznać ze stanem prawnym poszczególnych gatunków oraz środowiskiem bytowania, miejsc, w których można dany gatunek spotkać itd. Motyle dzienne łowi się za pomocą specjalnej siatki na kiju z okrągłą obręczą o średnicy najczęściej 30 cm. Długość siatki powinna być dwa razy większa niż średnica. Siatką wykonuje się delikatne ruchy. Złapanego motyla wkłada się do zatruwaczki - szklanym naczyniem z korkiem i watą nasączoną octanem etylu lub eterem. Z zatruwaczek martwe motyle przenosi się do specjalnych torebek, na których oznacza się datę i miejsce połowu. Za pomocą szpilek entomologicznych złowione motyle przyszpila się, za pomocą rozpinadeł, igieł preparacyjnych, pęset preparuje się poszczególne okazy. Motyle nocne łowi się na przynęty i światło, na specjalnych płachtach. Do połowu gąsienic wykorzystuje się specjalne, blaszane pudełka z drucianymi siatkami. W jednym pudełku nie można trzymać gąsienic owłosionych i nagich. Po połowach gąsienice przenosi się do hodowlarek - drewnianych skrzynek o wymiarach 25×25×10 cm z drewnianymi ramami o wysokości do 40 cm z naciągniętą gęstą siatką drucianą oraz z drzwiczkami lub odsuwaną szybką. Gąsienice można też trzymać w słoikach lub doniczkach, przykrytych płótnem. Do hodowlarki dostarczamy świeże rośliny żywicielki i usuwamy odchody. W przypadku wybranych nocnych motyli na dnie hodowlarki należy wsypać piaszczysto-ilastą warstwę ziemi, gdyż przepoczwarzenie następuje w glebie.

Jak zimuje motyl?

To zależy od gatunku. Zimować może stadium imago (na przykład latolistek cytrynek), poczwarki, jaja, a nawet gąsienicy (na przykład barczatka sosnówka).

Zdjęcia - galeria

© medianauka.pl, 2014-01-05, RZAD-11